بزرگنمايي:

پیام ویژه - همشهری / متن پیش رو در همشهری منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
شمارش معکوس برای شروع استثنایی‌ترین فصل سال آغاز شده. تنها چند روز مانده به پاییز، آمار فوتی‌ها و مبتلایان کوویدـ19همچنان هر روز از روز قبل پیشی‌می‌گیرد. بالای 400هزار نفر در ایران مبتلا به کرونا شده و بیش از 23هزار بیمار جانشان را از دست داده‌اند و روند مرگ و ابتلا همچنان ادامه دارد. شیوع کرونا و همزمانی آن با آنفلوآنزا، بازگشایی مدارس و افزایش تراکم جمعیت به‌دلیل سردی هوا، کاهش سیستم ایمنی و بالا رفتن موارد ابتلا به بیماری‌های تنفسی، پاییز امسال را سخت کرده است. نه خبری از واکسن کروناست و نه داروی درمان‌کننده. واکسن آنفلوآنزا هم که باید همین روزها در داروخانه‌ها توزیع می‌شد، فعلا نایاب است و کسی از موجودی و زمان دسترسی آن خبری ندارد. تعداد تخت‌های بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان‌ها، کم است و با اضافه شدن موارد ابتلا در پاییز، بحران گریبان نظام درمان کشور را می‌گیرد. علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در تهران گفته‌است که پایتخت در آستانه ورود به موج سوم کروناست. آنطور که زالی می‌گوید در 2روز اخیر افزایش شمار مبتلایان به کووید-19 در تهران، نگران‌کننده است.
هشدارها نسبت به در راه بودن پاییز سخت و پیچیده، از اواسط بهار شروع شد؛ همان زمان که وزیر بهداشت و معاونانش خبر از پاییزی می‌دادند که شیوع و شدت ویروس به اوج می‌رسد و آنفلوآنزا در این ماجرا سهم قابل‌توجهی خواهد داشت. آن زمان پیش‌بینی شده بود خرداد، ‌ماه افول بیماری در کشور است. خرداد آمد و آمارها تکان نخورد و پس از تعطیلات نیمه‌خرداد، روند ابتلا و فوت صعودی شد. حالا هم در هفتمین‌ ماه از شیوع کرونا در کشور، آمارها همچنان می‌تازد و نگرانی‌ها از وضعیت پاییز بالا رفته است. علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونای شهر تهران، پاییز امسال را سخت‌ترین پاییز دوران معاصر توصیف کرد: «سردی هوا، حضور افراد در مکان‌های مسقف، تهویه ناکافی، هجوم سایر بیماری‌های تنفسی، آنفلوآنزا و کرونا، چالش‌های پاییز امسال به شمار می‌روند.» عبدالله کریمی، فوق‌تخصص عفونی کودکان پیش از این گفته بود که باید خودمان را برای بدترین وضعیت ممکن و مدیریت موج سوم و چهارم بیماری آماده کنیم.
25دی‌ماه سال گذشته آخرین باری بود که وزارت بهداشت آمار قربانیان آنفلوآنزا را اعلام کرد. آن روز رئیس اداره مراقبت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیردار این وزارتخانه، تعداد فوتی‌های آنفلوآنزا را 114نفر اعلام کرد و خبر از آغاز موج آنفلوآنزای نوع «B» بعد از شیوع نوع «A» داد. 35روز بعد از اعلام این آمارها، یعنی 30بهمن، نخستین خبر از قربانی گرفتن کرونا با مرگ 2نفر در قم منتشر شد که نشان می‌داد ویروس خیلی زودتر از اینها و احتمالا از اوایل بهمن وارد کشور شده است. این درحالی بود که براساس خبرهای منتشر شده، تا پایان فصل سرما، بسیاری از مبتلایان به کرونا، به‌دلیل شباهت علائم با بیماری آنفلوآنزا، در فهرست بیماران آنفلوآنزایی قرار می‌‌گرفتند. متخصصان عفونی می‌گویند: امسال هم ممکن است بیماری به‌شدت سال گذشته شیوع پیدا کند.
نتیجه سفرها و بازگشایی مدارس؛ افزایش شیوع
اولین روز از پاییز، پانزدهمین روز از بازگشایی مدارس است. سال تحصیلی جدید با حضور 14میلیون دانش‌آموز، 2هفته زودتر از پاییز شروع شد و حالا انتظار می‌رود نخستین گروه از مبتلایان به‌تدریج در آمارها قرار بگیرند؛ کسانی که از 2هفته پیش با تجمع‌ها و برگزاری کلاس‌های درس به‌صورت حضوری در بسیاری از مدارس یا خودشان ناقل بودند و دیگران را گرفتار کردند یا ویروس از دیگران گریبانشان را گرفته است. متخصصان می‌گویند: یک هفته تا 10روز و شاید کمی هم بیشتر، مدت زمان کمون ویروس تا علامت‌دار شدن آن است و در این مدت فرد می‌تواند ناقل باشد. مینو محرز، متخصص عفونی و عضو کمیته پیشگیری و مقابله با کرونا، به‌شدت با این بازگشایی مخالف است. او به همشهری می‌گوید: «بازگشایی مدارس در پانزدهم شهریورماه اقدام درستی نبود. حداقل باید تا اول مهر صبر می‌کردند تا زمان درگیری را به تعویق بیندازند.» او ادامه می‌دهد: «دانش‌آموزان حتی با ماسک مدتی طولانی در فضای بسته در کنار هم قرار می‌گیرند، سیستم تهویه هم معمولا به‌درستی عمل نمی‌کند و همین مسئله، عوامل انتقال را بالا می‌برد.» به گفته محرز، 2هفته پس از بازگشایی مدارس، نتیجه سفرهای تابستانی و تجمع در مدرسه به‌تدریج در حال مشخص شدن است و این را می‌شود از آمار ابتلا و بستری در بیمارستان متوجه شد: «اگر در این دوره تعداد مبتلایان بالا برود و به این آمار، خانواده‌های گرفتار کرونا از طریق فرزندانشان هم اضافه شود، اوضاع کشور و به‌ویژه بیمارستان‌ها بحرانی می‌شود.» به گفته او، همزمانی چند ویروس و بیماری‌های فصلی در پاییز ازجمله آلرژی‌ها، تعداد موارد ابتلا و مراجعه به بیمارستان‌ها را بالا می‌برد. محرز می‌گوید: در بیمارستان‌ها دیگر تخت خالی وجود ندارد؛ این مسئله را هم مردم باید بدانند و هم مسئولان.
15مرداد معاون سازمان نظام پزشکی، کمبود تخت آی‌سی‌یو را گوشزد کرد و گفت که این اتفاق سبب شده که برای بستری بیماران، دست به انتخاب بزنند. او همان موقع گفت که تعداد بیماران بدحال در بیمارستان‌ها بالا رفته و حالا بیشتر از قبل به تخت‌های آی‌سی‌یو نیاز است. همه اینها در شرایطی است که در کنار تجهیزات بیمارستانی، نیروهای بخش درمان خسته شده‌اند، ایمنی بدنشان پایین آمده و امکان ابتلا به بیماری حتی با وجود وسایل حفاظت‌شده در میان آنها بالاست. افرادی که در ‌آی‌سی‌یو مشغول به کارند، 3برابر افراد عادی مبتلا به کرونا می‌شوند. خبرهایی که از استان‌های مختلف به گوش‌ می‌رسد هم حکایت از کمبود تخت‌های بخش مراقبت‌های ویژه دارد. همه اینها در شرایطی است که هنوز پیک جدید بیماری که در پاییز مورد انتظار است، اتفاق نیفتاده است.
قدرت و شدت ویروس ده‌ها برابر شده است
بیش از 200روز از ورود رسمی کوویدـ 19به کشور می‌گذرد و در این شرایط، محرز مدیریت کرونا در ایران را چندان رضایت‌بخش نمی‌بیند. او می‌گوید: حرکت به سمت جلو بدون اجرای کامل پروتکل‌ها وضعیت را بحرانی کرده و نگرانی‌ها از سخت بودن شرایط پاییز را بالا برده است: «اگر قرار باشد مکانی بازگشایی شود و فعالیتی از سر گرفته شود باید با نظر وزارت بهداشت باشد. پروتکل‌ها دکور نیستند، باید اجرا شوند و در صورت اجرا نشدن باید جریمه نقدی پرداخت شود.» به گفته او، بسیاری از ارگان‌ها به توصیه‌های وزارت بهداشت عمل نمی‌کنند. همه اینها در شرایطی است که قدرت سرایت و قدرت ویروس ده‌ها برابر شده است: «این مسئله تنها در ایران اتفاق نیفتاده. در همه کشورهای جهان اینطور شده. ویروس دچار جهش شده و بیماری‌زایی‌اش بالا رفته است. این اتفاق معمولا برای ویروس‌ها می‌افتد؛ گاهی به نفع است و گاهی به ضرر. این بار تغییر ژنتیک ویروس، به نفع کرونا بوده و قدرت و سرایتش را بیشتر کرده و شدت بیماری هم بالا رفته است.» براساس اعلام این متخصص بیماری‌های عفونی، قبلا در یک خانواده، یک نفر مبتلا می‌شد و حالا چند نفر: «باید به زندگی با کرونا عادت کنیم و این واقعیت را بپذیریم. اینکه چه زمانی شیوع کنترل می‌شود، اصلا مشخص نیست و تمام آنچه در ابتدا درباره این بیماری گفته می‌شد، تغییر کرده است.» 
خطر ابتلا به ویروس‌هایی که قبلا بی‌خطر بودند
مهدی نوروزی، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات بیماری‌های ویروسی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و عضو هیأت‌مدیره انجمن علمی ویروس‌شناسی ایران، ماجرای تغییرات ایجاد شده در ویروس کرونا را تأیید می‌کند. او به همشهری می‌گوید: ویروس توانایی این را دارد که قدرت انتشارش را بالا ببرد و بیماری‌زایی‌اش را تغییر دهد و حتی ارگان‌های مورد هدف را جابه‌جا کند. همین هم شده تا برخی از متخصصان بگویند کرونا اگر در یک جمع 3نفر را مبتلا می‌کرد، حالا 8نفر را درگیر می‌کند: «زمانی که افراد در برابر ویروس مقاومت می‌کنند، ماسک می‌زنند و فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت می‌کنند، ویروس قدرتش را بالا می‌برد تا به هدفش برسد. ویروس دچار جهش می‌شود تا بتواند آن فاصله ایجاد شده را پر کند؛ چراکه اگر این کار را نکند، ضعیف و محکوم به مرگ می‌شود.» او می‌گوید: اگر قدرت انتقال ویروس بالا رفته، به این دلیل است که مردم در حال رعایت پروتکل‌ها هستند و جامعه آگاه‌تر شده است، اما اگر همه افراد جامعه سبک زندگی خودشان را تغییر دهند، ویروس از بیماری‌زایی عقب می‌ماند. او به بخش دیگری از ماجرا اشاره می‌کند. به گفته او، اتفاقاتی که در پاییز قرار است رخ دهد و نگرانی‌ از همزمانی ویروس‌ها، مشکل روحی و روانی برای افراد ایجاد و سیستم ایمنی آنها را ضعیف می‌کند و سبب می‌شود تا نشانه‌های ویروس، شدیدتر شود: «به‌نظر می‌رسد پاییز امسال، ویروس‌هایی که در سال‌های قبل چندان برای ما خطرناک نبودند، حالا به‌دلیل درگیری با کرونا، هم میزان ابتلایشان بالاتر رود و هم درگیری‌شان شدیدتر شود؛ یعنی اثر ویروس‌های دیگر در این شرایط برای بدن، بیشتر از قبل می‌شود.» این ویروس‌شناس پیش‌بینی‌ می‌کند که اتفاقات خوبی در پاییز امسال نخواهد افتاد: «تنها راه چاره این است که مردم پروتکل‌ها را به قوت اجرا کنند.»
 ایمنی جمعی مسئله‌ای بود که از روزهای اول شیوع ویروس در بسیاری از کشورها مطرح شد که ایران هم یکی از آنها بود. هر چند که مسئولان وزارت بهداشت ازجمله معاون کل این وزارتخانه، آن را روشی غیرعلمی خواند و در دنیا کشورهایی مثل انگلیس، سوئد و نروژ که از این شیوه استفاده کردند، بسیار مورد انتقاد قرار گرفتند. نوروزی اما معتقد است که ایمنی جمعی در حال رخ دادن است؛ هر چند که توصیه نمی‌شود کسی در معرض ویروس قرار بگیرد تا مبتلا شود؛ چراکه هیچ‌کس نمی‌داند بدن چه واکنشی نسبت به این ویروس نشان می‌دهد: «ما در این مدت متوجه شدیم بسیاری از افراد به بیماری‌های پنهان مبتلا بودند که خودشان هم نمی‌دانستند و بعد از ابتلا به ویروس، تازه متوجه مشکل‌شان شده‌اند؛ بنابراین نمی‌توان تصور کرد ویروس بعد از ورود، چقدر بدن را تخریب می‌کند.»