چاپ

پیام ویژه - محمدعلی بصیری- استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اهداف ترامپ از مطرح کردن مکانیسم ماشه علیه ایران افزود: ترامپ در 4 سال گذشته بر اساس شعارهایی که در خصوص مسائل داخلی و سیاست خارجی آمریکا داده تقریباً در اکثر مسائل با شکست مواجه شده است. برای مثال در بحث کره شمالی، تحولات ونزوئلا، معامله قرن و ... موفق عمل نکرد و در حوزه داخلی در اثر جنگ اقتصادی با چین و اروپا و تأثیر کرونا نتوانسته به شعارهای خود عمل کند.
هدف ترامپ از مطرح کردن مکانیسم ماشه پیروزی در انتخابات است
بصیری با بیان اینکه در این زمان ترامپ تقریباً خود را بازنده انتخابات می‌داند، افزود: طبق نظرسنجی‌ها هم‌اکنون سبد رأی ترامپ دارای 45 درصد آرا است. به همین دلیل در این لحظات آخر، دست به حرکت‌های ماراتنی می‌زند که فراهم کردن زمینه صلح میان اسرائیل و امارات یکی از این حرکات بوده است. همچنین مطرح کردن اجرای قریب‌الوقوع مکانیسم ماشه و فرستادن برجام در هوا در این زمان موضوع دیگری است که در حال دنبال کردن آن است تا در انتخابات شاید بتواند در دقیقه 90 پیروز شود.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان ادامه داد: بنابراین هدف اصلی ترامپ از مطرح کردن مباحثی مانند مکانیسم ماشه پیروزی در انتخابات است. پمپئو در کنگره اعلام کرد، تحریم‌های یک جانبه علیه ایران فشارهای زیادی بر این کشور وارد کرد، اما ایران را طبق خواسته ما و با شروط مطرح شده پای میز مذاکره نکشاند. پس ترامپ سعی می‌کند برجام را از بین ببرد تا فشارها بر ایران تشدید شود تا بر فرض اگر هم در انتخابات پیروز نشد ادعا کند دستاورد بزرگ من، مهار ایران در منطقه بود.
یکجانبه گرایی آمریکا شکست خورده است
بصیری گفت: در قطعنامه اخیر که تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران تمدید نشد نشان داده شد که تک جانبه گرایی آمریکا نمی‌تواند در جهان موفق شود. به همین دلیل ترامپ قصد دارد گام دوم را امتحان کند و مکانیسم ماشه را فعال کند. در این بین دو نظر حقوقی مطرح است؛ اکثر حقوقدان‌های حقوقِ بین‌الملل بر این عقیده‌اند به دلیل اینکه پیمان برجام و قطعنامه مکمل آن یعنی قطعنامه 2231 از یک ظرفیت برخوردار است و پیمان اصلی، برجام است و آن فرعی بنابراین چون ترامپ رسماً از برجام بیرون رفت دیگر عضو این پیمان نیست و از امتیازات طرفِ عضو، خودش را محروم کرده است، به همین دلیل نمی‌تواند از مکانیسم ماشه بهره ببرد. بیشتر حقوقدانان بر این باورند و اکثر اعضای شورای امنیت هم همین موضوع را مطرح کرده‌اند.
وی افزود: اقلیتی از حقوقدانان هم معتقدند پیمان برجام یک مقوله است و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مقوله دیگری است. آمریکایی‌ها معتقدند قطعنامه 2231 این حق را به اعضای امضا کننده می‌دهد که اگر طرفی به تعهدات خود عمل نکرد می‌تواند موضوع را در قالب یک پیش‌نویس علیه کشور متخلف طرح کند تا تمام تحریم‌های قبل برجام علیه ایران بازگردد.
حرکت ترامپ در شورای امنیت با چالش جدی رو به رو می‌شود
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، گفت: در یک جمع‌بندی کلی بر اساس استدلال‌های حقوقی و سیاسی احتمالاً حرکت بعدی ترامپ در شورای امنیت با چالش‌ها و موانع جدی روبرو می‌شود چرا که ممکن است استدلال‌های حقوقی او را رد کنند و نگذارند شکایتی مطرح یا قطعنامه‌ای علیه ایران صادر شود. بر فرض اگر آمریکا بتواند اعضای شورا را قانع کند و تحریم‌ها را علیه ایران برگرداند پیش‌بینی این است که چون بقیه اعضا از عملکرد یکجانبه گرایانه آمریکا راضی نبوده‌اند، عملاً این تحریم‌ها را اجرا نکنند.
بصیری تصریح کرد: به هر حال احتمال موفقیت ترامپ علیه ایران ضعیف است و بسیاری از حقوقدانان معتقدند جنگ هفت خوانی بین اعضا در موضوع پرونده هسته‌ای ایران در شورای امنیت رخ می‌دهد و به این راحتی خاتمه نمی‌یابد و اگر هم خاتمه یابد به دلیل شکافی که بین اکثریت اعضا و آمریکا وجود دارد اجرا نمی‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا به نظر نمی‌رسد کارکرد شورای امنیت سازمان ملل برای حل اختلافات میان کشورها کمرنگ شده است، اظهار کرد: اگر شورای امنیت بتواند بر اساس قانون منشور ملل متحد اختلافات میان ایران و آمریکا را به شکل عادلانه حل کند و از زورگویی و یکجانبه گرایی آمریکا جلوگیری کند اعتبار خود را حفظ کرده است، اما اگر نتواند این عدالت را برقرار کند و به نفع قدرت زورگو رأی دهد اعتبار بین‌المللی خود را از دست می‌دهد و به اعتقاد کارشناسان این رویه مصداق فروپاشی شورای امنیت سازمان ملل است که ضربه بزرگی به نظام حقوق بین‌الملل می‌زند.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، ادامه داد: احتمالاً به دلیل وجود این خطر ممکن است بقیه اعضای شورای امنیت نگذارند چنین مشکلی پیش بیاید و برای حفظ نهاد شورای امنیت سازمان ملل و حقوق بین‌الملل سنگ تمام بگذارند.
از نظر حقوقی داشتن حق وتو، یک حق توحش است
بصیری در خصوص حق "وتو" که اعضای شورای امنیت از آن برخوردارند، گفت: معمولاً نظام بین‌الملل، سازمان‌های بین‌المللی و کنوانسیون حقوقی که بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت به نفع دولت‌های غالب و پیروز آن جنگ تنظیم شد. بنابراین اعطای چنین حقی به پنج عضو دائمِ شورای امنیت در نتیجه پیروزی متفقین و 5 کشور فاتح این جنگ بوده است که در اوایل دهه 50 میلادی منشور شورای امنیت را بر اساس حفظ جایگاه و منافع خودشان تنظیم کردند و دیگر کشورها در کنفرانس "سانفرانسیسکو" با اکراه یا با میل این رویه را پذیرفتند.
وی افزود: بنابراین بعد از جنگ سرد که این 5 قطب جایگاهشان بر هم خورد و نظام دو قطبی به شکل سابق وجود نداشت، آمریکایی‌ها این حس را پیدا کردند که دست بالا را دارند و حرف آنان باید بر دیگر اعضای شورای امنیت و حقوق بین‌الملل غالب باشد. اگر بقیه اعضا این خواسته آمریکا را بپذیرند و حق وتویِ امتیازدارترِ ایالات‌متحده به کرسی بنشیند سبب دگرگونی ساختار شورای امنیت خواهد شد و آمریکا ساختار جدیدتری خواهد آورد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: از نظر حقوقی داشتن حق وتو، یک حق توحش است، چرا که از حق دولت‌های ضعیف‌تر دفاع نمی‌شود، اما از آنجایی که در سیاست، قدرت حرف اول را می‌زند و این قدرت است که حق را تعریف و عدالت را به نفع خودش تفسیر می‌کند حق وتو در دهه 50 میلادی تصویب شده است و امروز هم آمریکایی‌ها با یک حق ویژه و انحصاری‌تری که حس می‌کنند، قصد دارند عقاید و خواسته‌های خود را به 4 عضو دیگر شورای امنیت سازمان ملل تحمیل کنند.
بصیری با بیان اینکه در زمان جنگ جهانی، چین بیشتر وزنِ جمعیتی و سرزمینی داشت، افزود: چین در زمان جنگ جهانی دوم به این دلیل که با فاشیسم و ژاپن در حال جنگ بود و جمعیت زیاد و سرزمین بزرگی داشت و جز متفقین محسوب می‌شد حق وتو را نیز برای این کشور در شورای امنیت قائل شدند.
برای مقابله با ترامپ، ایران یک بسیج دیپلماتیک و رسانه‌ای قوی به کار گیرد
وی گفت: معتقدم برای مقابله با زورآزمایی‌های دقیقه نودی ترامپ، ایران باید یک بسیج دیپلماتیک و رسانه‌ای قوی به کار بگیرد تا دچار مشکلات جدید نشود. ایران دو سال به خوبی در برابر زیاده‌خواهی‌های ترامپ مقاومت کرد و آمریکا قصد داشت با این فشارها ایران را از مسیر عقلانیت و محاسبات دیپلماتیک خارج کند تا ایران اعلام کند یک جانبه از برجام خارج می‌شود، اما دستگاه دیپلماسی ایران عقلانی عمل کرد و از برجام خارج نشد.
این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، یادآور شد: هم‌اکنون هم باید این محاسبات عقلانی و دیپلماتیک در دستگاه دیپلماسی و سیاست‌گذار ایران به شکل قوی بسیج شود و با طرف‌هایی که با دیدگاه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، سازمان ملل و منطقه نزدیک هستند رایزنی‌های گسترده شود تا با همفکری مشخص کنند این پروسه پیچیده حقوقی را باید به چه سمتی پیش ببرند تا حرف‌های زورگویانه آمریکا به کرسی ننشیند و یا اگر بنشیند نتایجی که مورد انتظار ترامپ است محقق نشود.
پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل را آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلستان تشکیل می‌دهند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در کنفرانس جدید خود از اعمال «مکانیسم ماشه» علیه ایران خبر داد و گفت: ما از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها استفاده خواهیم کرد و وعده داده که شما هفته آینده آن را خواهید دید.
مکانیسم ماشه اشاره به بازگشت خودکار تحریم‌ها دارد که باید توسط یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در توافق هسته‌ای فعال شود، در حالی که ترامپ 2 سال پیش در اقدامی غیرمسئولانه از برجام خارج شد و حال مدعی است که ایران به مفاد برجام عمل نمی‌کند و ماهواره نظامی به فضا پرتاب کرده است.
بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت که بر مبنای آن توافق هسته‌ای تأیید شد، هر یک از اعضای این توافق این حق را دارد که به تنهایی تحریم‌های شورای امنیت درباره ایران را که طبق برجام تعلیق شده است بازگرداند. مقامات دولت ترامپ ادعا می‌کنند که گرچه آمریکا دیگر عضوی از برجام نیست، همچنان تمام حقوق اعضا را بر طبق قطعنامه 2231 داراست و قصد دارد از این حق استفاده کند.
بعد از اینکه پیش‌نویس قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل با شکست مواجه شد، ترامپ با استناد به بندی در برجام به نام "مکانیسم ماشه" (اسنپ بک) قصد دارد با فعال سازی این بند، تمام تحریم‌های سازمان ملل قبل از برجام را بر ضدِ جمهوری اسلامی ایران برگرداند و به آن وجهه قانونی ببخشد.
انتهای پیام