بزرگنمايي:

پیام ویژه - فردو؛ نمایش قدرت در عمق زمین
١٠٢
٠
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/5797436
-->
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سارا معصومی| کیلومتر 25 مسیر قم به تهران به خاکی که بزنید با فاصله‌ای نه چندان زیاد از مسیر اصلی در دل بیابان به مجتمع غنی‌سازی شهید دکتر مسعود علیمحمدی می‌رسید. این مجتمع را به اختصار با نام «فردو» می‌شناسند؛ نامی که با عنوان تاسیسات هسته‌ای زیرزمینی ایران گره خورده است. جست‌وجوی عنوان تاسیسات هسته‌ای فردو در اینترنت شما را به کلی‌گویی‌هایی کم و بیش مشابه درباره آن می‌رساند: «ایران این تاسیسات را در عمق 90 متری زمین برای غنی‌سازی ساخت. از فردو زمانی رونمایی شد که سرویس‌های اطلاعاتی غرب از وجود آن سخن گفتند. ایران می‌گوید به منظور محافظت از تاسیسات هسته‌ای خود در قبال بمباران‌های احتمالی دست به ساخت این تاسیسات زده است.» بهمن‌ماه 1390 بود که عنوان این تاسیسات هسته‌ای رسما به پاسداشت تلاش‌های دانشمند ترور شده شهید مسعود علیمحمدی به نام وی تغییر کرد. در جریان بحران‌سازی غرب از پرونده هسته‌ای ایران، فردو همواره یک مساله پررنگ در انتقادهای طرف مقابل بود. دی ماه 1390 بود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که ایران تولید اورانیوم با غلظت 20درصد را در تاسیسات غنی‌سازی فردو آغاز کرده‌ و البته در برخی رسانه‌ها گفته شد که درصد این غنی‌سازی در برخی بزنگاه‌های زمانی به 27 درصد هم رسیده‌ و بازرسان آژانس در نمونه‌های جمع‌آوری‌شده این غلظت غنی‌سازی را مشاهده کرده‌اند. با این داده‌ها می‌توان گفت که فردو به چند دلیل قرار گرفتن در عمق زمین، مخفی ماندن آن در یک بازه زمانی طولانی، تبدیل شدن آن به مرکز غنی‌سازی و انجام گرفتن غنی‌سازی 20درصد در آن همواره خط قرمز مذاکره‌کنندگانی بوده که مقابل ایران نشسته ‌بودند.
بازگشت به گذشته در چند ساعت
دروازه‌های فردو برای نخستین‌بار در روزهای پرهیاهو پیرامون اقدام‌های برجامی ایران به روی خبرنگاران رسانه‌های داخلی باز شد. ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی در پاسخ به تعلل‌های 1+4 برای بهره‌مندی اقتصادی ایران از برجام قرار گرفته و تاکنون چهار گام معکوس برجامی برداشته که آخرین آن در اقدامی غیرقابل پیش‌بینی فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان در فردو را نشانه گرفت. ایران در این گام گازرسانی به سانتریفیوژها در فردو را آغاز کرد و خبر از سرگیری غنی‌سازی ولو تا 5 درصد ایران در این تاسیسات به بمب خبری در فضای رسانه‌ای تبدیل شد. در چنین فضایی خبرنگاران ایرانی که چند روز قبل با حضور در تاسیسات هسته‌ای نطنز شاهد گام‌های برداشته‌شده ایران در سه مرحله پیشین بودند راهی اتوبان تهران – قم شدند تا از تاسیساتی گزارش بدهند که بازرسان آژانس براساس برجام می‌توانند به شکل روزانه و سرزده از فعالیت‌های جاری در آن بازدید داشته‌ باشند.
در مسیر رسیدن به تاسیسات هسته‌ای از جاده اصلی به جاده خاکی که وارد بشوید، تدابیر امنیتی مختص تاسیسات ملموس می‌شود. اتوبوس حامل خبرنگاران پشت دروازه آهنی ورود به تاسیسات متوقف می‌شود و اصحاب رسانه‌های داخلی برای تحویل هر وسیله‌ای که قابلیت عکسبرداری یا ضبط صدا و ذخیره‌سازی اطلاعات را داشته باشد در صفی طولانی قرار می‌گیرند. قدم به قدم در فاصله بسیار نزدیک خبرنگاران نیروهای امنیتی ویژه ایستاده‌اند. برای خبرنگارانی که از تاسیسات هسته‌ای نطنز یا راکتور آب سنگین اراک (خنداب) و دیگر مکان‌های مختص فعالیت‌های هسته‌ای ایران بازدید کرده‌اند، شدیدتر بودن تدابیر امنیتی به راحتی قابل ملاحظه است. خبرنگاران پس از بازرسی کامل در حالی که خودکار و کاغذی برای یادداشت‌برداری در اختیار دارند راهی سالن‌های بازدید می‌شوند و البته در میانه این مسیر کوتاه هم دو تا سه بار اتوبوس حامل خبرنگاران تغییر می‌کند. ساخت و سازها در زمین‌های داخل محوطه مجتمع ادامه دارد اما هیچ توضیحی در طول مسیر درباره این تاسیسات داده نمی‌شود و دریافت اطلاعات به اظهارات رسمی رییس مجتمع و سخنگوی سازمان انرژی اتمی در داخل سالن‌ها محدود می‌شود. در طول مسیر چند دقیقه‌ای، ماموران حفاظت امنیت تاسیسات در داخل اتوبوس نسبت به تدابیر امنیتی داخل سالن‌ها و همچنین نکات ایمنی که خبرنگاران باید رعایت کنند، هشدارهای لازم را می‌دهند. با کم شدن فاصله اتوبوس حامل خبرنگاران با تاسیسات اصلی، از دور دالانی نمایان می‌شود که دل کوه را شکافته است. اتوبوس از دل دالان‌های سیمانی با سرعت بسیار پایین عبور می‌کند و دروازه‌های آهنی غول‌پیکری یکی پس از دیگری طی می‌شوند. خبرنگاران بخشی از مسیر را پیاده طی می‌کنند تا به اتاقک کوچکی می‌رسند که در آن باید کفش‌های خود را با کاورهای پارچه‌ای پوشانده و یونیفرم‌های سفید رنگی را به تن کنند. داخل تاسیسات تا محدوده‌ای که برای عبور و مرور خبرنگاران مجاز شمرده می‌شد از وسعت چندانی در مقایسه با تاسیسات هسته‌ای نطنز برخوردار نبود اما دیوارهای بتونی به اضافه ارتفاع بلند سقف نشان از نیت سازندگان برای طراحی محلی ایمن در برابر حملات احتمالی نظامی داشت. هرچند که در برجام هم طرف مقابل ایران نتوانست مذاکره‌کنندگان ایرانی را به بستن درهای این تاسیسات متقاعد کند و در نهایت به محدودیت زمانی 15 ساله برای فعالیت در این تاسیسات بسنده کرد اما گویا اقدام‌هایی که ایران در 4 روز گذشته از اعلام گام چهارم برجامی در این تاسیسات انجام داده خون تازه‌ای را به رگ‌های آن تزریق کرده است. جنب و جوش مختص فعالیت گازرسانی و غنی‌سازی در میان تکنیسین‌های مجتمع که صورت‌های خود را با ماسک پوشانده‌اند، قابل مشاهده است.
اگر همه‌چیز طبق معمول مندرج در برجام پیش می‌رفت تاسیسات فردو همچنان باید به عنوان یک مرکز هسته‌ای، فیزیک و فناوری به کار خود ادامه می‌داد. براساس تفاهم ایران و 1+5 وقت، تعداد 1044 ماشین IR1 در قالب شش آبشار 174 تایی در یک بال در تاسیسات فردو باقی ماند. از زمان اجرای برجام تا پیش از گام چهارم ایران، دو زنجیره 174 تایی شامل 348 ماشین IR1 اقدام به تولید ایزوتوپ پایدار کردند. یکی از این ماشین‌ها در بدو ورود خبرنگاران به داخل مجتمع در زیرزمین، قابل مشاهده بود. با دستور رییس‌جمهور مبنی بر گازدهی به ماشین‌ها در فردو، روز چهارشنبه 15 آبان عملا به چهار زنجیره
174 تایی دیگر مشتمل بر 696 سانتریفیوژ IR1 گازدهی شد. ورود به سالن قرارگرفتن سانتریفیوژها مساوی است با تسلیم شدن به صدای بوق ممتدی که در نتیجه فعالیت سانتریفیوژها به گوش می‌رسد. ماشین‌ها مرتبا در ردیف‌های مشخص و با شماره‌بندی دقیق دسته به دسته در کنار هم قرار گرفته‌اند و براساس توضیحات بهروز کمالوندی ایران در فردو هم می‌تواند غنی‌سازی 5 درصد و هم 20 درصد تا حتی بالاتر را انجام بدهد.
در سالن اصلی قرارگرفتن سانتریفیوژها، نوشته‌ای از مقام معظم رهبری به چشم می‌خورد مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای ایران تعطیل‌بردار نیست و نگاهی به جنب و جوش تکنیسین‌های فعال در مجتمع، اعضای سازمان انرژی اتمی و حتی کادر نیروهای ویژه که مسوولیت تامین امنیت و ایمنی مجتمع را برعهده دارند بر اجرایی شدن این تاکید رهبری صحه می‌گذارد.
ایران می‌گوید تمام گام‌هایی که تاکنون برداشته از قابلیت بازگشت‌پذیری برخوردار هستند و به محض آنکه اروپا راهی برای تامین منافع اقتصادی ایران در برجام پیدا کند یا بتواند تحریم‌های امریکا علیه ایران را که با کناره‌گیری واشنگتن از برجام بازگشتند، متوقف کند، تهران مسیر طی‌شده را معکوس خواهد کرد. گام چهارم ایران عملا غنی‌سازی را 11 سال زودتر به فردو بازگرداند، چرا که براساس بندهای 44 تا 51 برجام ایران به مدت 15 سال، نباید دست به فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و تحقیق و توسعه مربوط به غنی‌سازی اورانیوم در این مجتمع می‌زد.
کناره‌گیری امریکا از برجام به اضافه تعلل 1+4 در جبران اقتصادی نبود امریکا در این توافق، دوباره پرونده هسته‌ای ایران را که در نتیجه مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام، در روندی مشخص قرار گرفته بود در صدر اخبار بین‌المللی قرار داده است. گام‌های ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی در مقابل تعلل‌های اروپا در انجام تعهدات‌شان طبق برجام، مسائلی چون افزایش ذخایر مواد در ایران، افزایش درصد غنی‌سازی بالاتر از 3.67، فرجام بازطراحی راکتور اراک و همچنین جدال میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره مسائلی چون سطح دسترسی‌ها و نظارت‌ها را دوباره به صدر اخبار بازگردانده است. ایران بر سرعت برخی فعالیت‌های هسته‌ای خود که هم به دلایل فنی و هم مصلحت‌های سیاسی در برجام پذیرفته بود، افزوده و در حالی که تاکید می‌کند به دنبال سلاح هسته‌ای نیست، فعلا دست به توافق‌هایی چون پروتکل الحاقی در قبض و بسط نظارت‌ها و بازرسی‌ها نزده است. با این‌همه آنچه خبرنگاران در نطنز و فردو به عنوان قلب تاسیسات هسته‌ای ایران دیدند گویای آن است که ایران در مسیر معکوس‌سازی برخی تعهدات برجامی قرار گرفته اما گویای آن است که دیوار بی‌اعتمادی که قرار بود با برجام از میان ایران و غرب فرو بریزد باز هم در حال قد برافراشتن است.