بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق / « خطرات جهانی و صنعت نفت ایران » عنوان سرمقاله روزنامه شرق به قلم علیرضا سلطانی(کارشناس اقتصاد انرژی) است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
صنعت نفت و گاز ایران در‌حال‌حاضر یکی از سخت‌ترین و مهم‌ترین دوران تاریخی خود را تجربه می‌کند؛ دورانی که آثار و پیامدهای اقتصادی و حتی سیاسی و اجتماعی آن به صورت پایدار و گسترده در سال‌های آینده خود را نشان می‌دهد. این در حالی است که صنعت نفت و گاز در شرایط حساس و تعیین‌کننده توسعه‌ای ایران، نقش پیشران را بازی می‌کند. کندی، بی‌حرکتی و رکود صنعت نفت و گاز به طور طبیعی موجب کندی، بی‌حرکتی و رکود قطار اقتصادی ایران می‌شود. اقتصاد ایران خوب یا بد بیش از یک قرن است که با تغذیه نفت و درآمدهای نفتی زندگی کرده است. درست است که این مسئله و ایجادنشدن مناسبات منطقی و توسعه‌محور میان اقتصاد ایران و نفت، زمینه توسعه‌نیافتگی و آسیب‌پذیری آن را فراهم کرده که شرایط کنونی نیز از آثار و نشانه‌های این آسیب‌پذیری است؛ اما وجود ذخایر عظیم نفت و گاز در این سرزمین که ایران را سرآمد جهان کرده، بهره‌مندی درست از این مزیت و فرصت را برای توسعه اقتصادی، رفاه ملی و قدرت و اقتدار بین‌المللی ضروری و اجتناب‌ناپذیر کرده است. با این تفسیر توسعه، تجهیز، بالندگی و پویایی صنعت نفت و گاز به‌عنوان پیشران ایران در دهه‌های آینده هم ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. این مسئله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که ارزش افزوده ذخایر هیدروکربوری (نفت و گاز) در دنیا به تبع پیشرفت‌های فنی و جایگزینی دیگر حامل‌های انرژی به‌ویژه انرژی‌های تجدیدپذیر در حال کاهش است؛ بنابراین بهره‌مندی درست از مزیت نفت و گاز در شرایط فعلی و تبدیل این مزیت‌ها به‌عنوان سرمایه پایدار برای آینده کشور و نسل‌های آینده، ضرورت دارد. منابع نفت و گاز دائمی نیست و مهم‌تر از آن این است که فرصت ثروت‌سازی و سرمایه‌زایی این منابع نیز نامحدود نیست. به طور مشخص علاوه بر عوامل مزمن داخلی، در‌حال‌حاضر دو عامل مشخص مانع از توسعه طبیعی و عادی صنعت نفت و گاز ایران متناسب با شرایط و الزامات بین‌المللی و همچنین منطق اقتصادی و تجاری حاکم بر این صنعت شده است: عامل نخست محدودیت‌ها و فشارهای ناشی از اعمال تحریم‌های اقتصادی است که در سال جاری وارد دهمین سال خود شده است. تحریم‌های اقتصادی اگرچه بیشتر در نخریدن نفت ایران نمود پیدا کرده است؛ اما این مسئله کمترین اثر تحریم‌ها است و اثرات مهم در بهره‌مند‌نشدن صنعت نفت و گاز ایران از فرصت‌های اقتصادی و مالی، دانش و فناوری و نظام‌های مدیریت بین‌المللی تجلی پیدا می‌کند. صنعت نفت و گاز به لحاظ اهمیت اقتصادی، گستره مالی، گستره مصرف و پیچیدگی‌های فنی و علمی، یک صنعت بین‌المللی است و توسعه واقعی و طبیعی آن هم در ارتباط با فرایندها و استاندارهای بین‌المللی است. در‌حال‌حاضر صنعت و نفت و گاز ایران در حوزه بالادستی نیازمند سرمایه‌گذاری 150 میلیارد‌دلاری با بهره‌مندی از استانداردهای رایج فنی در یک بازه زمانی پنج‌ساله برای حفظ شرایط کنونی تولید و صادرات نفت است. منابع مالی و سطوح فنی و مدیریتی طرح‌های نفت و گاز کفاف 10‌درصدی این نیاز راهبردی صنعت نفت و گاز را نمی‌دهد. نگرانی‌ها در این زمینه در صورت نبود سرمایه‌گذاری‌ می‌تواند ظرفیت تولید و صادرات نفت ایران را با رفع تحریم‌ها در بر گیرد.
عامل دوم، شرایط بی‌ثبات سیاسی و امنیتی منطقه است که اگرچه موضوعی جدید نیست؛ اما در سال‌های اخیر این مسئله تشدید شده و عملا با فرض نبود تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی، فضای سرمایه‌گذاری و همچنین همکاری و مناسبات منطقه‌ای نفتی و گازی را دچار چالش کرده است. بازارهای منطقه‌ای به‌ویژه در حوزه گاز به لحاظ برخورداری ایران از ذخایر گازی عظیم، اهمیت راهبردی دارد. فضای امنیتی و نبود مناسبات سیاسی پایدار و قابل اعتماد میان ایران و کشورهای منطقه از یک سو و دخالت قدرت‌های بزرگ از سوی دیگر باعث از‌دست‌رفتن بسیاری از فرصت‌ها و بازارهای منطقه‌ای برای گاز ایران شده است. فرصت‌ها و ظرفیت‌های منطقه‌ای گاز محدود است و اگر این فرصت‌ها در اختیار دیگر کشورها قرار گیرد، ایران به صورت طولانی یا حتی دائمی این فرصت‌ها را از دست می‌دهد. انعقاد قرارداد صادرات گاز قطر به کویت جدیدترین فرصتی است که ایران در این راستا از دست داده است. مجموعه این شرایط در‌عین‌حال موجب شده که صنعت نفت و گاز در خط مقدم جنگ اقتصادی نیز قرار گیرد. در واقع این صنعت به صورت مضاعف در‌حال‌حاضر تحت فشار و چالش است. بی‌توجهی به این دو عامل و تلاش‌نکردن برای از‌بین‌بردن آنها یا کاهش اثرپذیری صنعت نفت از این دو عامل، موجب تعمیق مشکلات و عقب‌ماندگی‌های صنعت نفت و گاز و از‌بین‌رفتن فرصت‌های توسعه‌ای آن می‌شود. لازم است مناسبات خارجی و سیاست خارجی ایران در دوران کنونی به نحوی اصلاح شود که چالش‌ها، مخاطرات و مشکلات صنعت نفت در تعاملات بین‌المللی به سطح حداقلی کاهش یابد تا این صنعت بتواند نقش واقعی خود را در فرایند پیشرانی توسعه‌ای و قدرت اقتصادی ایفا کند. در‌عین‌حال باید گفت ظرفیت‌سازی صنعت نفت و گاز برای قدرت‌آفرینی در سطح بین‌المللی دائمی نیست. باید تلاش شود که با فراهم‌کردن زمینه‌های سیاسی و اقتصادی در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی، این صنعت در نقش و جایگاه واقعی خود برای ثروت‌آفرینی، قدرت‌زایی و رفاه عمومی قرار گیرد.