بزرگنمايي:

پیام ویژه - وطن امروز / متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
حسن روحانی «آخر پاییز» به ژاپن می‌رود. رئیس‌جمهور در ظاهر قرار است سفر خردادماه نخست‌وزیر ژاپن به ایران را پاسخ دهد. هفته قبل سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه به ژاپن رفته بود تا عزم روحانی برای سفر به این کشور را به اطلاع مقامات ژاپنی برساند. عباس عراقچی شنبه هفته جاری نیز در مصاحبه با شبکه «ان‌اچ‌کی» ژاپن در وین ابراز امیدواری کرد که سفر احتمالی اواخر ماه جاری «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران به ژاپن به تقویت روابط اقتصادی 2 کشور کمک کند. در همین زمینه، روزنامه ژاپن‌تایمز نیز به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش داد که آمریکا با طرح توکیو برای سفر حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران به این کشور موافقت کرده است. براساس این گزارش، یک مقام ارشد آمریکایی به دولت ژاپن پیام داده است که واشنگتن از توکیو خواسته است نتیجه دیدار روحانی با «آبه شینزو» نخست‌وزیر این کشور به اطلاع آنها رسانده شود. این منابع گفته‌اند که مقامات ایرانی و ژاپنی دیدار روحانی و آبه را برای روز 20 دسامبر (29 آذر) برنامه‌ریزی کرده‌اند. روزنامه ژاپنی در ادامه نوشت: آبه شینزو که یکی از رهبران نزدیک به «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکاست در ماه ژوئن به ایران سفر کرده بود تا در زمینه اختلافات میان تهران و واشنگتن میانجیگری کند. به گفته منابع دیپلماتیک، نخست‌وزیر ژاپن احتمالا در این دیدار از ایران خواهد خواست که به برجام پایبند بماند. تهران طی ماه‌های گذشته به صورت گام به گام از برخی تعهدات خود در برجام در واکنش به عدم اجرای تعهدات کشورهای اروپایی عقب‌نشینی کرده است.
* الگوهای مذاکراتی
سفر روحانی به توکیو که پس از 19 سال از آخرین سفر رئیس‌جمهور ایران به ژاپن انجام می‌شود، یکی از دیدارهای مهم حسن روحانی در دوران ریاست‌جمهوری‌اش خواهد بود؛ دیداری که به سبب نقش میانجی ژاپن در مناسبات میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده دارای اهمیت است. نکته دیگر اینکه ایران و ژاپن دارای مبادلات اقتصادی قابل توجهی هستند به گونه‌ای که این کشور یکی از خریداران عمده نفت ایران محسوب می‌شده که البته بعد از تحریم‌های آمریکا از خرید نفت ایران کنار کشید. برخی کارشناسان اذعان دارند که ایران 20 میلیارد دلار از ژاپن در ازای فروش نفت طلب دارد. اما نکته دیدار روحانی از ژاپن صرفا در مبادلات اقتصادی خلاصه نمی‌شود. این دیدار پس از ماجرای مبادله زندانیان ایرانی و آمریکایی انجام می‌شود. «ژیو وانگ» دانشجوی مقطع دکترا در دانشگاه پرینستون در راستای یک برنامه جاسوسی دی‌ماه 1395 به ایران سفر کرد اما تابستان سال بعد توسط سازمان اطلاعات سپاه بازداشت و به جاسوسی برای آمریکا متهم شد. وی در دادگاه به اتهام جاسوسی در پوشش تحقیق دانشگاهی به 10 سال زندان محکوم شد. پس از دستگیری این جاسوس آمریکایی، مقامات این کشور تلاش زیادی برای آزادی وی انجام دادند که در نهایت منجر به مبادله او و دکتر مسعود سلیمانی شد. دکتر مسعود سلیمانی، رئیس انجمن هماتولوژی ایران و پژوهشگر سلول‌های بنیادی بدون برگزاری هیچ دادگاهی حدود یک سال در آمریکا بازداشت شده بود. سلیمانی که با ویزای 6 ماهه مطالعاتی راهی ایالت مینه‌سوتای آمریکا شده بود بلافاصله پس از رسیدن به خاک آمریکا توسط پلیس فدرال این کشور بازداشت و به زندانی در آتلانتا، مرکز ایالت جورجیا فرستاده شد. درنهایت در فرآیند یک مبادله، دکتر مسعود سلیمانی و ژیو وانگ آزاد شدند اما نکته حائز اهمیت آنکه مقامات آمریکایی در ازای آزادی جاسوس زندانی خود علاوه بر آزادی دکتر مسعود سلیمانی، به ژاپن برای انجام و اجرایی کردن برخی از توافقات اقتصادی خود با ایران چراغ سبز نشان دادند.
بنابراین می‌توان از سفر روحانی به‌عنوان یکی از نتایج مبادله دکتر مسعود سلیمانی و ژیو وانگ یاد کرد. این الگوی مبادلاتی در سیاست خارجی که بر مبنای «به پای میز کشاندن» طرف مقابل است کاملا در مقابل الگوی برجامی قرار دارد که طرف ایرانی به پای میز مذاکره کشانده شود، همانند ماجرای مبادله جیسون رضائیان که در ازای آزادی وی همراه 3 زندانی آمریکایی دیگر، 28 نفر از ایرانیان زندانی در آمریکا آزاد شدند و مبلغ یک میلیارد و 700 میلیون دلار به ایران مسترد شد. به بیان دیگر، در الگوی برجامی محور تعامل و داد و ستد بین‌المللی بر مبنای امتیازدهی یک‌طرفه به امید دریافت امتیاز و آورده‌های حیاتی در آینده است اما الگوی «اقدام متقابل» همواره با برداشتن گامی محکم همراه است که در آن امتیازات دریافتی به شکلی مستحکم تضمین شود. در الگوی برجامی آنچنان که تجربه مصداق خاص برجام نیز نشان داد، پیگیری کردن مسیری که در آن همه گام‌ها از سوی ایران برداشته شد نه‌تنها ایران را به حداقلی‌ترین اهداف خود نرساند، بلکه با عهدشکنی طرف‌های دیگر برجام و در نهایت خروج ایالات متحده از آن فضا به سویی رفت که فراتر از عدم حصول امتیاز و امکانی برای دور شدن از وضعیت انحصار، ایران بخش عمده توانایی و دستاوردهای هسته‌ای خود را از دست داد و در زمینه فروش نفت حتی به شرایطی به مراتب سخت‌تر از ایام پیشابرجام رسید. اما در الگوی اقدام متقابل آنچنان که در مساله مبادله دکتر مسعود سلیمانی و ژیو وانگ یا در مثال توقف نفتکش بریتانیایی دیده شد، با مدیریت فضای تعاملی به سمتی که در آن دست برتر در تعامل و بده‌بستان برای طرف ایرانی وجود داشته است، نتایج حاصل شده به سمتی رفته است که بیشترین منافع برای کشورمان حاصل شده است.آغاز فضای جدید در روابط میان جمهوری اسلامی و ژاپن که در سایه در پیش گرفتن الگوی اقدام متقابل رخ داده از جهات زیادی نشانی از کارآمدی این رویکرد در زمینه‌هایی است که هدف تعاملی با ابزاری صحیح پیگیری می‌شود. ابزاری که آمریکا را مجاب می‌کند از موضع پایین و انفعالی وارد مذاکرات شود و به امتیازاتی تن دهد که در نهایت کفه برد- برد آن به سمت ایران بیشتر سنگینی کند.