بزرگنمايي:
پیام ویژه-با نزدیک شدن به انتخابات مجلس یازدهم نشانه های یک نگرانی همیشگی و
قدیمی در چهره اصلاح طلبان نمایان شده است، نگرانی که یک سر آن را باید در
شورای نگهبان جستجو کرد؛« ترس از ردصلاحیت»
گرچه عمر این نگرانیِ اصلاح طلبانه را باید به قدمت نظارت استصوابی
شورای نگهبان بدانیم اما چپ گرایان سیاست ایران خاصه در دهه 90 تلاش کردند
با بازسازی نوع تعاملاتشان با ساختارهای حاکمیتی هزینه های این نظارت را
برای جریان خود کمتر کنند تا بازگشتی دوباره به قدرت داشته باشند.
از همین رو هم بود که برخی چهره های موجه این جریان چون مجید انصاری،
موسوی لاری و اسحاق جهانگیری در مقاطعی به عنوان رابط های طیف اصلاح طلب با
رهبری دیدارهایی داشتند تا شرایط سیاسی را برای فعالیت اصلاح طلبان هموار
سازند.این رایزنی ها در سطح نهادهای حاکمیتی چون شورای نگهبان هم دنبال شد،
رایزنی‌های عارف با اعضای شورای نگهبان نمونه این قسم تعاملاتِ اصلاح
طلبانه برای بهبود رابطه با نهادهای مهم نظام بود.
آیت الله یکباره پدر معنوی اصلاح طلبان شد
اما اصلاح طلبان در همه سال های بعد از وقایع سال 88 گویی وابستگی زیادی
به قدرت شیخوخیت و ریش سفیدی یک روحانی پیدا کرده بودند که گرچه برچسب
عضویت در یک تشکل اصولگرا را با خود حمل می کرد اما در همه آن سالها نقش
پدرمعنوی جریان اصلاح طلب را ایفا کرد و از قدرت کاریزماتیک خود در نظام
برای واسطه گری بین این جریان با ساختارهای حاکمیتی و مهمتر از همه با
رهبری استفاده می کرد. از آیت الله هاشمی رفسنجانی سخن می گوییم، وزنه
سنگینی در سیاست ایران که اصلاح طلبان خصوصا بعد از سال 88 و دوران کمای
سیاسی شان، وابستگی زیادی به قدرت نفوذش در نظام داشتند. شاید به همین خاطر
هم بود که مرگ و فقدان یکباره آیت الله آنها را با بحرانِ اکبر روبرو کرد.
بحرانی که حتی می رفت کرسی ریاست جمهوری را از روحانی در انتخابات 96 پس
بگیرد.
رهبران اصلاح طلب و ادامه دادن سنت گوشه نشینی
فقدان آیت الله هاشمی، ادامه یافتن محدودیت های رهبر اصلاحات و
پستونشینی روحانیون شاخص این جریان، گویی آن نگرانی قدیمی را بار دیگر در
آستانه انتخاباتی مهم زنده کرده است و اصلاح گرایان دغدغه دارند که چگونه
در دو انتخابات پیش رو بتوانند وارد معادلات گفتگویی و تعاملی با ساختار
حاکمیت شوند تا با دردسر و هزینه کمتر از فیلتر ردصلاحیت شورای نگهبان عبور
کنند و کرسی های خود در ساختار قدرت را از دست ندهند.
مرد خاکستری فرشته نجات اصلاح طلبان می شود؟
«من فکر می‌کنم ظرفیت سیاسی آقای خوئینی‌ها خیلی بیشتر از ظرفیت فعلی
است. از بین مجموعه ارتباطاتی که قرار شد بین حاکمیت و اصلاحات از چند سال
گذشته شکل بگیرد و آقای جهانگیری پیشگام این قضیه بودند، آقای
موسوی‌خوئینی‌ها جزو معدود افرادی بودند که برای ارتباط بین حاکمیت و
اصلاحات تایید شدند. به نظرم این ظرفیت باید وقت بیشتری برای این کار
بگذارد. این اتفاق می‌تواند بیفتد و حداقل آقای خوئینی‌ها به عنوان گرایشی
که شخصیت محترمی هستند و گرایش چپ‌شان بیش از همه است، می‌توانند این
ارتباط را بهتر و بیشتر برقرار کنند. احساسم این است که صرف حضور ایشان در
شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز و یک گفت‌وگوی پشت صحنه خیلی کارآمد نیست.
قهر ایشان با حاکمیت خیلی بیش از اندازه طول کشید.»
این جملات صریح محمد قوچانی را نه فقط در قالب یک درخواست یا توصیه بلکه
باید نوعی گلایه اصلاح طلبانه تفسیر کرد، گلایه طیف جوان اصلاح طلبان از
بزرگان و پدران معنوی خود که پستوی سیاست را انتخاب کرده اند. بزرگانی از
جنس سیدمحمد موسوی خوئینی ها که ضریب نفوذ بالایی در جریان اصلاحات و بنا
به گفته قوچانی در حاکمیت دارد اما سالهاست که سکوت سیاسی و پشت پرده نشینی
را انتخاب کرده است همان چیزی که قوچانی آن را مورد نقد قرار داده و تاکید
دارد گفتگوی پشت صحنه خیلی کارآمدی ندارد.
شاید برای اصلاح طلبان قابل پذیرش نیست، چهره روحانی که زمانی یک تنه
نقش شورای نگهبان را در دهه 50 ایفا کرد و با حکم امام صلاحیت 106 کاندیدای
اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری
را بررسی کرده بود امروز سکوت و گوشه نشینی را انتخاب کند و اصلاح طلبان
از این ظرفیت بی نصیب بمانند. از نگاه این طیف از اصلاح طلبان مرد خاکستری
می تواند در مقطع فعلی همان رابطه مورد وثوق بین اصلاح طلبان با شورای
نگهبان برای کم کرن هزینه های نظارت استصوابی باشد.
از روزهای شلوغ دهه 60 تا سیاست ورزی با استراتژی قهر
پدر معنوی جوانان انقلابی دهه 50، که نامش با تسخیر سفارت آمریکا گره
خورده است، زندگی سیاسی شلوغ و مهیجی را در دهه 60 تجربه کرد. در اولین
انتخابات مجلس به عنوان نماینده مردم تهران
وارد پارلمان شد و به جایگاه نائب رئیسی اولین دوره مجلس رسسد. او سال 64
از سوی امام به عنوان دادستان کل کشور منصوب می شود و کمی بعد دوباره از
سوی امام (ره) به عضویت شورای بازنگری در قانون اساسی در می آید.
دهه 70 دهه دور شدن از مناصب رسمی و مهم بود و تحرکاتش بیشتر در روزنامه
سلام خلاصه می شد. روزنامه ای که با توقیفش دوری موسوی خوئینی ها از
تحرکات سیاسی را هم بیشتر کرد. از سال 88 و به محاق رفتن اصلاح طلبان
خوئینی ها در کنار دیگر روحانیون شاخص این جریان کم کم به سمت پستوهای
سیاسی رفتند سکوتی که ادامه یافته است. چهره شاخص مجمع روحانیون مبارز
هرازگاهی به مقتضایی صحبتی‌کرده ولی باز در لاک خود فرو رفته است.
خوئینی ها از یک سال پیش اما تحرکاتی جدید را در فضای مجازی کلید زد و
تلاش داشت به شبهه ها درباره کناره گیری اش از سیاست خط بطلان بکشد،
تحرکاتی که هرچند مرد خاکستری را در سیاست اصلاح طلبانه پررنگ تر کرده است
اما گویا آنقدر تاثیرگذار نبوده است که زمزمه های گلایه ای جوانان اصلاح
طلب را به دنبال داشته است.
مرد پشت پرده لیدر سیاسی اصلاح طلبان می شود؟
اصلاح طلبان در حال رجعت به روزهای اختلافات دهه 80 هستند، همان اختلافاتی که زمینه حذف از قدرت و روی کار آمدن احمدی نژاد
را فراهم ساخت.سازوکار شورای سیاستگذاری که روزگاری آنها را گرد هم جمع
کرده بود حال منشا اختلاف شده و سازهای جدایی و ناکوک را سبب شده است.
فقدان رهبری سیاسی واحد و در صحنه هم این اختلافات را دامن زده است گویی
احزاب استخوان دار تلاش دارند دیگر احزاب را زیر یوغ خود ببرند و نقش رهبری
جریان را به دست بگیرند اما رقابت بر سر ایفای نقش رهبری کار را به
اختلافات جدی رسانده است.
شاید از همین روست که ترس از دست دادن کرسی های قدرت یکی پس از دیگری
در چهره چپ گرایان دیده می شود. در چنین مقطعی شاید خلاء وجود یک رهبر
سیاسی در جریان اصلاحات که بدون محدودیت بتوانند عنان وحدت این جریان را از
یک سو و ایفای نقش واسطه بین این جریان و حاکمیت را از سوی دیگر ایفا کند
حس می شود. آیت الله هاشمی فردی بود که توانسته بود در دوره ممنوع التصویری
و ممنوع الفعالیتی خاتمی این دو نقش را در جریان اصلاحات ایفا کند، فقدان
او اما بازهم اصلاح طلبان را بی رهبر و لیدر کرده است.
موسوی خوئینی ها همان گزینه ای است که بنا به گفته قوچانی بخاطر مورد
تایید بودن حاکمیت از یک سو و اعتبار لیدری که در بدنه اصلاحات دارد باید
وارد این گود شود. از نگاه اصلاح طلبان همانطور که قهر با صندوق رای راهکار
رسیدن به خواسته های اصلاح طلبانه نیست قهر با حاکمیت هم راهکار اصلاح
طلبانه نیست، از همین روست که قوچانی شاید به عنوان مطالبه ای جدی و اصلاح
طلبانه از سوی طیف جوان و البته یک کارگزارانی خواستار پایان یافتن این قهر
و بازگشت مرد خاکستری به صحنه است.
مطالبه ای که بعید است تنها از زبان یک فرد مطرح شده باشد و رد آن را
باید در جلسات پشت پرده این جریان هم دنبال کرد. چه آنکه قوچانی را فراتر
از نسل جدید اصلاح طلبان می تواند ویترین حزب کارگزاران هم قلمداد کرد و
موضع او را برخواسته از مواضع حزبی اش تفسیر و تعبیر کرد.
البته درخواست از موسوی خوئینی ها برای گفتگو با سطوح عالی حاکمیت؛
خواسته ایست که برای چندمین بار از سوی اصلاح طلبان خطاب به مرد خاکستری
این جریان مطرح می شود خواسته ای که تکرار آن می تواند پالس مثبتی به سمت
شیخ اصلاح طلب برای تکیه زدن بر کرسی رهبری سیاسی این جریان باشد.