بزرگنمايي:

پیام ویژه - اعتماد / « قابل پیشگیری بود؟ » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته مهدی زارع است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
از شنبه 21 دی‌ماه 98 با آبگرفتگی و سیلاب جدیدی در جنوب شرق کشور مواجهیم. سیستان و بلوچستان از خشک‌ترین نواحی ایران است به نحوی که شدت خشکسالی در آنجا به حدی بود که از 721 منبع آبی روستایی این استان 550 منبع کاملا خشک شده است.
آبرسانی سیار به بیش از هزار و 500 روستا به‌طور معمول در این استان انجام می‌شود. بعدازظهر جمعه 20 دی‌ماه سامانه بارشی جدید وارد جنوب کشور شد. براساس گزارش سازمان هواشناسی سامانه بارشی فعلی قوی‌ترین سامانه بارشی امسال در جنوبغرب ایران است که دامنه فعالیت و ارتفاع ریزش‌های آن طی چند سال اخیر کم‌سابقه بوده است. طی روزهای شنبه تا بامداد یکشنبه بیش از 100 میلیمتر باران بارید. بیشترین بارندگی با میزان 136 میلیمتر در ایستگاه «دستگرد» از توابع بخش بنت شهرستان نیک‌شهر ثبت شد. مدیر هواشناسی استان گزارش داد که 120 میلیمتر از این میزان بارندگی در کمتر از 24 ساعت باریده که موجب آبگرفتگی و سیلابی شدن رودخانه‌های محلی در این منطقه شده است. از ایستگاه «بنت» نیکشهر نیز تاکنون 115، بزمان 64، «محمدآباد کورین» زاهدان 60، «گوهرکوه» خاش 53، «توکل‌آباد شورک» زاهدان 52٫4، «چانعلی» زاهدان و شهر دلگان 47، «میرآباد» و «همت‌آباد کورین» در زاهدان و «نرون» و «چاه‌کمال» در خاش 46 میلیمتر باران گزارش شده است. بیشترین آبگرفتگی‌ها در روزهای شنبه و یکشنبه در شهرستان خاش دلگان، کنارک و نیک‌شهر مشاهده شد. مشاهده می‌شود که نمونه بارز دیگری از سیکل خشکسالی و سپس سیل سهمگین را این‌بار در سیستان و بلوچستان می‌بینیم. در 23 تا 23 فروردین 98 نیز سیلاب در سیستان و بلوچستان بعد از خسارت‌هایی که در استان‌های شمالی، مرکزی و غربی کشور بر جای گذاشته بود، مشکلات مهمی برای مردم آفرید. در آن موقع استاندار سیستان و بلوچستان مدعی شد که «این‌بارندگی و سیلاب سبب عبور از بحران جدی خشکسالی چندین ساله منطقه شد.» آمار بارندگی منطقه از فروردین 98 تا پایان سال آبی (پایان شهریور 98) خلاف ادعای استاندار مزبور را نشان می‌دهد. بارندگی فروردین 98 و همچنین در بهمن 97 مساله‌ای دنباله‌دار نبود. خشکسالی هم به پایان نرسید. در دهه دوم بهمن 1397 در پی بارندگی شدید در افغانستان و ایران موجب سرازیر شدن آب از سمت افغانستان به ایران و رسیدن آن به هامون سابوری شد. پرآب بودن همیشگی تالاب‌ها در مهار سیلاب‌ها و مقابله با کانون ریزگرد‌ها بسیار مهمند. ولی مساله آن است که اتفاقات حدی (حداقلی و حداکثری) مانند خشکسالی و بارش‌های بسیار شدید و ناگهانی در حال حاضر به روال عادی منطقه تبدیل شده که از نمادهای تغییرات اقلیمی هستند. دستکاری انسان‌ها در طبیعت این منطقه و احداث سد در افغانستان از عوامل خشک‌شدن کامل استان سیستان و بلوچستان بوده است. «هیرمند» یا «هلمند» نام رودی است که از ولایت هلمند افغانستان سرچشمه می‌گیرد و به دریاچه «هامون» که دریاچه‌ای مشترک بین افغانستان و ایران است، می‌‌ریزد. رود بزرگ هیرمند از رودهای افغانستان با طول هزار و 100 کیلومتر است. این رود از بلندی‌های کوه‌های «بابا» در 40 کیلومتری غرب «کابل» از رشته کوه «هندوکش» سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت 1100 کیلومتر وارد دریاچه هامون بین افغانستان و ایران می‌شود. در سال 1351 هجری شمسی قراردادی میان دولت ایران و افغانستان بسته شد که طی آن دولت افغانستان متعهد شد که در هر ثانیه 26 مترمکعب آب (معادل 850 میلیون مترمکعب در سال) از رودخانه هیرمند به سمت دریاچه‌ هامون در خاک ایران آزاد کند. ولی افغانستان ساخت سد کمال‌خان را روی رودخانه هلمند که در سال 49 آغاز کرده بود، بعد از بیش از سه دهه جنگ به پایان برد و فاز دوم آن در آذرماه سال 94 به بهره‌برداری رسید. سد «کجکی» نیز در افغانستان با ظرفیت مخزن هزار و 800 میلیون مترمکعب روی رودخانه هیرمند ساخته شد و میزان حقابه ایران از هیرمند بیشتر کاهش یافت. دولت افغانستان تاکنون 19 سد و 34 بند انحرافی در حوضه آبریز هیرمند و در بالادست تالاب‌های هامون احداث و مورد بهره‌برداری قرار داده، برنامه ساخت 35 سد دیگر را در این حوضه به صورت سدهای پیشنهادی در دست مطالعه و بررسی دارد. این سد‌ها، به همراه خشکسالی در خود افغانستان و ندادن حقابه مورد توافق در عهدنامه 1351 به ایران از عوامل خشک شدن دریاچه هامون بوده‌اند. در مجموع براساس آمار مرکز آمار ایران حدود 600 هزار نفر طی حدود سال‌های 1375 تا 1390 از منطقه سیستان به مناطق دیگر ایران مهاجرت کرده‌اند و آنان که مانده‌اند، هر سال فقیرتر می‌شوند. به هم خوردن توازن منابع آبی و تشدید اثر‌های تغییرات اقلیمی به خاطر این نوع فعالیت انسانی، سیاست‌های نادرست کشاورزی و البته تداوم خشکسالی است. آنچه به مدیریت این نوع سوانح آب و هوایی کمک بسیار می‌کند استفاده از داده‌های علمی و مدیریت پیشگیرانه کاهش ریسک در یک برنامه درازمدت و در مورد مساله سیلاب در منطقه سیستان و بلوچستان با نگاهی فراملی و منطقه‌ای است. سیلاب‌های فروردین و دی‌ماه 98 نماد وضعی است که در ماه‌ها و سال‌های بعد نیز مشابه آن رخ خواهد داد. باید آماده شویم.