بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
عبدالرحمن فتح‌الهی/ بعد از اقدام برهم صالح، رئیس‌جمهوری عراق، در 17 مارس در انتخاب عدنان الزرفی، استاندار پیشین نجف اشرف و رئیس کنونی فراکسیون پارلمانی ائتلاف نصر به‌عنوان جانشین نخست‌وزیری عراق، شاهد تحولات جدیدی در حوزه‌های مختلف سیاسی، امنیتی، نظامی و حتی دیپلماتیک در این کشور هستیم.
اکنون به نظر می‌رسد تمامی تحولات بعد از 17 مارس در حمایت از نخست‌وزیر جدید برای تشکیل کابینه‌اش باشد، چراکه بی‌شک سه عامل به عدنان الزرفی که مأمور تشکیل کابینه جدید دولت فدرال این کشور شده است، کمک می‌کنند تا بتواند برای کابینه پیشنهادی خود از مجلس رأی اعتماد بگیرد؛ تشدید شیوع کرونا در عراق و شکل‌گیری تدریجی بحران سلامت در این کشور اولین عاملی است که موجب می‌شود شخصیت‌ها، احزاب و جریانات سیاسی و پارلمانی عراق با عبور از برخی انتظارت و خواسته‌های خود، پروسه تشکیل کابینه را سرعت ببخشند.
عامل دوم به ناکامی ‌جریان‌های شیعه در اتخاذ تصمیم و دستیابی به توافق در رابطه با انتخاب نامزد نخست‌وزیری بازمی‌گردد، زیرا انتخاب الزرفی مخالفت و اعتراض برخی جریان‌های شیعه و در رأس آنها ائتلاف فتح به رهبری‌ هادی عامری را به‌دنبال داشت؛ ازاین‌رو به هر میزان شاهد تشتت و چنددستگی در مواضع شخصیت‌ها، احزاب و جریانات پارلمانی شیعه در این رابطه باشیم، به همان میزان شانس الزرفی برای تشکیل کابینه‌اش تقویت می‌شود.
سومین و مهم‌ترین عامل در موفقیت او برای تشکیل کابینه بر پررنگ‌تر‌شدن چالش‌های سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک تأکید دارد. پیرو همین واقعیت ایالات متحده از 17 مارس سناریوهای مختلفی را برای تشدید فشار بر جریان‌های سیاسی و ائتلاف‌های پارلمانی عراقی چیده است تا بتواند زمینه را برای همراهی و حمایت آنها از تشکیل کابینه الزرفی به‌عنوان شخصیت عراقی نزدیک به مواضع آمریکایی‌ها فراهم آورد.
تصمیم ناگهانی ایالات متحده به تخلیه و کاهش شدید نیروهای فعال خود در سفارت، کنسولگری خود در بغداد و اربیل به بهانه شیوع ویروس کرونا و نیز تحویل برخی پایگاه‌های نظامی نیروهای ائتلاف بین‌المللی ضد داعش به رهبری ایالات متحده، شبهات و نگرانی‌های بسیاری را برانگیخته است. در این راستا برخی اتفاق‌ها مانند حملات راکتی به پایگاه التاجی هم به پیگیری هرچه‌بیشتر و جدی‌تر این سناریو کمک کرده است.
در این میان اقدام پنجشنبه گذشته ایالات متحده در تحویل پایگاه هوایی القیاره واقع در جنوب شرق استان مرزی نینوا به نیروهای عراقی می‌تواند حکایت از آن داشته باشد که واشنگتن با نمایش تلاش برای کاهش تعداد نیروهای خود در عراق و ایجاد زمینه به‌منظور ترک خاک این کشور فشارهایش را بر جریان‌‌های سیاسی عراقی به‌منظور حمایت از عدنان الزرفی افزایش دهد. به‌ویژه که در همین راستا سه‌شنبه هفته گذشته نیز آمریکا به‌عنوان رهبر نیروهای ائتلاف بین‌المللی ضد داعش در یک مراسم رسمی، پایگاه نظامی القائم در شمال غرب استان الانبار را تحویل نیروهای امنیتی عراق داده بود و 24 ساعت بعد از آن نیز نیروهای نظامی ارتش فرانسه به‌دلیل آنچه تهدیدهای امنیتی و انتشار ویروس کرونا عنوان شد، بغداد را ترک کردند. پیش‌تر مشابه این حرکت توسط نیروهای ارتش چک انجام شده بود.
همین اقدامات نگرانی برخی از جریان‌های سیاسی عراقی را برای تقابل با داعش به‌دنبال خواهد داشت؛ بنابراین این شخصیت‌ها و احزاب برای تداوم حضور ائتلاف بین‌المللی ضد داعش به رهبری آمریکا ناچار به حمایت از عدنان الزرفی، گزینه واشنگتن، خواهند بود. به واقع ایالات متحده با این اقدامات می‌خواهد به‌نوعی به طرف‌ها و گروه‌های سیاسی، به‌ویژه جریان‌های شیعی مخالف هشدار دهد، درصورتی‌که به نخست‌وزیری الزرفی که این روزها به‌شدت محل اختلاف و مناقشه گروه‌های سیاسی است، تن ندهند، باید منتظر اقدامات دیگر آمریکا برای افزایش فشارها باشد.
برای تحقق این مهم ایالات متحده در سناریوی دیگری که جمعه گذشته توسط روزنامه نیویورک‌تایمز مطرح شد، به‌دنبال آن است که در طرح مفصلی برخی از نیروهای نظامی و امنیتی و در رأس آن کتائب حز‌ب‌الله عراق را به‌طورکامل نابود کند. فارغ از اینکه اساسا پیگیری این هدف با اختلاف‌های جدی میان مایک پمپئو، وزیر خارجه و رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی جدید کاخ سفید، با مارک اسپر، وزیر دفاع و ژنرال مارک میلی، رئیس ستاد مشترک نیروهای آمریکایی، همراه شده است و حتی بدون درنظرگرفتن موانع لجستیکی این طرح، نمی‌توان شاهد تحقق این مهم بود، چراکه در سایه شرایط نابسامان کنونی داخلی آمریکا به‌واسطه تشدید شیوع کرونا، کاخ سفید به‌دنبال افزایش چالش‌ها و مشکلات خود در حوزه امنیت و نظامی در عراق نیست. به بیان دیگر وضعیت کنونی ایالات متحده اجازه ماجراجویی جدیدی را به ترامپ، آن هم در این سطح در عراق نمی‌دهد.
اینها علاوه بر آن است که به‌واسطه اقتضائات سیاسی، امنیتی، دیپلماتیک و نظامی کنونی عراق در سایه شیوع کرونا و کاهش بهای نفت خام در بازارهای جهانی، این کشور نیز استعداد بروز چنین تنش و درگیری‌ای را ندارد. آن‌هم چنین تنشی که قطعا بدون عواقب نخواهد بود؛ عواقبی که حتی می‌تواند عراق را تا مرز جنگ تمام‌عیار پیش ببرد؛ اما انتشار این طرح از سوی روزنامه نیویورک‌تایمز می‌تواند یک‌ تیر و دو نشان برای آمریکا باشد. به این معنا که کاخ سفید از یک سو با انتشار این طرح به‌نوعی پاسخی به حمله راکتی مجدد به پایگاه التاجی را داده است و با این اقدام مانع از تکرار آن خواهد شد و از طرف دیگر با بیان این طرح، فشار بر نیروهای عراقی، به‌ویژه جریان‌های مخالف حضور عدنان الزرفی، افزایش خواهد یافت تا عملا بستر برای تشکیل کابینه نخست‌وزیر مدنظر آمریکایی‌ها فراهم شود.
با وجود تفاوت‌های ظاهری این سناریوها با بررسی و تحلیل بطن و متن آنها می‌توان به نقاط مشترک این طرح‌ها در حمایت از الزرفی برای تشکیل کابینه‌اش توسط ایالات متحده آمریکا پی برد. در این راستا حتی اقدام پنجشنبه گذشته کاخ سفید برای تمدید یک‌ماهه معافیت‌های تحریمی عراق به‌منظور واردات انرژی از ایران نیز می‌تواند تلاشی برای افزایش فشار بر دولت بغداد برای حمایت از نخست‌وزیر مدنظرش تلقی شود. حال باید دید آیا تلاش‌های آمریکا در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و نظامی برای روی‌کار‌آوردن دولت عدنان الزرفی به نتیجه مطلوب واشنگتن خواهد رسید یا خیر.