بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
احسان هوشمند | در دوران پس از صدام حسین این نخستین‌باری نیست که کشور عراق با اعتراضات گسترده‌ای روبه‌رو می‌شود. پیش از این در سال 2013 در اعتراضات گسترده شهروندان عموما سنی‌مذهب عراقی به نخست‌وزیر نوری مالکی و سرکوب این اعتراضات در استان‌های انبار، نینوا و صلاح‌الدین ده‌ها نفر کشته شد و در نهایت داعش توانست بر بخش بزرگی از این مناطق مسلط شود. از سال‌های 2014 و 2015 به بعد به‌تدریج گروهی از شیعیان ناراضی نیز به اعتراض علیه دولت پرداختند.‌در ماه‌های اخیر عراق با اعتراضات وسیعی روبه‌رو است. البته این‌بار عموم معترضان را شیعیان عراقی تشکیل می‌دهند. تا به امروز اهل سنت خود را از اعتراضات اخیر کنار کشیده‌اند. اعتراض‌ها بیشتر متوجه فساد گسترده در میان سیاست‌مداران عراقی است اما بخش‌هایی از معترضان شعارهای خود را متوجه ایران کرده‌اند و مدعی حضور و دخالت ایران در امور داخلی عراق هستند. حمله به برخی از مراکز دیپلماتیک ایران از جمله در روزهای اخیر و حمله به کنسولگری ایران در نجف یکی از نمونه‌های ابعاد اعتراضات اخیر است.
1-چرا گروهی از شهروندان عراقی آن‌هم معترضان شیعه عراقی، اعتراض خود را متوجه ایران کرده‌اند؟ آیا این موضوع مورد بررسی کارشناسی دستگاه سیاست خارجی کشورمان قرار گرفته است؟ آیا متولیان سیاست‌گذاری و اجرای این سیاست‌ها درباره عراق زمینه‌ها و ابعاد اعتراضات اخیر را به دقت رصد و بررسی کرده‌اند؟ در سال گذشته این چندمین باری است که منافع و اماکن متعلق به ایران مورد حمله و تعرض قرار می‌گیرد. آیا این موضوع با دقت و با استفاده از توان کارشناسی کشور بررسی و مطالعه شده است؟ آیا مقامات دیپلماتیک مسئول ارتباط با عراق پیامدهای مختلف چنین اعتراضاتی را در سطوح محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی بررسی و تحلیل کرده‌اند؟ چه مقدار از این اعتراضات ناشی از تحریک خارجی است؟ چه مقدار از اعتراضات ناشی از نقش متغیر‌های داخلی از جمله فساد در میان دولتمردان عراقی است؟ و چه مقدار از اعتراضات ناشی از احیانا عدم اصلاح رویه‌های جاری توسط دستگاه سیاست خارجی کشورمان در عراق است؟ این موضوع که گروهی از شهروندان عراقی از فرط عصبانیت به کنسولگری‌های ایران در عراق حمله کنند، موضوع بسیار بااهمیتی است که نباید به‌سادگی و بدون مطالعه کارشناسی از کنار آن گذشت. دستگاه‌های مسئول مرتبط با عراق باید با استفاده از توان کارشناسی کشور و صداهای مختلف و متنوع کارشناسی برای درک واقع‌بینانه از شرایط جدید عراق و ابعاد و پیامد‌های استمرار این وضعیت و اصلاح رویه‌های گذشته به‌سرعت وارد عمل شوند. بی‌توجهی یا کم‌اهمیت‌شمردن این موضوع ممکن است منافع ملی ما در عراق را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد.
کشور نیازمند اتخاذ راهبردها و سیاست‌های تازه‌ای درباره عراق است و اتخاذ این راهبردها و سیاست‌های جدید بدون استفاده از توان کارشناسی کشور راه به بیراهه خواهد برد. آسیب‌شناسی رویه‌های پیشین ضرورتی فوری و اتخاذ سیاست‌های تازه نیازی آنی است. باید عملکردها و رویکردهای پیشین مورد مطالعه و بررسی چند‌جانبه و دقیقی قرار گیرد.
2-دولت عراق درگیر مسائل بسیار پیچیده‌ای است. فساد گسترده در عراق، رقابت گسترده نیروها و جریان‌های سیاسی، طایفه‌ای و قومی و فرقه‌ای‌شدن سیاست، فقر و بی‌کاری گسترده، افزایش مطالبات رفاهی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهروندان عراقی از جمله حادترین مسائل امروز عراق است. استمرار وضعیت و شرایط موجود در عراق می‌تواند پیامد‌های خطیر‌تر و مخرب‌تری در پی داشته باشد. نمی‌توان فقط نظاره‌گر اتفاقات عراق باشیم. عراق متحد امروزی ما است، در این روزهای سختی که دولت و ملت عراق با آن دست‌به‌گریبان است، ‌باید هوشمندانه‌تر و کارشناسی‌شده‌تر به مسائل پرداخت.
3-ایران همواره با روش اشغالگرانه آمریکا و سایر کشورهای غربی در عراق، سوریه و... مخالف بوده است. گروهی در تلاش هستند تا سیاست‌های ایران در منطقه را چون سیاست‌های دولت امپریالیستی و اشغالگر روایت کنند. این گروه ابزارهای رسانه‌ای اثرگذاری در اختیار دارند. در برابر کمتر تلاشی در داخل کشور شده تا اجازه ندهد چنین تلقی‌ای از سیاست خارجی کشور عمومی شود. ضعف سیاست رسانه‌ای در سیاست خارجی را باید آسیب‌شناسی کرد. این مهم نقش بزرگی در تشدید موضع‌گیری علیه کشورمان در میان برخی جریان‌های عراقی دارد.
4-تلقی‌های متفاوت از سیاست در میان گروه‌هایی از روحانیت شیعه عراقی را باید جدی گرفت. کنترل شرایط در درون کشوری دیگر، یعنی در عراق، تماما در کنترل هیچ نیروی خارجی یا داخلی نیست. این ماهیت شرایط جدید عراق است که موازنه این تلقی‌ها و نیروها را تعیین می‌کند. برای مدیریت این شرایط اتخاذ تصمیمات مهم و راهبردی تازه بسیار ضروری است. آیا برای این مهم و اصلاح رویه‌های موجود نیز تدارک و تمهیدات لازم اتخاذ شده است. پرهیز از روش مقابله‌ای و یافتن راهی برای تعامل و گفت‌وگو رویکرد اثربخش‌تری از روش‌های دیگر است.
شرایط حساس امروز عراق را می‌توان با سال 2013 مقایسه کرد و کم‌توجهی و عدم آسیب‌شناسی رویه‌ها ممکن است به جریان‌‌ها و حوادث پیش‌بینی‌نشده مشابهی منجر شود.