بزرگنمايي:

پیام ویژه-بحث حجاب كه می‌شود، مردم از دو طرف مورد هجمه قرار می‌گیرند. عده‌ای دوربین به دست می‌گیرند و از زنان باحجابی كه به گمان خودشان مشغول امر به معروف و نهی از منكر هستند، فیلم می‌گیرند و در شبكه‌های اجتماعی منتشر می‌كنند. عده‌ای هم در جواب به آنها عرصه را به كسانی كه حجاب سفت و سختی ندارند، تنگ‌تر كرده و صفحه‌هایی در شبكه‌های اجتماعی راه می‌اندازند تا به قول خودشان بی‌حجابی را گزارش كنند. آنها مردم را دعوت می‌كنند تا از «ناهنجاری‌ها» فیلم بگیرند و برای شماره‌های اختصاص داده شده بفرستند یا در شبكه‌های اجتماعی منتشر كنند. این وسط از هردو طرف ماجرا كه خودشان را در این زمینه محق می‌دانند، نوعی از خشونت را شاهد هستیم. یك روز فیلمی منتشر می‌شود كه دختر نوجوان را با ضرب و زور، به ماشین نیروی انتظامی هدایت می‌كنند، روز دیگری هم یك نفر در گوشه‌ای از كشور لگدی نثار زن چادری می‌كند و می‌گریزد و در میان هر دو این داستان‌ها چیزی كه فراموش می‌شود، رأفت اسلامی است. رأفتی كه حالا بلاسوز دعواهای جناحی و سیاسی شده و همه فراموش كرده‌اند كه نه با بگیر و ببند می‌توان حجاب سر آدم‌ها كرد، نه با توهین و تحقیر می‌توان جلوی برخوردهای قهری را گرفت.



راه و چاه حجاب

مسوولان زیادی طی این سال‌ها اذعان كرده‌اند كه برخوردهای قهری در موضوع حجاب نه‌تنها جواب نداده كه باعث لجبازی شده است. چنانكه پیش از این حجت‌الاسلام محمدجعفر منتظری، دادستان كل كشور هم به این موضوع اذعان داشت و با بیان اینكه «باید بدانیم برخورد خشن با بدحجابی قطعا جواب نمی‌دهد»، گفته بود: «به خدا قسم در موضوعات فرهنگی و حجاب برخورد قضایی جواب نخواهد داد، باید راه‌های مسالمت‌آمیز و آرام را پیش گرفت.»

این همان نكته‌ای است كه البته آیت‌الله محمد محمدی‌ری‌شهری، عضو مجلس خبرگان هم همین چند هفته پیش به آن اشاره كرده و به «خبرآنلاین» گفته است: «برای دعوت به مكتب اهل بیت و نظام مبتنی بر ارزش‌های این مكتب نباید سخت‌گیری كرد و خشونت ورزید، زیرا امر به معروف با خشونت و سخت‌گیری نتیجه نمی‌دهد.» این عضو مجلس خبرگان رهبری معتقد است كه «باید روش خود را در امر به معروف و نهی از منكر تغییر دهیم. تا زمانی كه مبادی اصلاح نشود، برخورد با نتایج فایده‌ای ندارد و هیچ‌ وقت موفق نخواهیم شد. برخورد و تنبیه باید آخرین راه ممكن باشد و آن هم صرفا به كسانی تعلق گیرد كه تحت هر شرایطی لجبازی می‌كنند.»

حتی تجربه گشت ارشاد در طول این سال‌ها هم نشان داده كه از این راه‌ها نمی‌توان بعضی از زنان را مجبور به رعایت حجاب كرد. مسوولان زیادی در این سال‌ها به ناكارآمدی گشت ارشاد در تشویق مردم برای حجاب اذعان داشته‌اند. احمد مازنی، رییس كمیسیون فرهنگی مجلس چندی قبل به این موضوع اشاره كرده و به «خانه ملت» گفته بود: «دوره گشت ارشاد به پایان رسیده است، حتی ضرورت دارد این عنوان گشت ارشاد تغییر داده یا حذف شود.» اما خب این تذكرها هم ادامه نداشت و هنوز هم در بعضی میدان‌ها و خیابان‌های شهر شاهد ماشین‌های گشت ارشادی هستیم كه بعضی دختران و پسران حضورشان را به همدیگر متذكر می‌شوند و تلاش می‌كنند تا جایی كه می‌توانند از تیررس دیدشان خارج شوند.



امام جمعه اسالم: این راهش نیست!

كارآمد نبودن برخوردهای قهری تا جایی پیش رفته كه حتی برخی خطیبان جمعه هم این موضوع را از تریبون جمعه مطرح كرده‌اند. روز گذشته حجت‌الاسلام محمدجواد باقری، امام جمعه اسالم هم بر این ناكارآمدی صحه گذاشت و گفت: «تجربه نشان داده كه برخورد چكشی و بگیر و ببند با بی‌حجابی نتیجه مطلوب ندارد. خیلی از بی‌حجاب‌های امروز جامعه از سر لجبازی با حجاب زاویه دارند وگرنه فطرت پاك هر انسانی حجاب، حیا و عفاف را دوست دارد.» او معتقد است كه «باید كاری كنیم كه مردم خودشان ارزش و قداست حجاب را درك كنند. مسوولان و متولیان امر ببیند چطور یك ملیجك ماهواره‌ای می‌تواند مردم را به كشف حجاب دعوت كند ولی ما در فرهنگ‌سازی برای حجاب موفق نبوده‌ایم. چادر مشكی یك‌شبه به مانتوی جلوی باز تبدیل نشد، بلكه دشمن برای ترویج بی‌حجابی برنامه بلندمدت داشت. بنابراین باید برای دعوت به حجاب، برنامه و خلاقیت داشته باشیم.» بی‌برنامگی برای ترویج حجاب و فرهنگ‌سازی در این حوزه، نكته‌ای است كه پیش از این هم افراد بسیاری به آن اشاره كرده‌اند. حجت‌الاسلام ناصر نقویان، استاد دانشگاه، پیش از‌ این در گفت‌وگویی با روزنامه «آرمان» با بیان اینكه «تربیت اجبار و الزام‌آور نیست» بر این نكته تاكید كرده و گفته بود: «كسی نمی‌تواند یك بذر را رشد بدهد، بلكه باید زمینه‌های رشد را مهیا كرد تا بذر خودش مسیر خود را پیدا و رشد كند.»



علم‌الهدی و مواضع جنجالی

با وجود تاكیدهای مكرر مسوولان مختلف بر لزوم پایان یافتن برخوردهای قهری در مساله حجاب اما روز گذشته و در روز عفاف و حجاب، آیت‌الله علم‌الهدی در خطبه دوم نماز جمعه مشهد حرف‌هایی زد و كلماتی را به زبان آورد كه واكنش‌های فراوانی همراه داشت. او در ادبیاتی كه مورد انتقاد بسیاری از كاربران شبكه‌های اجتماعی قرار گرفت، تلاش كرد كه به شیوه مالوف خود عفاف و حجاب را ترویج كند. ادبیاتی كه از نظر برخی ناظران می‌تواند شیوه جدیدی از خشونت زبانی تعبیر شود. علم‌الهدی بنا بر آنچه در وب‌سایت رسمی‌اش به عنوان خطبه دوم نماز جمعه این هفته مشهد مقدس منتشر شده است، می‌گوید: «دختر خانمی كه موهای پریشانت را بیرون می‌ریزی و خیال می‌كنی با بی‌حجابی و ولنگاری آزاد هستی، با ولنگاری آزاد نیستی، اسیر شهوت‌رانی و هوس‌بازی مردهای هرزه‌ای شده‌ای كه تو را در رهگذر عیاشی‌های جنسی نابكارانه و جنسی‌شان قرار دادند، خواهر و دختر من، به خاطر دختر كتك‌ خورده سیدالشهدا در عصر عاشورا، سر و مویت را بپوشان و چادر سرت كن، اگر اهل منطق و توجیه نیستی و فلسفه حجاب را حاضر نیستی قبول كنی.» علم‌الهدی با بیان اینكه «جوانان مجاهد از دامن جامعه‌ای با زن‌های باحجاب تربیت می‌شوند»، ادامه داد: «در جامعه‌ای كه زن‌هایش باحجاب‌اند، جوانانش مجاهد و دیندار بار می‌آیند، به‌وسیله هرزگی‌ها، ولنگاری‌ها و لاابالی‌گری‌ها از دین فاصله نمی‌گیرند، اما در جامعه‌ای كه زن‌ها بی‌حجاب باشند، مساله بی‌حجابی و ویرانی زن باعث می‌شود دین را از جوان می‌گیرد و سفره دین را از زیر پای جوان جمع می‌كند.» او ادامه داد: «از بعضی خواهرانی كه در حجاب حالت ولنگاری دارند، می‌خواهم خواهش كنم اگر به هیچ جهت توجیه نمی‌شوید با‌حجاب باشید، به‌ خاطر عشق به فاطمه و به‌ خاطر دلدادگی به زهرا و زینب باحجاب شوید.»

امام جمعه مشهد همچنین خطاب به مسوولان كشور گفته است: «صدها هزار شهید می‌ایستند و از تو مطالبه می‌كنند، تو كه نمی‌توانستی چرا مسوولیت قبول كردی رییس و فرمانده شدی، مواخذه می‌كنند، فكر كردی به این سادگی است؟ زن ناهنجار و لاابالی با ولنگاری در خیابان این مملكت جولان بدهد و شما هیچ عملی را انجام ندهی؟ برای فروش كالا در نمایشگاه، دختران عوضی را كنار هم ردیف كنند و شما عكس‌العملی نداشته باشی؟ شما كه وزیر این مملكت و مسوول این نمایشگاهی و این فروشگاه در اختیار شماست!» هر چند عبارت «دختران عوضی» در وب‌سایت رسمی خطیب جمعه مشهد بازنشر نشده اما این دقیقا عین عبارت ا‌ست كه در پوشش رسمی نمازجمعه این هفته مشهد، روی خروجی خبرگزاری‌های رسمی رفته است.



ابطحی: حرمت زنان را نگه داریم

محمدعلی ابطحی، روحانی اصلاح‌طلب اما درباره این سخنان بحث‌انگیز آیت‌الله علم‌الهدی در خطبه‌های نماز جمعه دیروز مشهد به «اعتماد» گفته است: «یكی از جدی‌ترین دلایل اثر نكردن این همه حساسیت به كار بردن لحن بد و حساسیت‌برانگیز است. آقای علم‌الهدی‌ در این خطبه تعابیر تندی نسبت به خانم‌ها به كار برده‌اند. خود ایشان می‌دانند با این شیوه اهانت‌آمیز نسبت به زنان صحبت كردن، نمی‌تواند به محجبه شدن آنها بینجامد.» او معتقد است: «آقای علم‌الهدی بدون تعیین كردن مصادیق، به ‌صورت كلی بسیاری از خانم‌های كشور را ولنگار، دختران عوضی، زن ناهنجار و لاابالی نامیده‌اند، می‌تواند باعث شود آنهایی كه مخالفتی با موضوع حجاب ندارند هم به موضع‌گیری در برابر توهین‌ها وادار شوند.» این فعال سیاسی اصلاح‌طلب بر لزوم توجه به عفاف در جامعه تاكید كرد و ادامه داد: «تقریبا بسیاری از این هنجارشكنانی كه به تعبیر آیت‌الله از این قبیله‌اند، خانم‌هایی باعفاف هستند كه احیانا بی‌حجاب و كم حجاب هستند كه داشتن عفاف مفیدتر است. همچنان كه رهبر معظم انقلاب هم یك بار در سفرشان به بجنورد به تفاوت بی‌عفافی و كم‌حجابی اشاره كردند.»

به گفته او، حرمت‌گذاری به زنان كشور، حرمت‌گذاری به نیمه اصلی جامعه و از مسائلی است كه رعایت آن بر هر فرد و مسوولی واجب است. ابطحی در ادامه با بیان اینكه «بسیاری از آنها كه هنجارهای اجتماعی تعریف شده از سوی حكومت را نادیده می‌گیرند، متولدین بعد از انقلاب هستند»، می‌گوید: «این در حالی است كه آنچه مشخص است، سخنان ائمه جمعه و كارهایی كه خیلی از موسسات بزرگ فرهنگی كه هر ساله مبالغ زیادی را برای هنجار كردن جامعه دریافت می‌كنند، تاكنون جواب نداده است.» او با اشاره به نقش صداوسیما در ترویج فرهنگ حجاب ادامه داد: «البته نباید از این نكته هم غافل بود كه از لحظه‌ای كه این افراد دنیا آمده‌اند تا حالا صداوسیما رسانه رسمی كشور بوده و در اینجا می‌توان ناكارآمدی صدا و سیما در فرهنگ‌سازی در حوزه حجاب را دید.»

به گفته ابطحی، نیروهای انتظامی، قضایی و امنیتی هم هر چه تلاش كرده‌اند، برای مهار كردن این ناهنجاری موفق نبوده‌اند. او با اشاره به نتیجه فعالیت‌های این سال‌ها در حوزه حجاب معتقد است كه «مسوولان حكومتی مثل خود آیت‌الله علم‌الهدی بیشتر باید پاسخگو باشند تا مدعی. حتما دلایلی وجود داشته كه عملكرد آنها به جای جاذبه بعضا دافعه داشته است.» رییس دفتر رییس دولت اصلاحات گفته است: «تغییر سبك زندگی در سایه ارتباطات هم یك واقعیت است كه خوب یا بد، نمی‌شود كاری در برابر آن كرد.»

ابطحی همچنین این سخنان امام جمعه مشهد را از منظر دیگری هم بررسی كرده و بر این اساس معتقد است: «آیت‌الله علم‌الهدی در بیشتر خطبه‌های خود در هفته‌های متوالی با سوز و گدازی جدی در مورد حجاب سخن می‌گویند. اولین توقع برای تاثیرگزاری این دیدگاه مداوم ایشان در مورد حجاب، این است كه مردم شاهد باشند او در خطبه‌های دیگر چقدر در مورد اختلاس‌های كلان، ظلم‌هایی كه می‌شود، دروغ‌ها و تهمت‌هایی كه در سطح كشور و ملی به بی‌گناهان زده می‌شود، صحبت می‌كنند.» او می‌گوید: «البته گاهی در این موارد سخن گفته می‌شود، اما عمدتا در مورد رقبای فكری چنین خروش‌هایی برمی‌آید. عدالت كه باید همراه امام جمعه باشد، اقتضا می‌كند كه تریبون نماز جمعه و خطبای آن در برابر گناه همه افراد جامعه و من‌جمله سیاسیون و احزاب هم‌مسلك خود به اندازه دیگران برخورد كند.» ابطحی معتقد است: «در هر حال این گناهان به مراتب بزرگ‌تر و كبیره كه در بالا به آن اشاره شد، باید بیشتر از حجاب مورد نهی از منكر قرار گیرد تا معلوم شود كه نهی از منكر بی‌حجابی حساسیت ویژه فردی نیست.»



جرم‌انگاری حجاب؛ نمادین یا عملیاتی

در این میان البته بحث دیگری كه شاید در موضوع حجاب باید بیش از این مورد توجه باشد، بحث قانونگذاری یا به تعبیر حقوقدانان «جرم‌انگاری» در این رابطه است. موضوعی كه به‌زعم محمود صادقی، نماینده اصلاح‌طلب و از جمله اساتید حقوق دانشگاه تربیت مدرس، البته چندان هم مورد بی‌توجهی قرار نگرفته است. این نماینده مجلس در این رابطه به «اعتماد» گفته است: «اگرچه در برخی موارد از جمله در اختیار داشتن آنتن و تجهیزات ماهواره‌ای جرم‌انگاری انجام شده اما برخی از این موارد بیشتر جنبه نمادین دارد و در عمل اجرایی نبوده و عملیاتی نیست. چنانكه جرم‌انگاری‌هایی كه در حوزه‌های اخلاق یا حجاب صورت گرفته نیز از این دست هستند.»