بزرگنمايي:

پیام ویژه - رخنه پوتین در متحدین واشنگتن
٧٧
٠
روزنامه جوان / متن پیش رو در جوان منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سجاد مرادی کلارده| روسیه در سال‌های گذشته در جهت ایجاد فضا‌های نوین و ارتقای نقش راهبردی خود در سطح مناطق مختلف، به دنبال گسترش روابط با جهان عرب به ویژه عربستان سعودی است. سفر منطقه‌ای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز مؤید همین موضوع است. روسیه به ویژه در حوزه‌های اقتصادی، انرژی و امنیتی علاقه خود را به گسترش همکاری با عربستان سعودی نشان داده است. پوتین در مصاحبه‌ای قبل از سفر به ریاض گفت که حملات به نفتکش‌ها و زیرساخت‌های نفتی در خلیج فارس هرگز منجر به شکست همکاری روسیه و کشور‌های عربی از جمله در قالب توافق اوپک نخواهد شد. در طرف دیگر، عربستان نیز به دنبال گسترش روابط با روسیه در حوزه‌های نفت و انرژی و نیز تلاش برای ارتقای نسبی توان بازیگری خارج از حیطه نفوذ امریکا است. در این چارچوب، در تبیین علل اولویت‌های دو طرف در شرایط کنونی چند نکته مهم وجود دارد.
روابط با جهان عرب از دیرباز برای روسیه دارای اهمیت بوده و این اهمیت به ویژه در رابطه با عربستان به عنوان متحد نخست امریکا در منطقه دوچندان است؛ بنابراین هدف راهبردی روس‌ها، در واقع دوری ریاض از واشنگتن است. بر مبنای این هدف روابط اقتصادی روسیه و عربستان طی سال‌های اخیر از حالت رکود خارج شده است. تبادلات اقتصادی طرفین در سال 2018 حدود یک میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال 2017، 15 درصد رشد را نشان می‌دهد. حدود سه‌چهارم این رقم صادرات روسیه به عربستان و مابقی واردات از ریاض است. یکی از دلایل عمده حجم اندک روابط اقتصادی دو کشور علاوه بر سیطره امریکا در عربستان، هم‌تکمیلی اندک اقتصاد‌های دو کشور است. روسیه و عربستان هر دو دارای اقتصادی نفتی هستند که حجم محصولات غیرنفتی قسمت اندکی از آن را شامل می‌شود. مسکو و ریاض همچنین به عنوان کشور‌های اصلی در اوپک پلاس در ماه‌های گذشته همکاری‌های مشترکی در کاهش تولید نفت دارند. به همین ترتیب توسعه روابط اقتصادی از اهداف سفر پوتین به ریاض است که در چارچوب آن دو طرف با برگزاری نشست شورای اقتصادی روسیه– عربستان، 30 توافقنامه را به امضا رساندند.
در طرف دیگر، آنچه عربستان سعودی را به سمت روسیه سوق می‌دهد، تلاش برای ایجاد توازن نسبی و حداقلی در روابط با امریکا است. این رویکرد در سال‌های اخیر با سفر‌های مقامات سعودی از جمله ولیعهد این کشور به روسیه، چین و هند در جهت تلاش برای گسترش روابط با این کشور‌ها دنبال می‌شود. علی‌الخصوص به همکاری‌های امنیتی روسیه و عربستان در زمینه خرید‌های تسلیحاتی می‌توان از این منظر نگریست. ریاض و مسکو در سال 2008 یک توافقنامه همکاری‌های نظامی امضا کردند که راه را برای خرید سلاح از مسکو باز کرد و حتی شاهزاده بندر، رئیس پیشین سازمان اطلاعاتی عربستان در دیدار با پوتین در سال 2013 پیشنهاد یک قرارداد تسلیحاتی 15 میلیارد دلاری را ارائه کرد. در ژوئن 2015 نیز شش موافقتنامه از جمله در زمینه همکاری هسته‌ای، انتقال فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز و حمایت‌های نظامی بین دو کشور منعقد شد. در سفر ملک سلمان، پادشاه عربستان به روسیه در سال 2017 قراردادی بین طرفین به امضا رسید که طبق آن روس‌ها سامانه‌های ضدسپر کورنتای ام، موشک‌های TOS و موشک‌های دوش‌پرتاب AGS-30 به ریاض می‌فروشند. همچنین در نوامبر 2017 بعد از سفر بن‌سلمان به مسکو، اداره کمک‌های فنی نظامی روسیه اعلام کرد سامانه دفاع موشکی S400 را برای ریاض فراهم می‌کند.
اما نکته قابل تأمل در جهت‌گیری منطقه‌ای روسیه نهفته است و آن اینکه مسکو با وجود تلاش برای رخنه در صف متحدین امریکا، علاقه چندانی برای حل و فصل مسائل راهبردی در منطقه بدون به همراه داشتن اولویت منافع این کشور ندارد. روسیه به این موضوع آگاه است که در شرایط بهبود روابط ایران و عربستان، ریاض در بهترین حالت همچنان متحد امریکا باقی می‌ماند و ایران نیز همانند گذشته روابط با روسیه را ادامه خواهد داد. در این رابطه پوتین اذعان می‌کند که «شاید روسیه روابط خوبی با همه کشور‌های منطقه از ایران گرفته تا عربستان و امارات داشته باشد و بر اساس آن بتواند مواضع کشور‌ها را به یکدیگر منتقل کند، اما به اعتقاد من، آن‌ها نیازی به نصیحت و وساطت ندارند.»‌وی در دیدار با ولیعهد عربستان نیز صرفاً حمایت خود را از حل و فصل دیپلماتیک بحران‌های منطقه و تهدیدات تروریستی اعلام کرد. این در حالی است که تفاوت موضع دو کشور در قبال سوریه کاملاً مشخص است و آنچه بیش از پیش به چشم می‌آید، نگاه ابزاری روسیه به عربستان شبیه به امریکا است، به گونه‌ای که بر مبنای راهبرد چندبرداری در سیاست خارجی تلاش می‌کند به جای اندیشیدن به روابط راهبردی که در شرایط کنونی میسر نیست، بر کسب منافع اقتصادی از متحد منطقه‌ای واشنگتن متمرکز شود.