بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
‌ فریدون مجلسی/ دستگاه دیپلماسی ایران با پشت‌سرگذاشتن سالی پرماجرا همراه با بحران‌های بسیار و دستاوردهای اندک، برای سال آینده چه خیالی دارد؟ آیا قرار است در بر همان پاشنه بچرخد یا مانند هر مجموعه هوشمندی، گذشته را تحلیل و بر پایه آن سیاست آینده را بازسازی و اصلاح‌ کند؟ قطعا برنامه‌ریزان به برنامه‌هایی اضطراری و جایگزین اندیشیده‌اند؛ اما دگرگونی‌ها چنان سریع و پیش‌بینی‌نشده رخ‌ می‌دهد که ممکن است برای برنامه جایگزین هم دیر باشد. گرچه تحریم دوجانبه آمریکا که با تهدید و فشار آن کشور رنگ جهانی یافته، مشکل جدی توسعه متعارف اقتصادی و اجتماعی ایران است و ایران را برای ورود به مسیر توسعه با مشکلات مواجه کرده است؛ اما اولا گویی کشور ما به این کسالت مزمن عادت کرده و راه‌حل‌هایی برای نوعی تعادل نسبی یافته است تا هم زندگی روزمره مردم کم و بیش ادامه یابد و هم مسائل منطقه‌ای متوقف نماند. ثانیا بازرگانی مصرفی و وارداتی احمدی‌نژادی که به تولید و صنعت و اشتغال داخلی آسیب جدی وارد کرد، الزاما به‌سوی محدودکردن واردات، به رفع نیازهای حیاتی و مواد اولیه و واسط صنعتی سوق داده شد که به‌نوبه خود از فساد گسترده و رانت‌های دلالی بازرگانی خارجی کاست و با کاهش الزامی ارزش پول داخلی، به تولید ملی رونقی نسبی بخشید؛ اما چه کسی فکر‌ می‌کرد سال 98 با سیلی تقریبا سراسری و طولانی و فلج‌کننده آغاز شود و هزینه‌های بسیار به بار آورد؟ چه کسی زلزله‌ای را در کنار برنامه اجرائی پیش‌بینی کرده بود؟
چه کسی به درگیری دریایی و توقیف متقابل نفت‌کش ایرانی و بریتانیایی فکر کرده بود. چه کسی به لشکرکشی تهدیدآمیز به‌سوی خلیج فارس و التهاب ناشی از آن فکر‌ می‌کرد. چه کسی فکر‌ می‌کرد با اصابت موشک و مین به کشتی‌های نفت‌کش در بندر فجیره انگشت اتهام را به‌سوی ایران نشانه روند و نفت‌کش ایرانی در دریای سرخ مورد اصابت موشک قرار گیرد؟ چه کسی فکر‌ می‌کرد جمهوری اسلامی پیشرفته‌ترین پهپاد ارتش آمریکا را در ساحل دریایی عمان به‌دلیل تجاوز به حریم هوایی ایران هدف قرار دهد و سرنگون کند. چه کسی فکر‌ می‌کرد بزرگ‌ترین پالایشگاه شرکت نفت آرامکو در عربستان مورد حمله گسترده پهپادها و موشک قرار گیرد که با وجود قبول مسئولیت از سوی دولت حوثی یمن، باز هم انگشت اتهام را به‌سوی جمهوری اسلامی نشانه بروند و بر التهاب و تنش بیفزایند. چه کسی شورش طبقات فرودست بعد از افزایش بهای بنزین را در آبان 98 در شهرها پیش‌بینی‌ می‌کرد که خسارت‌ها و تلفات بسیار به بار آورد و چه کسی فکر‌ می‌کرد درست در زمانی که سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس که توانسته بود با ایفای بزرگ‌ترین سهم، غائله داعش را در عراق و سوریه به پایان برساند و در پاسخ به ناسپاسی ترامپ او را مستقیم خطاب قرار داده و بگوید «از این پس با من طرف خواهی بود»، به بهانه تلافیِ حمله‌ای به پایگاهی آمریکایی که موجب قتل یک پیمانکار ارتش آمریکا شده بود، به‌همراه ابومهدی المهندس، فرمانده حشدالشعبی در بخش بار فرودگاه بغداد ‌ترور کنند. به فکر چه کسی خطور‌ می‌کرد وقایع زنجیره‌ای پسامد آن ترور که با حمله بزرگ تلافی‌جویانه به پایگاه هوایی آمریکا در اقلیم کردستان عراق آغاز شد و پس از تشییع پیکر سردار در آخرین ایستگاه به مرگ ده‌ها نفر در کرمان انجامید و در آن شرایط پرالتهاب که انتظار‌ می‌رفت آمریکا نیز بخواهد دست به اقدامی تلافی‌جویانه بزند، فاجعه اصابت غم‌بار موشک خودی به هواپیمای اوکراینی و مرگ همه مسافران از جمله گروه بزرگی از اندیشمندان بی‌جایگزین ایرانی پیش آید؟ گویی اینها کافی نبود که حمله ویروس کرونا آغاز شد که در ابتدا جدی گرفته نشد؛ اما در آستانه سال نو نه‌تنها رونق معمولی این فصل را به کساد تبدیل کرد، بلکه ضربه اقتصادی بزرگی وارد کرد که پایان آن و چگونگی رهایی از شر این بلای آسمانی هنوز مشخص نیست. صدها قربانی گرفته است که بخشی از آنها از میان کادر پزشکی و درمان بوده‌اند. قرنطینه و جداماندن انسان‌ها از یکدیگر که‌ می‌تواند به انزوا و ریشه‌کن‌شدن ویروس منجر شود، به‌طور نسبی رعایت شده و برخی ساکنان تهران که اکنون بیشتر ریشه روستایی دارند، راهی زادگاهشان شده‌اند و این‌گونه جریانی معکوس آغاز شد که کمکی به ریشه‌کن‌شدن بیماری‌ نمی‌کند. در این میان برخی از مدعیان درمان‌های ماورائی نیز موجب افزایش قربانیان ناشی از بی‌مبالاتی علم‌ستیزانه خود شدند.
اکنون در میان این آشوب، مشکل بتوان پیش‌بینی کرد که در سایه این بلا، قرار است در سال 1399، احیای اقتصادی کشور که مستلزم حضور بیشتر در بازار جهانی و دیپلماسی فعال و باثبات است، چگونه انجام خواهد شد و درِ دیپلماسی که ابزار رفع شر و نیز حضور بیشتر ایران در عرصه بین‌المللی است، بر کدام پاشنه خواهد چرخید؟ به امید آنکه سیاست‌گذاران کشور برای رهایی مردم از دام این ستیز کهنه و ظاهرا ناعلاج فکر و برنامه‌ای در سر داشته باشند و به توسعه و رشد اقتصادی بیندیشند، زیرا توسعه اقتصادی به آرامش و سازگاری در سیاست‌های داخلی و خارجی نیاز دارد و با تهدید و اتهام متقابل سازگار نیست.
در کنار نشانه‌هایی از ادامه تهدید و ستیز، در پیام نوروزی وزیر امور خارجه نشانه‌هایی از اعتدال و تدبیر به چشم‌ می‌خورد که اگر ابهام و تردید ناشی مأیوس‌شدن از امیدواری‌های پیشین نبود،‌ می‌توانست مایه دلگرمی باشد. آنجا که از خانه‌تکانی ذهنی، نوسازی در شیوه حکمرانی، رستن از برخی توهمات در سیاست داخلی و خارجی و مبارزه با تحریم و خودتحریمی و عصر جدیدی از دیپلماسی یاد‌ می‌کند، دقیقا‌ می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد به شرط آنکه تعبیر و تفسیر او متفاوت با آن معنای صریحی که در ذهن ما‌ می‌گذرد نباشد، به‌ویژه در آنجا که‌ می‌گوید: «اجازه بدهید که در لحظات سال جدید صادقانه خدمت شما عرض کنم که ما برای مبارزه با تحریم و کرونا نیازمند یک خانه‌تکانی ذهنی هستیم. این مبارزه لزوم نوسازی در شیوه حکمرانی را به ما آموخت... نوروز آنگاه خجسته خواهد شد که ما از بند برخی از توهمات در سیاست خارجی و داخلی و نسبت میان این دو رسته باشیم، برای مبارزه با تحریم‌ها باید با همه اشکال گوناگون خودتحریمی وداع کنیم و وارد عصر جدید دیپلماسی شویم. در دنیای امروز دیپلماسی رسمی بدون دیپلماسی عمومی و بدون ظرفیت‌سازی در نهادهای مدنی به جایی نمی‌رسد». ‌سال کرونایی 99 می‌تواند در سایه همه‌گیری این ویروس در جهان، رابطه میان ایران و کشورهای دیگر را بهبود ببخشد.