چاپ

پیام ویژه - شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
زینب اسماعیلی‌سیویری/ ملاقات‌های اخیر محمدجواد ظریف با یوسف‌بن‌علوی حالا دیگر هیچ وجهه خبری ندارد، تکرار این آمد‌و‌شدها تقریبا وجهه خبری و تازگی ماجرا را گرفته ‌است. تهران، مسقط، مونیخ و هر مکان دیگری که هر دو وزیر خارجه حضور داشته ‌باشند، فرصتی برای ملاقات آن دو خواهد بود. در سال 98، یوسف‌بن‌علوی بیش از شش‌بار به تهران سفر کرده ‌است. این سفرها در ماه‌های اخیر با فاصله‌هایی کوتاه‌تر و برخی از آنها بعد از مرگ پادشاه انجام شده‌ است و یک نوبت نیز محمد‌جواد ظریف به عمان رفته و بار دیگر چند روز پیش با یکدیگر در مونیخ دیدار کرده‌اند. حتی بن‌علوی میهمان ویژه نشست گفت‌وگوهای تهران در دی‌ماه نیز بود. اما این ‌همه سفر و ملاقات چه برنامه و هدفی را دنبال می‌کند. روی میز مذاکره دو وزیر و دو هیئت چه موضوعی قرار دارد.
عمان و اصل رفاقت
عمان در شرایط فعلی یکی از معدود قدرت‌های معقول منطقه است، کشور پادشاهی که دنبال برقراری صلح در منطقه است و از ایجاد آرامش در این منطقه پرآشوب خودش بیش از دیگر کشورها، منتفع می‌شود. ذات سلطنت عمان در دوران قابوس‌بن‌سعید، در حدود 70 سال اخیر، از زمانی‌که پدر خود، سلطان سعید بن تیمور آل بوسعید را در کودتایی آرام کنار گذاشت تا 10 ژانویه 2019 که درگذشت، بر یک اصل اساسی استوار بوده است: «دوستی با همه، دشمنی با هیچ‌کس». همین اعتقاد درونی است که عمان را در میانه بحران تهران- واشنگتن در دوران باراک اوباما، به آنجا می‌رساند که واسطی از‌سوی پادشاه برای حل‌وفصل موضوع به واشنگتن رفته و بعد به تهران بیاید تا چند دور ملاقات در مسقط و یک دور گفت‌وگو در حیاط پشتی وزارت ‌خارجه در ایران انجام شود و بالاخره بعد از انتخاب حسن روحانی امکان مذاکره با آمریکا میسر شد.
کسی از یاد نمی‌برد نقش مثبت مسقط در دوره‌ خاکستری محمود احمدی‌نژاد در روابط بین‌الملل را که عمان چندین نوبت توانست زندانیانی را آزاد کند و یکی از اصلی‌ترین آنها، همان ماجرای آزادی ملوانان انگلیسی بازداشت‌شده در ایران بود. سلطان قابوس، در دو سال آخر دولت احمدی‌نژاد برای آزادی سه شهروند آمریکایی بازداشت‌شده در ایران، اقدام به میانجیگری کرد . نقش سلطان آن زمان آن‌قدر پررنگ بود که حتی وثیقه یک‌ونیم میلیارد تومانی آن سه آمریکایی متهم به جاسوسی را نیز پرداخت کرد و هواپیمای اختصاصی پادشاه برای انتقال آن سه متهم به تهران آمد و آنها را منتقل کرد. اصل «دوستی با همه، دشمنی با هیچ‌کس» در منطقه نیز نظایر و مثال‌های متعددی دارد، از دخالت‌نکردن در تحریم قطر تا میزبانی با نتانیاهو در عین حالی که رابطه دیپلماتیک ندارند و... .
نمک‌شناس یک اعزام نیروی دوستانه
حکایت پادشاه و ایران اما فقط اینها نیست؛ آنها هنوز نمک‌شناس و قدردان نقش حکومت وقت ایران در نبرد ظفار هستند. چند سالی از روی‌کار‌آمدن سلطان قابوس نگذشته بود، مبارزات جنبش آزادی‌بخش عمان اندک‌اندک در حال تصرف مناطقی از عمان بود، سلطان تازه‌کار از همسایگان عربش کمک خواست اما غیر از اردن کسی به او روی خوش نشان نداد، سلطان قابوس رسما از ایران درخواست دخالت نظامی کرد. سال 1351 طرفین یک پیمان امضا کردند و آذر 1351 اولین یگان نظامی ایرانی وارد عمان شد. عملیات نیروهای ارتش شاهنشاهی ایران در عمان سه سال به طول انجامید و بالاخره آنها در جنگ، توانستند سلطان عمان را در پادشاهی‌اش تثبیت کنند و جنبش آزادی‌بخش عمان منحل شد. این ماجرا آن‌قدر برای سلطنت عمان پر‌اهمیت است که یک مقام وزارت خارجه می‌گوید هنوز عمانی‌ها در میز مذاکره با ایرانی‌ها از نبرد ظفار یاد می‌کنند و می‌گویند: «خون ایرانی‌ها با خون عمانی‌ها در هم آمیخته است». شاید این یکی از امتیازاتی باشد که از گذشته برای نظام جمهوری اسلامی باقی مانده‌ است اما توانسته یک متحد قوی در منطقه عربی را که چندان روی خوشی به ایران نشان نمی‌هند، حفظ کند. حالا عمانی‌ها اگرچه از پادشاهی سلطان قابوس‌بن‌سعید، فاصله گرفته، اما شواهد نشان می‌دهد هیثم بن طارق نیز قصد دارد سلوک پادشاه پیشین را در تعاملات خود ادامه دهد؛ به‌ویژه آنکه این روش برای ایجاد آرامش در منطقه و جایگاه مسقط در رابطه با جهان، مثبت و ثمربخش بوده است.
عمانی‌ها و ترویج نگاه ایرانی
عمانی‌ها به تهران آمده‌اند تا با توجه به آنچه خود می‌دانند و می‌پندارند، دنبال راهی برای بهبود وضعیت منطقه باشند. آنها قصد دارند از نگاه و نظر تهران مطلع شوند و این نگاه را در ملاقات‌ها و برنامه‌های خود نیز تبیین کنند. یک مقام آگاه می‌گوید تهران دنبال گفت‌وگو و مفاهمه است، در نشست‌و‌برخاست با وزیر خارجه عمان ما این نگاه را تبیین می‌کنیم و به این ترتیب علاوه بر اینکه آنها از نظر ما مطلع می‌شوند، خودشان نیز این نظرگاه را در ملاقات‌هایشان تبیین می‌کنند؛ اما به نظر نمی‌رسد عمان در واشنگتن فعلی نفوذ چندانی داشته باشد، به‌طور سنتی عمانی‌ها رابطه بهتری با دموکرات‌ها در آمریکا دارند، همان‌گونه که در دوره اوباما نیز توانستند باب میانجیگری با تهران را باز کنند. اما همه حاضران در صحنه از استفاده از لفظ میانجی چه در رابطه با آمریکا و چه در رابطه با عربستان پرهیز دارند. میانجی فردی است که از سوی دو طرف یک نمایندگی گرفته و دستور کار مشخصی از سوی کشور فرستنده داشته باشد؛ اما شواهد نشان می‌دهد که اکنون عمان چنین نقشی را از سوی آمریکا ندارد، همان‌طور‌که تهران نیز چنین نقشی را به مسقط نداده است. دیپلمات‌ها براساس شناختشان از عمانی‌ها می‌گویند این کشور زمانی که احساس کند موفق نمی‌شود، وارد هیچ موضوعی نمی‌شود؛ ازهمین‌رو می‌توان به ترددهای دیپلماتیک عمانی‌ها خوش‌بین بود. از‌همین‌رو می‌توان امیدوار بود که عمانی‌ها در مجامعی که حضور پیدا می‌کنند، صدای ایران باشند، ایرانی که دنبال گفت‌وگو با منطقه است نه درگیری. کار ویژه دیگر نشست‌و‌برخاست‌های متعدد عمانی‌ها، تلاش ایران و عمان برای برقراری امنیت در تنگه هرمز است، تنگه‌ای که مسیر تردد انرژی جهان است و سه کشور کویت، قطر و عراق برای دسترسی به آب‌های آزاد نیازمند استفاده از تنگه هرمز هستند، ازهمین‌رو تقویت رابطه با کشوری همسایه آن سوی تنگه برای هر دو کشور مفید است.
محمدرضا نوری شاهرودی، سفیر ایران در عمان: در دوره سلطان جدید عمان رابطه 2 کشور تغییر نمی‌کند
‌چندین ملاقات بین آقای بن‌علوی و آقای ظریف انجام شده، محور این ملاقات‌ها و مذاکرات چیست؟
محور اصلی سفرهای یوسف بن‌علوی به تهران، موضوع اجرائی‌کردن ابتکار صلح هرمز است. البته در این سفرها درباره موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای نیز تبادل نظر شد.
این رایزنی‌ها تلاشی برای همکاری‌های منطقه‌ای است و الحمدلله در روابط با عمان مشکلی نداریم و همکاری مناسبی بین دو کشور در جریان است. تلاش‌های عمان در منطقه در راستای صلح و امنیت منطقه‌ای بوده است و در این راستا سیاست‌های خود را دنبال می‌کند.
‌با توجه به روی‌کار‌آمدن سلطان جدید در عمان، تغییر رویکردی از سوی عمان شاهد خواهیم بود؟
با توجه به اولین اظهارات سلطان هیثم، سلطان جدید عمان، مبنی بر استمرار سیاست‌های سلطان قابوس، به نظر نمی‌رسد شاهد تغییرات اساسی در روابط با این کشور باشیم و استمرار سفرهای بن‌علوی می‌تواند مصداق این مطلب باشد.
‌آیا موضوع حل‌وفصل رابطه بین ایران و عربستان نیز در ملاقات‌ طرف عمانی مطرح است؟
در موضوع روابط با عربستان، جمهوری اسلامی ایران بارها سیاست‌های ایجابی خود را برای بهبود روابط ارائه داده و برخی کشورهای منطقه نیز برای این امر بین دو کشور تلاش کرده‌اند و باید منتظر باشیم تا ببینیم این تلاش‌ها چه زمانی نتیجه‌بخش خواهد بود.