بزرگنمايي:

پیام ویژه - جام جم / متن پیش رو در جام جم منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
از ابتدای دولت دوازدهم و افزایش مشکلات اقتصادی در کشور، اصلاح‌طلبان که در انتخابات یازدهم و دوازدهم از حسن روحانی حمایت کرده بودند مسیر انتقاد از دولت را در پیش گرفتند. دولت دوازدهم ادامه همان دولتی است که در سال‌های 92 تا 96، کارنامه قابل قبولی از نگاه اصلاح‌طلبان داشت و بعضی اقدامات آن از جمله برجام را ستایش می‌کردند، اما کارشکنی‌های آمریکا در برجام که از زمان اوباما نیز وجود داشت پس از روی کار آمدن ترامپ شدت گرفت و با ناکامی برجام، عملا مزیت اصلی دولت روحانی که مایه مباهات اصلاح‌طلبان بود از بین رفت. در چنین شرایطی اصلاح‌طلبان ماندند و دولتی که با مشکلات اقتصادی زیادی دست به گریبان است و همچنین دو انتخابات مهم پیش رو که یکی اسفند امسال برای مجلس برگزار می‌شود و دیگری دو سال دیگر برای ریاست‌جمهوری. در چنین شرایطی و در حالی که حدود دو سال از ابتدای دولت و روند انتقادی اصلاح‌طلبان نسبت به عملکرد قوه مجریه می‌گذرد برخی تئوریسین‌های این جریان سیاسی مباحث جدیدی مطرح می‌کنند که قابل تامل است. از جمله این مباحث می‌توان به طرح استعفای حسن روحانی از سوی برخی اصلاح‌طلبان اشاره کرد که نمونه بارز آن را می‌توان در یادداشت اخیر عباس عبدی در روزنامه اعتماد و مصاحبه تکمیلی او با هفته‌نامه صدا مشاهده کرد. عبدی با بیان این‌که تنها فردی نیست که این پیشنهاد را مطرح کرده است هدف خود را از طرح آن این‌گونه بیان می‌کند: شاید طرح این موضوع در سطح عمومی کمک کند تا این ایده، جدی شود. فقط من مانده‌ام که چرا آقای روحانی این کار را نمی‌کند؟
چه کسانی به دنبال استعفای روحانی هستند
عبدی در مصاحبه خود اعلام کرده تنها کسی نیست که پیشنهاد استعفای روحانی را مطرح می‌کند. وی می‌گوید: برای اولین بار در سطح برخی از وزرا، چنین ایده‌ای مطرح‌شده و دارند در مورد آن فکر می‌کنند؛ برای این‌که ببینند چه باید کرد. برخی از وزرا هم به این نتیجه رسیده‌اند که با ادامه این حد از تنش دیگر، کاری نمی‌شود کرد. شنیده‌ام که معاون اول رئیس‌جمهور هم، کم‌وبیش به چنین فکری رسیده است.
اما پیش از این هم برخی دیگر از اصلاح‌طلبان ایده استعفای روحانی را مطرح کرده‌اند. به عنوان مثال عبدا... ناصری، فعال سیاسی اصلا‌ح‌طلب در مصاحبه‌ای با سایت انتخاب گفت: روحانی به خاطر عملکرد نامناسب، هزینه سنگینی را به کشور تحمیل و کار مهم او می‌تواند جرأت استعفا دادن باشد. واقعیت این است که بخش اعظم جامعه او را قبول ندارد.
پیش از این سعید حجاریان هم در چند نوبت پیشنهاد استعفای روحانی را مطرح کرده است.
دلیل اصلاح‌طلبان برای استعفای روحانی چیست
اصلاح‌طلبان و از جمله عباس عبدی، دلسوزی برای مردم و همچنین حاکمیت را دلیل پیشنهاد خود برای استعفای روحانی عنوان می‌کنند. عبدی در مصاحبه خود با صدا این‌گونه گفته است: دولت بعد از وقایع اخیر آبان و این سطح از تنش‌ها، دیگر حتی قادر به تصمیم‌گیری در مسائل عادی خودش هم نیست. چطور شما می‌توانید انتظار داشته باشید که برای مشکلات اساسی مملکت، بتواند تصمیم بگیرد؟ یک‌طرف، دولت و بخش‌های وابسته به آن است و در سوی مقابل، بخش‌های دیگر؛ و هرکسی که می‌تواند، در کاسه دولت می‌گذارد. حتی درون خود دولت هم، این اتفاقات دارد می‌افتد. ادامه این وضع، اصلاً به نفع هیچ‌کس نیست.
عبدی می‌افزاید: مساله فعلی از نظر بنده، نه دموکراتیک شدن انتخابات است و نه مدافع یکدستی حاکمیت هستم؛ بلکه فقط می خواهم این حد از شکاف درون ساختار حکومت حل شود یا کاهش یابد.
سعید حجاریان هم در اردیبهشت امسال در یادداشتی با عنوان اصلاح‌طلبی و مساله بقا، دغدغه‌ای شبیه دغدغه عباس عبدی را مطرح کرد و با مضر دانستن آنچه شکاف در حاکمیت خواند نوشت: شاید، تمهید «حاکمیت یگانه» و پایان دادن به این معضل، از معبر استعفای رئیس‌جمهور و برگزاری همزمان دو انتخابات در اسفندماه سال جاری بگذرد تا نتیجتا، مجلس و دولتی ها همسو با روسای همسوتر بر مصدر امور قرار بگیرند.
فشار برای مذاکره
با اینحال مصاحبه چندی قبل سعید حجاریان با روزنامه ایران، ابعاد جدیدتری از دلایل پیشنهاد استعفای رئیس‌جمهور را روشن کرد.
حجاریان در این مصاحبه گفت: چنانکه می‌دانیم همه اعضای کابینه مسؤولیت مشترک دارند و باید قوه مجریه را به پیش برانند. اگر عقل جمعی کابینه و نظرهای کارشناسی، مذاکره را توصیه کند و مذاکره را مثلاً به «استعفا» گره بزند و حتی رضایت جمعی از نمایندگان مجلس را هم جلب کند، همان عمل نادرست، موجه می‌شود. زیرا پس از مذاکره احتمالی روحانی- «حتی بدون استجازه»- که ممکن است هر عاقبتی را در پی داشته باشد، هزینه‌ها سرشکن شده است.
قرار دادن چنین تحلیل‌هایی در کنار یادداشتی که محمدجواد روح، سردبیر هفته‌نامه صدا در 16 آذر نوشت نمای روشن‌تری از برخی سناریوهای پشت پرده ارائه می‌کند.
در بخشی از این یادداشت آمده است: آقای روحانی در یزد از کسری بودجه گفت و بعد از مدت‌ها به یاد آقای خاتمی افتاد و یک سلامی هم به او کرد و یکسری حملات هم به رئیسی و تندروها انجام داد. همین روش را در کرمان به شکلی دیگر ادامه داد. مهمتر از همه اینها اعلام کرد به توافقات پشت‌پرده هم‌ پایبند است؛ همه اینها، یعنی روحانی می‌خواهد به هر قیمتی که شده، دوباره مذاکره کند.
سردبیر نشریه صدا افزوده است: در اینجا بود که روحانی قمار کرد. وقتی دید چیزی دستش ندارد، بنزین را گران کرد تا جامعه به شرایط اقتصادی واکنش نشان دهد؛ فشار از پایین اتفاق بیفتد تا در بالا چانه‌زنی کنند که مذاکره انجام شود...
سابقه به کارگیری تاکتیک استعفا
استعفا تاکتیکی است که از گذشته در مقاطع مختلف در دستور کار اصلاح‌طلبان بوده است. در مجلس ششم بود که هم‌زمان با ارسال دو لایحه جنجالی به مجلس، عباس عبدی، رد این لوایح از سوی شورای نگهبان را عامل فروپاشی نظام جمهوری اسلامی دانست و تهدید کرد: «بقای نظام در گرو تصویب و تأیید لوایح‌ تبیین اختیارات رئیس‌جمهوری و اصلاح قانون انتخابات است.. جز تصویب و تأیید این لوایح، هر برخورد دیگری که با‌ آن‌ها صورت گیرد،‌ نه‌تنها مشکلات نظام را حل نخواهد کرد بلکه ممکن است به فروپاشی نیز منجر شود».
عبدی در این سخنان تز «خروج از حاکمیت» مشارکتی‌ها را نیز افشا کرد و گفت:« در صورت تأیید نشدن کامل این دو لایحه، اصلاح‌طلبان از حاکمیت خارج خواهند شد؛ زیرا عملاً کاری از دست آن‌ها برنخواهد آمد تا به مطالبات مردم پاسخ دهند. خروج از حاکمیت هم شامل استعفای دسته‌جمعی رئیس‌جمهوری و نمایندگان مجلس ششم است ».
از سوی دیگر خیلی از تحلیلگران معتقدند استعفای یک مقام مسؤول در شرایطی که افکار عمومی در انتظار شنیدن پاسخ‌های اوست، نوعی فرار از پاسخگویی است. این روندی است که اتفاقا در دولت دوم روحانی از سوی برخی وزرا مشاهده شده و از سال 96 تا کنون 5 نفر از وزیران دولت دوازدهم از مسؤولیت خود استعفا کرده‌اند که استعفای برخی از آنها درست چند روز قبل از برگزاری استیضاح آنها در مجلس اتفاق افتاده است.
بر همین اساس الهام امین‌زاده، کارشناس مسائل سیاسی درباره برخی زمزمه‌ها در خصوص استعفای رئیس‌جمهور به جام‌جم می‌گوید: استقرار دولت باید ادامه پیدا کند و تا وقتی دولت مستقر است و وظیفه حرفه‌ای‌اش را انجام می‌دهد باید پاسخگو باشد و کشور را اداره کند و در این زمینه مسؤولیت دارد.
وی با اشاره به حمایت رهبر انقلاب از تصمیم سران سه قوه درباره گرانی بنزین افزود: این علامتی است که ما باید حمایت کنیم و هر انتقادی از دولت داریم باید از راه‌های خاص خود آن اقدام کنیم.
روحانی استعفا کند چه می‌شود؟
یک سوال اساسی نیز این است که فرضا اگر روحانی استعفا کند تبعات آن چه خواهد بود و آیا مشکلات حل می‌شود؟
پاسخ بسیاری از کارشناسان به این سوال منفی است. امین‌زاده در این زمینه، شرایط بسیار بدی را متصور بوده و معتقد است: اگر به سمت بی‌دولتی برویم و یا این‌که به سمت هر اقدامی برویم که استقرار دولت با خدشه مواجه شود، دچار تجربه برخی از کشورها مثل لیبی خواهیم شد. لیبی کشوری ثروتمند بود اما به مجردی که دولتش سقوط کرد با جنگ‌های داخلی روبه رو شد و الان در شمار کشورهای ضعیف است.
البته عبدی که بتازگی پیشنهاد استعفای روحانی را مطرح کرده قائل به چنین تحلیل‌هایی نیست و می‌گوید: من فکر نمی‌کنم وضعیت به جنگ داخلی و مشابه آن بینجامد. چون معتقدم ساختار سیاسی ایران، از تجربیات و توانایی‌هایی برای تطبیق خود با شرایط برخوردار است. از این نظر، هیچ‌گاه حاضر نیستم سناریوهای منفی را در ذهنم برجسته کنم. حتی اگر همچون عباس عبدی به تحلیل‌های خیلی بدبینانه مبنی بر وقوع بی‌ثباتی در کشور معتقد نباشیم اما باز هم این سوال وجود دارد که استعفای روحانی در شرایطی که دو سال به پایان دولتش باقی مانده چه منفعتی دارد و چه کسانی بیشترین نفع را در این زمینه کسب می‌کنند.
عبدا... گنجی، مدیر مسؤول روزنامه جوان با انتشار مطلبی در توئیتر در این زمینه این‌گونه تحلیل کرده است: علت اصرار همراهان روحانی بر استعفا، فاصله‌گذاری تصنعی برای انتخابات به خاطر دستان خالی است. راهبرد بی‌دولت سازی کشور در شرایط موجود مشکوک است. وی با بیان این‌که انقلابیون به دنبال قهرمان سازی از بازندگان نیستند نوشته است: استعفای روحانی مطالبه انقلابیون نیست. اگر مردم رای دهنده به مزایا ومعایب دولت ناشی از رای خود برسند در انتخاب بعدی ریل را عوض می‌کنند. تغییر مردم سالاری باید این‌گونه محقق شود.
در زمین دشمن بازی نکنیم
پشت پرده پیشنهاد استعفای روحانی هرچه هست و هر دستاورد و یا ضرری برای آن متصور باشیم اما به نظر می‌رسد در آینده باید شاهد طرح موارد بیشتری از این دست پیشنهادها باشیم. چرا که اگر چنین پیشنهادی محقق شود همانطور که گفته شد می‌تواند منافعی برای برخی حامیان پیشین دولت روحانی داشته باشد و اگر هم محقق نشود حداقل منفعت آن این است که برای مدتی افکار عمومی را به خود مشغول کرده و از مسائل اصلی کشور منحرف می‌کند.
با این حال رهبر انقلاب در تابستان سال گذشته که در آن مقطع نیز مباحثی نظیر استعفای روحانی مطرح شده بود آب پاکی را روی دست ارائه‌کنندگان چنین پیشنهادهایی ریختند.
ایشان در سخنان خود در آن مقطع فرمودند: بعضی‌ها جوری حرف می‌زنند، جوری اقدام می‌کنند که به اسم این‌که می‌خواهیم اوضاع را درست کنیم ... در نقشه‌ دشمن کار می‌کنند، خودشان ملتفت نیستند. اینهایی که خطاب می‌کنند به دولت که بایستی دولت برکنار بشود و از این قبیل حرفها، اینها دارند در نقشه دشمن کار می‌کنند.
حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای تاکید کردند: نخیر، دولت باید با قوّت سرِ کار بماند، کارها را باید این دولت انجام بدهد.