بزرگنمايي:

پیام ویژه - آشفتگی سیاست گذاری یا تله‌گذاری برای ترکیه؟
k ١.٣
٠
فرارو / متن پیش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
البته بین ماجرای کویت و حمله فعلی ترکیه به شمال سوریه، تفاوت‌های زیادی وجود دارد. ولی به هر حال، این دو ماجرا در یک مورد مشترک هستند و آن، مخالفت کمرنگ یا موافقت تلویحی با اقدامات دیگر کشور‌ها و سپس مخالفت صریح و تمام عیار با همان اقدامات است.
روز دوشنبه به وقت آمریکا، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور، تحریم‌هایی علیه ترکیه به خاطر عملیات نظامی آن در شمال شرق سوریه اعمال کرد. این تحریم‌ها از آن جهت قابل توجه است که تقریبا یک هفته پیش، ترامپ به رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، برای حمله به سوریه چراغ سبز نشان داده بود.
تحریم‌های کاخ سفید، شامل سه وزیر و دو وزارتخانه می‌شود. وزارت خزانه‌داری آمریکا با صدور بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد تحریم‌های جدید شامل وزرای دفاع، کشور و انرژی می‌شود. علاوه بر این، دو وزارتخانه دفاع و انرژی تحریم شدند. تمام افرادی که شامل تحریم‌ها شدند، از ورود به خاک آمریکا و تعامل به دلار این کشور منع می‌شوند و دارایی‌های آن‌ها در آمریکا نیز توقیف می‌شود.
افزون بر این، واشنگتن از آنکارا خواست فورا عملیات نظامی در خاک سوریه را متوقف کند. مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، طی یک نشست خبری در کاخ سفید، گفت: «پرزیدنت ترامپ به طور بسیار شفاف به او (اردوغان) اطلاع داد که آمریکا از ترکیه می‌خواهد که تهاجم را متوقف کند، یک آتش بس فوری برقرار کند و برای پایان دادن به خشونت، مذاکره با نیرو‌های کردی در سوریه را آغاز کند.»
معاون رئیس‌جمهور آمریکا افزود: «ایالات متحده آمریکا به ترکیه برای حمله به سوریه چراغ سبز نشان نداده است.»
هرج و مرج در سیاست‌گذاری
پنس در حالی از مخالفت آمریکا با حمله ترکیه به گروه‌های مسلح کردی در شمال شرق سوریه سخن می‌گوید که تقریبا سه روز قبل از این حمله، رئیسش در تماسی تلفنی با اردوغان، به وضوح به ترکیه چراغ سبز نشان داده بود. یک‌شنبه هفته گذشته، ترامپ پس از گفتگوی تلفنی با اردوغان، بیانیه‌ای صادر کرد و از آغاز عملیات نظامی ترکیه خبر داد. وی همچنین، دستور خروج نیرو‌های آمریکا از منطقه عملیات ترکیه در سوریه را صادر کرد.
ترکیه همواره گروه‌های کردی در سوریه را به حمله نظامی تهدید می‌کرد، اما حضور نیرو‌های آمریکایی در مناطق تحت سیطره کردها، مهمترین عامل جلوگیری از حمله ترکیه بود. ترامپ با خارج کردن این نیرو‌ها و قطع حمایت نظامی از کرد‌های سوریه، عملا راه «تهاجم» ترکیه را هموار کرد.
اما ظاهرا موضع آمریکا به سرعت تغییر کرد. در اظهارات پنس یک کلمه توجه را جلب می‌کند و آن واژه «تهاجم» است. هفته گذشته، ترامپ حمله ترکیه را «عملیات نظامی» دانسته بود که ترکیه برای مدت طولانی آن را برنامه‌ریزی کرده است. اما استفاده پنس از واژه تهاجم، تغییر موضع کاخ سفید را نشان داد.
ترامپ همچنان از تصمیم خارج کردن نیرو‌ها از سوریه دفاع می‌کند. او به کرات از «جنگ‌های بی‌پایان» آمریکا و هدر رفتن تریلیون‌ها دلار در خاورمیانه انتقاد کرده و می‌داند که بسیاری از مردم آمریکا از این موضع او استقبال می‌کنند. اما پنتاگون و وزارت امور خارجه ملاحظات دیگری دارند. آن‌ها از تصمیم ترامپ برای بیرون کشیدن نیرو‌های آمریکایی از شمال سوریه و رها کردن کرد‌های آن منطقه در مقابل ترکیه خشنود نبودند. با این حال، مجبور شدند دستورات ترامپ را اجرا کنند. مایک اسپر، وزیر دفاع آمریکا، روز یکشنبه اعلام کرد که به دلیل تحولات جدید و قرار گرفتن نیرو‌های آمریکا بین آتش نیرو‌های ترکیه و روسیه، این نیرو‌ها از سوریه خارج خواهند شد.
علاوه بر این، تصمیمات جدید ترامپ در سوریه، با مخالفت فراحزبی کم‌سابقه‌ای در کنگره مواجه شد. دو حزب عمده آمریکا - جمهوریخواه و دمکرات- که تقریبا درباره همه امور اختلاف نظر دارند، این بار در اقدامی کم سابقه، در مخالفت با سیاست ترامپ در مورد سوریه متحد شدند. هر دو از چراغ سبز ترامپ به اردوغان به شدت انتقاد کردند.
برخی ناظران معتقدند که ترامپ بدون مشورت با سایر نهاد‌های حاکمیتی آمریکا، فی البداهه طی گفتگوی تلفنی با اردوغان، تصمیم گرفت نیرو‌های آمریکایی مستقر در مناطق کردنشین سوریه را از سر راه ترکیه بردارد. سپس برای مهار مخالفت‌ها با این تصمیم، به حربه تحریم روی آورد. در چند روز اخیر، همزمان با پیشروی ارتش ترکیه در خاک سوریه، ترامپ چندین بار تهدید کرد که چنانچه ترکیه علیه کرد‌های سوریه اعمال غیرانسانی مرتکب شود، اقتصاد آن را «تارومار» خواهد کرد. امری که از دیدگاه برخی تحلیلگران، از آشفتگی و هرج و مرج در سیاستگذاری کاخ سفید حکایت دارد. چرا که ترامپ ابتدا، بدون اینکه تبعات تصمیماتش را در نظر بگیرد، با حمله ترکیه موافقت کرد یا حداقل با آن مخالفت نکرد، ولی چند روز بعد، تحت فشار رسانه‌ها و محافل سیاسی موضع کاملا متفاوتی گرفت و ترکیه را تحریم کرد.
تله آمریکایی
اما درباره این تناقض ترامپ، دیدگاه دیگری نیز وجود دارد. در حال حاضر، کاخ سفید و کنگره برای اعمال تحریم علیه ترکیه رقابت می‌کنند. در هفته جاری، قرار است جمهوریخواهان و دمکرات‌های کنگره به طور مشترک مجموعه‌ای از تحریم‌ها علیه ترکیه را اعلام کنند. این تحریم‌ها توسط لیندسی گراهام، سناتور جمهوریخواه، و کریس وان هولن، سناتور دمکرات، طراحی شده‌اند که به موجب آن‌ها، دارایی‌های اردوغان در آمریکا توقیف می‌شود، مقامات ترکیه از ورود به خاک آمریکا منع می‌شوند و هر کسی از ارتش ترکیه حمایت کند نیز تحریم می‌شود. این تحریم‌ها که تا زمان عقب‌نشینی ترکیه از شمال سوریه ادامه خواهند داشت، پس از تصویب شدن در کنگره به کاخ سفید می‌روند. ترامپ ممکن است این تحریم‌ها را وتو کند، ولی با توجه به حمایت فراحزبی گسترده از این تحریم‌ها، وتوی ترامپ ممکن است بی‌اثر شود.
ترامپ که قبلا به ترکیه چراغ سبز نشان داده بود، منتظر تحریم‌های کنگره نماند و خودش تحریم‌های جدیدی علیه ترکیه اعلام کرد. وی همچنین روز دوشنبه در پاسخ به حمله ترکیه به شمال سوریه، تصریح کرد که مذاکرات با آنکارا بر سر توافق تجاری 100 میلیارد دلاری را متوقف خواهد کرد و تعرفه واردات فولاد از ترکیه را تا 50 درصد افزایش خواهد داد.
مقامات آمریکا هنوز ترکیه را به اعمال تحریم تهدید می‌کنند. این تهدیدات در حالی بیان می‌شود که ترامپ نقش مهمی در تسهیل عملیات ترکیه در سوریه بازی کرده بود. برخی ناظران، معتقدند که ترامپ با این کار، ترکیه را به دام انداخت و باعث شد اردوغان تصمیمی حساب‌نشده بگیرد. حالا آمریکا و اروپا، و اکثریت قاطع کشور‌های منطقه با حمله ترکیه مخالفت می‌کنند. چین نیز مخالفت کرده، ولی روسیه موضع مبهی گرفته است. جدای از اینها، پس از توافق کرد‌های سوریه با دولت این کشور، ارتش ترکیه با ارتش سوریه، که از حمایت روسیه برخوردار است، رو در رو شده است.
سیاست متناقض آمریکا در مواجهه با دیگر کشورها، بی‌سابقه نیست. چنین سیاستی شاید یادآور آخرین دیدار سفیر آمریکا در بغداد با صدام حسین پیش از حمله عراق به کویت است. دیداری که انتقادات بسیاری از آن شد و حتی برخی معتقدند سفیر آمریکا، صدام را گمراه کرد. ماجرا از این قرار بود که آپریل گلاسپی، سفیر وقت آمریکا در عراق، در 25 ژوئیه 1990، با صدام حسین و مشاورانش، دیدار مهمی داشت که چند روز بعد از آن، عراق به کویت حمله کرد. طبق اسناد ویکی‌لیکس، صدام در این دیدار از عدم کمک مالی امارات و کویت به عراق گلایه کرد و نظر آمریکا را درباره اختلافات مرزی عراق با این کشور‌ها جویا شد. گلاسپی به صدام گفت: آمریکا «در این مسئله عربیِ ویژه دخالت نکرده است.» بسیاری بر این باور هستند که گلاسپی با این اظهارات، به صدام برای حمله به کویت چراغ سبز نشان داد. طارق عزیز، وزیر خارجه وقت عراق، هم که در همین دیدار حضور داشت، بعد‌ها تصریح کرد که گلاسپی به صدام هشدار نداده بود. چند روز بعد از دیدار صدام و گلاسپی، ارتش عراق کویت را تصرف کرد و در نهایت آمریکا به زور نیرو‌های نظامی عراق را از کویت اخراج کرد.
البته بین ماجرای کویت و حمله فعلی ترکیه به شمال سوریه، تفاوت‌های زیادی وجود دارد. ولی به هر حال، این دو ماجرا در یک مورد مشترک هستند و آن، مخالفت کمرنگ یا موافقت تلویحی با اقدامات دیگر کشور‌ها و سپس مخالفت صریح و تمام عیار با همان اقدامات است.
شاید طبق گفته نانسی پلوسی، ترامپ از روی «دمدمی مزاجی» تصمیم گرفته نیرو‌های آمریکا را از شمال سوریه خارج کند. اما حتی اگر ترامپ واقعا اینگونه تصمیم‌گیری کرده، نتیجه تصمیمش یکی است؛ چه او فی البداهه تصمیم‌گیری کرده و چه عامدانه برای ترکیه دام پهن کرده باشد، نتیجه کارش ترکیه را در موقعیت سختی گرفتار کرد.