بزرگنمايي:

پیام ویژه - دیپلماسی ایرانی / متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مایک ویتنی/ دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، روز دوشنبه با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، تماس گرفت تا درباره سقوط آزاد قیمت نفت خام که به صنعت نفت شِیل آمریکا نیز آسیب رسانده، گفت و گو کند. دو رهبر جهانی در ابتدای این تماس تلفنی اندکی درباره همه گیر شدن ویروس کرونا در جهان صحبت کردند، اما مساله خیلی زود به نگرانی اصلی ترامپ یعنی تولید نفت رسید.
عربستان سعودی در یک ماه گذشته میزان عرضه نفت خام در بازار جهانی را به شدت افزایش داده تا روسیه را به کاهش تولید بلند مدت وادار سازد. پوتین هم در برابر این تهدید سعودی ‌ها مقاومت و سطح کنونی تولید را حفظ کرده است. نتیجه این شده که قیمت جهانی نفت به پایین‌ ترین میزان در 18 سال گذشته یعنی حدود 20 دلار در هر بشکه رسیده که خیلی کمتر از سطح انتظار تولیدکنندگان نفت شِیل آمریکایی است. صنعت نفت شیل آمریکا که به سرمایه گذاری های گسترده در تجهیزات و ماشین آلات نیازمند است، در کمتر از یک ماه گذشته سقوط آزاد در تزریق سرمایه را شاهد بوده که این مساله حتی زنگ هشدار در وال استریت را هم به صدا در آورده است؛ برخی تحلیلگران حتی انتظار دارند که یک موجی از کسری بودجه ضربه سهمگینی به بانک ‌های سرمایه‌ گذاری بزرگ آمریکایی وارد آورد. این شرایط بود که سبب شد ترامپ با پوتین تماس تلفنی بگیرد. رئیس جمهوری ایالات متحده می خواست رئیس جمهوری روسیه را به کاهش تولیدات ترغیب کند.
لازم به ذکر است که وقتی دولت ترامپ تصمیم گرفت به دلیل فعالیت های روسیه در اوکراین تحریم ‌های اقتصادی علیه این کشور اعمال کند، پوتین هیچ اعتراضی نکرد. رئیس جمهوری روسیه درباره مداخله های ایالات متحده در سوریه یا تلاش‌ های آن برای متوقف کردن برنامه خط لوله روسیه به آلمان و بلغارستان (پروژه های نورد استریم و ساوث استریم) هم شکایتی نکرد. اما اکنون که شرایط عوض شده و این منافع تجاری ایالات متحده است که آسیب می بیند، ترامپ برای تماس گرفتن با پوتین و درخواست کمک کردن حتی لحظه ‌ای تعلل نکرده است. یک منتقد در این باره می گوید: «به نظر می‌ رسد که دولت ترامپ مجازات کردن را دوست دارد، اما خودش تاب مجازات شدن ندارد.»
تقریبا هیچ رسانه ‌ای در آمریکا خبر این تماس تلفنی را پوشش نداد و این مساله چندان دور از انتظار هم نبود، چرا که رسانه های آمریکایی نمی توانند شرایطی را که رئیس جمهوری آمریکا از پوتین «شیطان صفت» درخواست کمک کرده، هضم کنند. خبرگزاری تاس روسیه این تماس تلفنی را بدون اشاره به هر گونه پیش زمینه ای، در سه جمله خلاصه کرد: «رهبران دو کشور شرایط کنونی بازار جهانی نفت را بررسی کردند. برنامه ای هم برای مشاوره روسی-آمریکایی در این زمینه از طریق وزارت های انرژی دو کشور در نظر گرفته شد. ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ توافق کردند که به ارتباطات شخصی خود ادامه دهند.»
نگاهی به خبر منتشر شده در خبرگزاری تاس ادعاهای بی پایه و اساسی که عمدتا در رسانه ‌های غربی دیده می‌شود را آشکار می سازد؛ با توجه به اطلاعات نادرست درباره «مداخله روسی» که در سه سال گذشته در صدر خبرهای رسانه ‌های غربی بوده، ممکن است انتظار بر این باشد که خبرگزاری تاس رویکرد انتقادی تری در قبال ترامپ در پیش بگیرد. هرچه نباشد تماس تلفنی ترامپ حاکی از آن است که واشنگتن می خواهد «دشمنی دیرینه» با مسکو را کاهش دهد. انتظار اینکه خبرگزاری تاس بخواهد نظر شخصی خود را نیز در این باره اعلام کند کاملاً طبیعی است. با این حال، آشکار است که همه از رسانه برای پیشبرد دستورکار سیاسی محدود خود استفاده نمی کنند.
شاید برخی انتقادهای پر نیش و کنایه ترامپ از پوتین در نشست هلسینکی در سال 2018 را در رابطه با افزایش قیمت نفت (بشکه ای 85 دلار) به یاد داشته باشند؛ ترامپ آن زمان از این مساله ناراضی بود که نفت گران قیمت می‌تواند به رشد ایالات‌ متحده آسیب برساند. با این حال، دلیل اصلی افزایش قیمت نفت در سال 2018 اساسا این بود که دولت ترامپ تحریم های اقتصادی شدیدالحنی علیه ایران و ونزوئلا اعمال کرده و این مساله به کاهش قابل توجه تولیدات هر دو کشور و افزایش قیمت انجامیده بود. دولت ترامپ همچنین از حمله به لیبی حمایت کرده بود که این مساله نیز در افزایش قیمت نفت تاثیر داشت. خلاصه کلام اینکه روسیه نه در سال 2018 مسئول افزایش قیمت نفت بود و نه در حال حاضر مسئول کاهش آن است. در سال 2018 تحریم های ایالات متحده به کاهش عرضه در بازار جهانی و افزایش قیمت نفت انجامید و در سال 2020 هم این سعودی ها هستند که مشکل ساز شده اند؛ سعودی ها تولید و عرضه خود را افزایش داده ‌اند و نه روس ها. این بدان معنا نیست که پوتین نمی تواند به تسهیل مشکل کمک کند، اما در عین حال این معنا را هم نمی ‌دهد که الزامی برای کنار گذاشتن اختلاف نظرها به طور داوطلبانه دارد.
احتمال اینکه پوتین با کاهش تولیدات نفت در برابر لغو تحریم ‌های اقتصادی اعمال شده از سوی دولت ترامپ موافقت کند، بسیار اندک است. این خواسته مسکو نیست، بلکه پوتین از واشنگتن رویکرد بسیار جامع تری را انتظار دارد. او از ایالات متحده می‌ خواهد که به جمع ملت هایی بپیوندد که توانایی توافق کردن و همکاری در رابطه با مسائل مهمی مانند جنگ، بیماری همه گیر، گسترش تسلیحات هسته ای و امنیت جهانی را دارند؛ یک شریک قابل اتکا می خواهد که طبق اصول بازی کند، به قوانین بین ‌المللی احترام بگذارد، دست از تلاش های خونین برای تغییر نظام از طریق جنگ بردارد، به حاکمیت ارضی دیگر ملت ها احترام بگذارد و در مواجهه با بحران های جهانی آماده کمک‌ رسانی باشد. این خواسته پوتین است. او کشورهای متحدی می خواهد که به منافع یکدیگر احترام بگذارند، در رابطه با مسائلی که برای هر دو طرف از اهمیت مشابهی برخوردارند همکاری کنند و تلاش خود را برای اقتصاد جهانی شکوفاتر به کار گیرند.
اگر ترامپ نشان دهد که آماده تغییر رویکرد خود است، پوتین بی شک همه تلاش خود را برای کمک به حل شرایط موجود به کار خواهد گرفت؛ اما اگر ترامپ به رویکرد کنونی یکجانبه گرایی آمریکایی ادامه دهد، روسیه هرگز با آن به توافق نخواهد رسید.
*یو ان زد ترجمه طلا تسلیمی