بزرگنمايي:

پیام ویژه-جلسه شورای امنیت درباره آزمایش موشکی ایران چند روز پیش با شکست به پایان رسید، جلسه ای که طرف غربی یعنی انگلیس، فرانسه و آمریکا نتوانستد ثابت کنند که ایران قطعنامه 2231 را نقض کرده است. این جلسه با ادعای واهی وزیر خارجه آمریکا مبنی بر اینکه ایران با نقض قطعنامه 2231 آزمایش موشکی انجام داده است خواستار برخورد جامعه بین الملل شد. این اظهارات مایک پومپئو در حالی صورت می گیرد که ایران و اتحادیه اروپا در حال پشت سرگذاشتن مراحل Spv (برنامه ساز و کار مالی اروپا) هستند. حال در این وضعیت سوالی که مطرح می شود این است که چرا فرانسه و انگلیس که درگیر حفظ برجام با ایران، پس از خروج آمریکا هستند و به دنبال اجرایی کردن برنامه ساز و کار مالی هستند، خود پیشقدم نشست فوری شورای امنیت می شوند؟ آیا اروپا به دنبال دور زدن ایران است یا حفظ برجام؟ در نهایت اولویت اروپا درباره ایران چیست؟ این سوال را با صابر گل عنبری کارشناس روابط بین المل مطرح کرده ایم، 

«توجه داشته باشید که از ادعای آمریکا درباره آزمایش موشکی بالستیک ایران چیزی نگذشته بود که فرانسه و انگلیس آن را ناقض قطعنامه 2231 شورای امنیت دانسته و خواستار نشست این شورا برای بررسی این مساله شدند. این در حالی است که چنین سرعت عملی از طرف اروپا پس از خروج آمریکا از برجام و نقض قطعنامه پیشگفته مشاهده نشد. حدود 7 ماه از این اقدام ترامپ و وعده‌های اتحادیه اروپا برای بهره‌مندسازی ایران از منافع این توافق و مقابله با تحریم‌های واشنگتن می‌گذرد؛ اما عملا اقدام خاصی از جانب اروپا صورت نگرفته است و بعد از ماه‌ها وعده کلامی، سرانجام از تصمیمش برای یک اقدام عملی و آن هم راه‌اندازی کانال مالی SPV خبر داده که هنوز هم رنگ واقعیت به خود نگرفته است و اگر هم بگیرد، مشخص نیست تا چه اندازه کارایی داشته باشد.»
 

این کارشناس در ادامه به نقض قطعنامه 2231 از جانب آمریکا اشاره کرد و  یادآور شد: «در این مدت، اروپا در دفاع از قطعنامه 2231 شورای امنیت و اعتراض به خروج آمریکا از برجام خواستار برگزاری نشست این شورا برای بررسی این موضوع نشد؛ اما در بحث موشکی می‌بینیم به محض این که آمریکا از آزمایش موشکی بالستیک ایران خبر داد، اروپا جلوتر از واشنگتن خواستار برگزاری نشست شورای امنیت شده است. واقعیت این است که اروپا تنها در یک مساله با ایران اشتراک نظر دارد و آن هم برجام است که در این زمینه هم انگیزه‌ خاص خود را دارد و در مسائل متعدد دیگری چون مسائل منطقه‌ای، موشکی، بحث اسرائیل و غیره با آمریکا هم‌نظر است و با ایران اختلاف‌نظر جدی دارد. در این میان، همان یک اشتراک‌نظر هم عملا قربانی این اختلاف‌نظرها شده است و کاری بر مقتضای آن صورت نمی‌گیرد.»

گل عنبری اختلاف نظر اروپا و آمریکا و به طور کلی روابط آنها و برخورد با ایران را اینگونه بیان کرد: «نباید اختلاف‌نظرهای رهبران اروپا با برخی روسای جمهور آمریکا از جمله شخص دونالد ترامپ در برخی مسائل را به معنای شکاف ساختاری در سیاست‌های این دو همپیمان دانست. اروپا با وجود ملاحظاتی که درباره رفتارهای بین‌المللی آمریکا دارد، اما همواره یک شریک راهبردی برای این کشور بوده است و عملا سیاست‌های کلان آن تعارضی جدی با سیاست‌های آمریکا ندارد. از جنگ جهانی دوم به بعد سیاست خارجی اروپا اگر تابعی از سیاست خارجی آمریکا نبوده همسو با آن بوده است.
منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی اروپا با آمریکا کاملا گره‌ خورده است و با ایران در تعارض است؛ بنابراین نباید از اروپایی‌ها انتظار شق القمر داشت. آن‌ها نمی‌خواهند یا نمی‌توانند همزمان در مقابل آمریکا و در کنار ایران بایستند و در قامت مدافع آن ظاهر شوند.
اروپا نمی‌خواهد برجام از هم بپاشد، اما در عین حال هم نمی‌خواهد یا نمی‌تواند کمکی به تحصیل منافع ایران از این قراداد بکند؛ آن‌ها معتقد هستند که اگر در بحث تحریم‌ها کمکی جدی به ایران بکنند که اثرات آن‌ها را خنثی کند یا به صورت جدی کاهش دهد، از یک طرف اهرم فشار را بر ایران در مسائل اختلافی کلان از دست می دهند و از طرف دیگر هم ایران بدون دغدغه‌ای به راه خود ادامه می‌دهد.»

وی در ارتباط با تاخیر اجرایی کردن اروپایی در برنامه ساز و کار مالی با ایران گفت: «به نظر می‌رسد تاخیر اروپا در عمل به وعده‌هایش می‌تواند جدا از فشارهای سنگین آمریکا و بحث منافع اقتصادی مشترک به این دلیل هم باشد که اروپایی‌ها منتظر هستند تا تحریم‌ها اثرگذاری خود را داشته باشد؛ به این امید که ایران را وادار به نشستن پشت میز مذاکره و گفتگو درباره مسائل اختلافی حاد بکند. اینجاست که مواضع اعمالی اروپایی‌ها کاملا همسو و در راستای سیاست‌های اعلانی و اعمالی آمریکاست.»

این پژوهشگر مسائل خاورمیانه درباره حفظ برجام از سوی اروپایی ها  و اینکه آنها چه سیاستی در پیش خواهند گرفت گفت: «این که گفته می‌شود، اروپا اراده سیاسی برای حفظ برجام دارد، درست است اما این به معنای وجود همین اراده برای بهره‌مند کردن ایران از منافع اقتصادی‌اش از "برجام محفوظ" نیست؛  بلکه این اراده بر این است که برجام با عمل کامل ایران به تعهداتش حفظ شود، بدون این که از منافع اقتصادی کلان آن بهره‌مند گردد.
این وضعیت، منافع اقتصادی برجام را به صفر رسانده و به منافع سیاسی تقلیل یافته است. در این شرایط سیاست این است که ایران باید هم تحریم‌ها را تحمل کند و هم در برجام بماند و راه پس و پیشی نداشته باشد. خروج از برجام هم بسیار پرهزینه است و آن منافع سیاسی را هم به صفر می‌رساند و اروپا را در کنار آمریکا قرار داده و یک اجماع جهانی علیه ایران ایجاد می‌کند.»

صابر گل عنبری کارشناس مسائل بین الملل در نهایت در نتیجه تحلیل خود بیان داشت: «لب کلام این که اولویت اروپا امروز در تعامل با ایران کمک عملی به برجام نیست، بلکه طرح جدی مسائل موشکی و منطقه‌ای و فشار در این باره است و سرعت عمل آن‌ها در رجوع به شورای امنیت در بحث آزمایش‌های موشکی موید این مدعاست.
در واقع تعلل اروپا در عملیاتی‌کردن وعده‌هایش و تمرکز بر مسائل اختلافی چون برنامه موشکی حامل این پیام به ایران است که اگر به دنبال تحصیل منافع برجام هستید، باید این قضایا حل و فصل شود.»