بزرگنمايي:

پیام ویژه -

«کاهش تولید نفت، روی کاغذ!» این، شاید بهترین تعبیر برای تصمیم رسمی دو روز گذشته کنفرانس اوپک و غیراوپکی‌ها باشد. وزرای نفت و انرژی 23 کشور تولیدکننده نفت، بالاخره عصر دیروز به تعمیق «توافق کاهش تولید نفت» به مقدار 503 هزار بشکه در روز رأی دادند. به این ترتیب، توافقی که از سال 2017 بین اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها منعقد شده بود، از ژانویه 2020 به‌مدت سه ماه، مجموعا یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز از تولید نفت کشورهای اوپکی و غیراوپکی می‌کاهد. پیش از این قرار بود «توافق کاهش تولید نفت» تا مارس 2020، تنها یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز از تولید 13 کشور عضو اوپک و 10 کشور غیراوپکی کم کند (800 هزار بشکه از اوپکی‌ها و 400 هزار بشکه از غیر اوپکی‌ها). با توافق دیروز اوپکی‌ها مجموعا حدود یک میلیون و 172 هزار بشکه از تولیدشان خواهند کاست و غیراوپکی‌ها، روزانه 531 هزار بشکه از تولیدشان را کم خواهند کرد. هفتمین جلسه وزرای اوپک و غیراوپک، ضمنا مصوب کرد که ایران، ونزوئلا و لیبی همچنان از توافق کاهش تولید نفت معاف بمانند.
چرا توافق جدید، کاهش کاغذی بود؟
آخرین گزارش قبل از برگزاری اجلاس 177 اوپک، میزان پایبندی کشورهای عضو «توافق کاهش تولید نفت» را 142 درصد اعلام کرده بود. به این معنا که کشورهای عضو «توافق کاهش تولید نفت» حدود 500 هزار بشکه بیش از مقدار لازم (روزانه یک میلیون و 200 هزار بشکه مقرر در توافق) تولید نفت‌شان را پایین آورده بودند. عمده این کاهش بیشتر را هم (با حدود 400 هزار بشکه در روز) عربستان انجام داده بود، بنابراین وقتی دیروز وزرای اوپک و غیراوپک تصمیم گرفتند کاهش تولید نفت‌شان را 500 هزار بشکه تعمیق کنند، همه به‌خوبی می‌دانستند که قرار نیست نفت بیشتری از بازار خارج شود، بلکه قرار است کاهش واقعی فعلی نفت، به‌طور رسمی در سهمیه کاهش تولید کشورها اعمال شود. عربستان هم امکان یافت تا باری را که خود به‌تنهایی بر دوش می‌کشید (کاهش بیشتر تولید نفت به‌منظور حمایت از قیمت‌ها) بر دوش همه اعضای حاضر در «توافق کاهش تولید نفت» بگذارد. از همین‌ جاست که می‌توان گفت توافق جدید اوپک و غیراوپک برای تعمیق 503 هزار بشکه‌ای کاهش تولید نفت، بیشتر اعداد روی کاغذ را تغییر می‌دهد و نفت بیشتری از بازار خارج نمی‌کند. این توافق، صرفا تاثیر کوتاه‌مدت روانی بر بازار نفت دارد. روز قبل از تصمیم اوپک، قیمت هر بشکه نفت برنت حدود 61 دلار بود که با اعلام غیررسمی تصمیم اوپک، به حدود 63 دلار رسید، اما در نوسان بود.
تحریک بازار نفت با یک اظهارنظر
عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی عربستان دیروز بعد از اجلاس اوپک و غیراوپک در اظهارنظری که تاثیر مستقیم بر بازار نفت داشت، اعلام کرد که اگر اعضای حاضر در «توافق کاهش تولید نفت» سهمیه‌هایشان را رعایت کنند، عربستان به‌تنهایی و خارج از توافق، روزانه 400 هزار بشکه دیگر هم از تولید نفتش کم می‌کند تا کاهش تولید نفت از یک میلیون و 700 هزار بشکه در روز به 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز برسد. همین اظهارنظر کافی بود که قیمت نفت به بالاتر از 64 دلار در هر بشکه برسد. سعودی این کار را صرفا در صورتی انجام می‌دهد که همه اعضا به تعهد کاهش تولیدشان پایبند باشند. به عبارت ساده‌تر، سعودی می‌خواهد دیگران را تشویق کند تا آنچه برای کاهش بیشتر تولید نفت تعهد کرده‌اند، انجام دهند و بعد 400 هزار بشکه‌ای را که قبلا (بیشتر از توافق) کم می‌کرد همچنان کاهش دهد. چه، عبدالعزیز بن سلمان، خوب می‌دانست که صرفا کاهش 500 هزار بشکه (که در یکی دو ماه اخیر هم بیرون از بازار بود) نمی‌تواند قیمت نفت را در هفته‌های پیش رو بالا نگه دارد. برخی تحلیلگران، رفتار عربستان برای کاهش بیشتر تولید نفت، به نفع حفظ قیمت‌های بالا را ناشی از عرضه سهام آرامکو می‌دانند. روز پنجشنبه سهام آرامکو با هر سهم 32 ریال سعودی قیمت‌گذاری شد تا ارزش این شرکت یک هزار و 700 میلیارد دلار برآورد شود. این اما همه قصد عربستان نبود.
روس‌ها، یکی از برندگان اجلاس وین
الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه وقتی به وین آمد خواهان بیرون آوردن میعانات گازی غیراوپکی‌ها از سهمیه کاهش تولید بود. در اوپک، سهمیه‌ها صرفا برای نفت خام تولیدی کشورها در نظر گرفته می‌شود. روسیه نیز می‌خواست همین حکم برای غیراوپکی‌ها اعمال شود. وزیر نفت ایران نیز در پیش از اجلاس اوپک، با این پیشنهاد روسیه همراهی کرد. دیروز وزرای اوپکی و غیراوپکی تصمیم گرفتند نظام سهمیه‌بندی صرفا برای تولید نفت خام اعمال شود. تولید میعانات گازی روسیه، روزانه حدود 700 تا 800 هزار بشکه است. روسیه توانست این تولید را بیرون از نظام سهمیه‌بندی کاهش تولید ببرد. پس برنده این اجلاس بود.
اجلاس فوق‌العاده در مارس برگزار می‌شود
هفتمین اجلاس وزرای اوپک و غیراوپک تصمیم گرفت که معیار آمارهای تولید نفت غیراوپکی‌ها، مانند کشورهای اوپکی، 6 منبع ثانویه بازار نفت باشد. پیش از این خود کشورها آمار تولیدشان را ارائه می‌کردند. این موضوع امکان عدم رعایت واقعی سهمیه‌ها را بیشتر می‌کرد. وزرا همچنین تصمیم گرفتند یک جلسه فوق‌العاده در ماه مارس برگزار کنند. حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیئت عامل اوپک به‌عنوان نایب‌رئیس دوره‌ای هیئت عامل در سال 2020 انتخاب شد و الجزایر نیز ریاست دوره بعد کنفرانس اوپک را بر عهده گرفت.
دوگانه روسی چطور قابل‌حل است؟
این درست که عربستان هم به خاطر تأمین بودجه‌اش و هم برای فروش بهتر سهام آرامکو به قیمت بالای نفت نیاز دارد. جدا از آن، نکته دیگری هم قابل توجه است؛ روسیه به دلیل تغییر نظام مالیاتی‌اش از پایه درآمد به پایه سود و به خاطر جبران کاهش درآمدهای دولت از محل مالیات، به قیمت بالای نفت نیاز دارد. از طرفی، تغییر نظام مالیاتی شرکت‌های نفتی روسی را به سمت افزایش تولید نفت هدایت خواهد کرد و این دوگانه پیچیده‌ای است که معلوم نیست روس‌ها چطور می‌خواهند آن را مدیریت کنند. یعنی هم به توافق کاهش تولید پایبند باشند تا قیمت نفت افزایش یابد هم مالیات بر سودشان را افزایش دهند که لاجرم سبب تولید نفت خواهد شد!
رابطه قیمت نفت با انتخاب ترامپ!
برخی کارشناسانی که رفتار برخی کشورهای حامی قیمت بالای نفت را رصد می‌کنند، یک نظریه دیگر را هم مطرح می‌کنند. قیمت‌های بالای نفت سبب تولید بیشتر نفت شیل می‌شود و این می‌تواند موقعیت ترامپ را در امریکا تقویت کند. در این باره بعدا خواهم نوشت. به هر حال عده‌ای این‌طور تحلیل می‌کنند که یک هدف بالا نگه داشتن قیمت‌های نفت، تقویت تولید نفت شیل (که رشد تولیدش کند شده است) و تقویت موقعیت ترامپ (در آستانه انتخابات امریکا) است.
نامه‌ای بعد از تحریم‌ها: کاهش یک بشکه هم نمی‌پذیریم
ایران به‌خاطر تحریم‌ها، مدت‌هاست که از حضور در «توافق کاهش تولید نفت» معاف است. وزیر نفت ایران هم کار زیادی در اجلاس 177 اوپک نداشت. او فقط در وین اعلام کرد که پیش از اجلاس اوپک، نامه‌ای به رئیس ونزوئلایی کنفرانس اوپک نوشته و تاکید کرده است که «ایران به‌خاطر شرایط خاص و فشارهای غیرقانونی آمریکا، کاهش غیرداوطلبانه از سهمیه‌های تولید نفتش داشته است. برخی کشورهای دیگر هم هستند که کمتر از سهمیه‌های مصوبشان نفت تولید می‌کنند. به همین دلیل عده‌ای از کشورها از فرصت استفاده کرده و تولید نفت‌شان را افزایش داده‌اند.» زنگنه درباره محتوای نامه‌اش ادامه داد: «من اعلام کرده‌ام که اگر تحریم‌ها برداشته شود، هیچ محدودیتی را برای تولید نفت ایران نخواهم پذیرفت و در بالاترین حد ظرفیت نفت ایران، تولید خواهم کرد. در آینده آنهایی که بیشتر تولید کرده‌اند باید تولید نفت‌شان را بیشتر کاهش دهند. این حق مردم ماست و من اینجا بر آن اصرار دارم. از جانب مردم ایران می‌گویم که یک بشکه از کاهش غیرمنطقی تولید نفت را نخواهم پذیرفت.» معلوم است که مخاطب این حرف‌های زنگنه چه کشورهایی هستند.
اوپک 7 ساعته و موضوعی که قابل توجه است
جلسه اوپک 177 بیش از 7 ساعت طول کشید، چون عراق و عربستان بر سر میزان کاهش عراق با هم اختلاف‌نظر داشتند. نهایتاً هم عراق پذیرفت تا 50 هزار بشکه بیش از قبل، از تولید نفتش کم کند. روزی بالاخره مشابه این جلسه درباره ایران خواهد بود. یعنی مباحث بر سر میزان افزایش تولید نفت ایران بازخواهد شد. روزی که تحریم‌ها لغو شده باشد و ایران بتواند تولیدش را حداقل به‌ اندازه قبل برگرداند. هر چه این روز دیرتر برسد، کار بسیار سخت‌تر خواهد شد. این موضوعی است که باید به آن توجه کرد.
رضا زندی
منبع: روزنامه اعتماد