پیام ویژه- گزارش زیر توسط بی بی سی منتشر شده است؛ و نشر آن به معنای تایید آن نیست.
بی بی سی-اگر غیبت حسن روحانی از مجمع تشخیص مصلحت نظام سر وصدای زیادی به پا
کرد، اما بیشتر از یک سال است علی اکبر ناطق نوری در سکوت به جلسات مجمع
نرفته است.
آخرین باری که ناطق نوری به آنجا رفت 30 تیر 97 بود. اولین نشستی که به
جای محمودهاشمی شاهرودی، محمدعلی موحدی کرمانی، دبیر جامعه روحانیت مبارز
بر صندلی ریاست نشست. همان جلسه معروفی که درباره سرنوشت سپنتا نیکنام،عضو
زرتشتی شورای شهر یزد تصمیمگیری میشد.
بعد از این تاریخ، موحدی کرمانی به دلیل بیماری هاشمی شاهرودی، دستکم 6
مرتبه دیگر جلسات را اداره کرد. یک بار هم نشست مجمع با مدیریت احمد جنتی،
دبیر شورای نگهبان برگزار شد؛ تا سرانجام مدت کوتاهی بعد از مرگ هاشمی
شاهرودی، صادق لاریجانی اوایل دی ماه 97 و با حکم رهبر جمهوری اسلامی، به
ریاست این نهاد رسید.
در تمام این مدت صندلی علی اکبر ناطق نوری در این نهاد تصمیمساز و
میانهدار دستگاههای سیاسی و بازوی مشورتی رهبر جمهوری اسلامی خالی بوده
است. نام او پس از درگذشت هاشمی شاهرودی، به عنوان یکی از گزینههای ریاست
مطرح بود، اما چرخ وقایع چنان چرخید که کسی دیگر ناطق نوری را در نشستهای
مجمع ندیده است.
عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، تنها سمت حاکمیتی ناطق نوری است و
دلیل امتناع او از حضور در جلسات آن مشخص نیست. با این حال مرور اتفاقهای
سیاسی سالهای گذشته میتواند تا حدودی علت این موضوع را روشن کند.
ناطق نوری به رغم کنارهگیری تدریجی از مسئولیتهای کلیدی و سیاسی نظام
جمهوری اسلامی، کماکان در جریانهای سیاسی نفوذ دارد و در بزنگاههای
انتخاباتی ایفای نقش میکند.
همچنانکه در انتخابات ریاستجمهوری سال 96، از دفتر بازرسی آیتالله
خامنهای که نزدیک به سه دهه مسئولیت آن را به عهده داشت، استعفا کرد تا از
کاندیداتوری حسن روحانی حمایت کند.
مجادله ناطق نوری و صادق لاریجانی
نقش آفرینی و مواضع سیاسی چند سال اخیر ناطق نوری چندان برایش بیهزینه
نبوده و بعضا با انتقادها و حتی حملههای اصولگرایان نزدیک به راس هرم قدرت
و نیز گروههای معروف به "ولایتمداران" روبرو شده است.
از آن جمله در یکی از معدود اظهارنظرهای عمومیاش، انتقادهایی را متوجه
دستگاه قضایی در زمان ریاست صادق لاریجانی بر این نهاد کرد که با واکنش تند
لاریجانی روبرو و به خصومتی سیاسی تبدیل شد.
رئیس وقت بازرسی دفتر رهبر جمهوری اسلامی، تابستان سال 95 در مراسمی
گفته بود: "روزی یک نفر در دفتر بازرسی نزد من آمد و گفت من هیچ توقعی از
شما ندارم و فقط میخواهم که از دادگاه بخواهید به پرونده من عادلانه
رسیدگی شود.... آیا دستگاه قضای ما اسلامی است؟.....چرا باید تن مردم این
گونه بلرزد و به این اجماع برسند که همه اینها خرابند؟"
او از "سیر قهقرایی نظام" انتقاد کرد و "الگو بودن" آن را زیر سوال برد.
صادق لاریجانی، تنها یک روز بعد از سخنان او، به شدت موضع گرفت. ناطق
نوری را "اپوزیسیون" خواند و خودش و اطرافیانش را متهم به دست داشتن در
مفاسد اقتصادی کرد: "پس از گذشتن 37 سال کسانی که لسان انتقاد باز
کردهاند، خودشان در این کشور مسئول بودهاند و حالا یک دفعه نقش عوض
کردهاند و اپوزیسیون شدهاند، برخی از اینها خودشان اشرافیگری را در
کشور راه انداختند؛ اما یادشان رفته است، یک نگاه به خودشان و آقازادهها و
اطرافشان بیندازند و به سرمایههای مفسدی که با آنها روابطی دارند نگاه
کنند. آن وقت مشخص میشود که مشکل از کجاست."
پاسخ لاریجانی را سوده ناطق
نوری، دختر رئیس وقت بازرسی دفتر آیتالله خامنهای داد و سخنان رییس قوه
قضاییه علیه پدرش را "غیراخلاقی و غیرمسوولانه" ارزیابی کرد.
اما غائله تمام نشد. فاضل لاریجانی، برادر رئیس وقت قوه قضائیه و متهم
به فساد اقتصادی، در آذر ماه 95، اعلام کرد آماده است اموالش بررسی شود،
به شرط آنکه درباره اموال علی اکبر ناطق نوری و محمود احمدینژاد هم تحقیق
شود.
این بار خود ناطق نوری به میدان آمد و دو روز پس از نامه فاضل
لاریجانی، خواستار آن شد هر کسی مدرکی از فساد بستگانش دارد، منتشر کند.
این موضع گیری آخرین واکنش ناطق نوری به مجادلات خانوادگی آنها و دو
برادر لاریجانی بود. بعد از آن ناطق نوری به رویه همیشگیاش سکوت کرد.
او زمانی گلایه کرده که اگر در برابر "حرفهای نادرست و تهمتهایی" که
او زده شده، ساکت بوده، به دلیل "حفظ وحدت، جلوگیری از تشویش اذهان عمومی و
ممانعت از سودجویی دشمنان انقلاب و نظام" بوده است.
ناطق نوری با درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، همراه سیاسی و فکری همیشگیاش
و پس از جایگزینی محمود هاشمی شاهرودی، همچنان به طور مرتب در نشستهای
مجمع حاضر میشد، صادق لاریجانی اما به نوشته رسانههای اصولگرا، "به دلیل
حضور محمود احمدینژاد"، کمتر در جلسهها دیده میشد.
با مرگ فقیه نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی ورق برگشت. صادق لاریجانی به
جای هاشمی شاهرودی نشست و ناطق نوری در شرایطی که نام او به عنوان یکی از
گزینههای جایگزینی هاشمی شاهرودی مطرح بود، دیگر به جلسهها نرفت.
دوری از هسته مرکزی قدرت
ناطق نوری مدتی است که وقتگذرانی در حوزه علمیه "امام حسن مجتبی" در
لواسان را به سمتهای حکومتی ترجیح میدهد. حتی اگر آن سمت با انتصاب رهبر
جمهوری اسلامی باشد.
این تمایل ریشه در مواضع سیاسی دو دهه اخیر او دارد. رئیس مجالس چهارم و
پنجم، چندین مرتبه نسبت به فساد سیستماتیک هشدار داده است. در یک مورد
گفته که "بسیاری از شرکتها، به اسم خصوصسازی به نهادهایی همچون تامین
اجتماعی و ستاد اجرایی فرمان امام واگذار شدند". این روحانی 75 ساله، حتی
خواستار اصلاح قانون اساسی شده، عملکرد اصلاحطلبان و اصولگرایان را زیر
سوال برده و از نبود احزاب در ایران انتقاد کرده است.
او که در انتخابات ریاست جمهوری سال 88، سکوت جامعه روحانیت مبارز را
در قبال اتهامات محمود احمدینژاد در مناظرههای انتخاباتی نسبت به
خانوادهاش نبخشید، از میرحسین موسوی حمایت کرد.
بعد از انتخابات، دیگر حاضر نشد در جلسههای جامعه روحانیت مبارز و
تشکلهای انتخاباتی اصولگرا حاضر شود. به جای آن جلسههای مشترکی با اکبر
هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی برای انتخابات مجلس دهم تشکیل داد و در
انتخابات ریاستجمهوری سال 92، به طور علنی و موثر، از کاندیداتوری حسن
روحانی حمایت کرد.
چنین موضع گیریهایی با سیاستهای هسته مرکزی قدرت زاویه دارد. به همین
دلیل بارها از سوی اصولگرایان نزدیک به راس نظام، مورد انتقاد و حمله قرار
گرفته است. تا جایی که بعد از انتخابات سال 88، در زمره "ساکتین فتنه" قرار
گرفت و سال 91، سخنرانیاش با پرتاب بطری آب و شعارهایی همچون "خواص
بیبصیرت نمیخواهیم" قطع شد.
با این حال به نظر می رسد انتقادها، تغییری در مشی سیاسی ناطق نوری
ایجاد نکرده است. همچنان از نبود مسئولیتپذیری در ایران انتقاد دارد و سال
93، در مراسم احیا، یکی از تندترین سخنرانیهای انتقادیاش را ایراد کرد.
او با اشاره به اینکه "علی از بار مسئولیت فرار نکرد"، نحوه حکومتداری
امام اول شیعیان را فارغ از "جناحبندی و گروهبندی و رفیقبازی" ارزیابی
کرد و گفت: "اگر بنا شود فرد مسئولیتی را عهدهدار شود و بگوید هرگونه که
دلم خواست بیتالمال را خرج میکنم و تا هنگامی که مسئولیت دارد، بگوییم که
مصلحت نیست سخنی مطرح کنیم و پس از دوران مسئولیت نیز بگوییم حالا آن فرد
رفته، دیگر به مرده لگد نمیزنند، پس چه زمانی باید حساب بیتالمال رسیدگی
شود؟"
به رغم سخنان جنجالی و برنده گاه و بیگاهش، اما در مورد خودش، بیصدا و
خاموش تصمیمگیری میکند. اگر روزی علیاکبر ناطق نوری، از حلقه نزدیکان و
مشاوران طراز اول رهبر جمهوری اسلامی بود، این روزها، یک به یک کلید مشاغلش
را تحویل میدهد.