چاپ

پیام ویژه - صبح نو / متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
با وجود امتناع حقوقی، آمریکایی‌ها مصمم به فعال‌کردن مکانیسم ماشه علیه ایران هستند. تلاشی که به نظر می‌رسد صرفاً معطوف به اعاده حیثیت از وجهه مخدوش واشنگتن در جامعه جهانی و نزد متحدان خود است.
روز دوشنبه سپری شده بود که مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا بار دیگر از تلاش دولت ترامپ برای بازگرداندن همه‌جانبه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران(مکانیسم ماشه) سخن گفت. او در گفت‌وگو با فاکس نیوز رسانه نزدیک به جمهوری‌خواهان، مدعی شد: «اطمینان دارم که ایالات متحده ظرف یک هفته موفق خواهد شد و مکانیسم ماشه فعال می‌شود و ایران یکبار دیگر از قاچاق سلاح منع خواهد شد.» او درحالی از ممنوعیت ایران از به زعم خودش تلاش برای قاچاق سلاح به واسطه فعال‌شدن اسنپ‌بک(مکانیسم ماشه) سخن گفته که دولت آمریکا طی دو ماه گذشته، دو تلاش ناکام در شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران داشت که هر بار، با مقاومت کشورهای عضو این شورا، مواجه شد. کشورهای عضو اذعان داشتند که آمریکا به واسطه خروج رسمی از برجام، حق درخواست برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را ندارد. همین پشتوانه حقوقی درباره سازوکار ماشه نیز برقرار است و علاوه بر روسیه و چین، حتی متحدان کلاسیک آمریکا نظیر فرانسه و انگلیس و آلمان نیز اذعان دارند که هیچ بستر حقوقی و قانونی برای آمریکا به منظور فعال‌‌کردن ماشه علیه ایران، وجود ندارد.
6گام حل اختلافات در برجام
با مشاهده سازوکار اعمال مکانیسم ماشه مندرج در برنامه جامع اقدام مشترک(برجام)، می‌توان چنین نتیجه گرفت که آمریکا چون از این معاهده خارج شده و بنابراین هیچ مرحله‌ای از مراحل فعال نمودن اسنپ بک را طی نکرده، اساساً حقی برای بازگرداندن تحریم‌ها ندارد. در گام اول سازوکار حل اختلافات میان طرف‌های توافق هسته‌ای، چنین آمده که اگر هر یک از طرف‌های این توافق معتقد باشد که طرف دیگر، به تعهدات خود عمل نمی‌کند، می‌تواند مسأله را به یک کمیسیون مشترک ارجاع دهد که اعضایش ایران، روسیه، چین، آلمان، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا هستند. البته آمریکا نیز عضو این کمیسیون بود که با خروجش از برجام، عملاً از عضویت در این کمیسیون نیز خارج گشت. سپس کمیسیون مشترک، 15‌روز فرصت خواهد داشت تا این مسأله را حل کند، مگر اینکه بر اساس اجماع با تمدید این مهلت موافقت شود.
در گام دوم، اگر هر یک از طرفین معتقد باشد که مشکل پس از گام نخست حل نشده، می‌تواند آن را به وزرای امور خارجه طرف‌های توافق ارجاع دهد. وزرای خارجه نیز 15‌روز فرصت خواهند داشت تا مشکل را حل کنند، مگر اینکه بر‌اساس اجماع توافق کنند این دوره زمانی را تمدید کنند. به موازات یا به جای بررسی از سوی وزرای امور خارجه، طرف شاکی یا طرف متهم به عدم تبعیت همچنین می‌تواند درخواست کند مسأله از سوی یک هیات مشورتی متشکل از سه عضو بررسی شود. طرف‌های مناقشه، هر‌کدام، یک عضو را منصوب می‌کنند و عضو سوم مستقل خواهد بود. هیئت مشورتی باید ظرف 15‌روز دیدگاه خود را که غیرالزام‌آور است، ارائه کند.
در گام سوم، اگر مسأله در چارچوب زمانی روند اولیه 30‌روزه حل نشود، کمیسیون مشترک پنج روز فرصت دارد تا به منظور حل مناقشه، هر‌گونه دیدگاه هیات مشورتی را لحاظ کند. سپس در گام چهارم و پس از آن، اگر طرف شاکی راضی نشد، می‌تواند مسأله حل نشده را به‌عنوان دلیلی برای توقف اجرای تعهدات خود بر اساس برجام به‌طور کامل یا به‌طور جزیی قلمداد کند. طرف شاکی همچنین می‌تواند شورای امنیت سازمان ملل را که پانزده عضو دارد، مطلع کند. در گام پنجم نیز به محض اینکه طرف شاکی شورای امنیت را مطلع کند، شورا باید ظرف 30‌روز درباره قطعنامه‌ای به منظور ادامه یافتن کاهش تحریم‌های ایران رأی‌گیری کند. قطعنامه به منظور به تصویب رسیدن، به 9‌رأی مثبت و هیچ رأی وتویی از سوی آمریکا، روسیه، چین، انگلیس یا فرانسه نیاز دارد. در گام ششم، اگر چنین قطعنامه‌ای ظرف 30‌روز تصویب نشود، تحریم‌های گنجانده شده در همه قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل مجدداً اعمال خواهد شد که اصطلاحاً به آن مکانیسم ماشه یا اسنپ بک می‌گویند؛ مگر اینکه شورای امنیت تصمیم دیگری بگیرد. اگر تحریم‌های قبلی مجدداً برقرار شود، عطف ماسبق به قرارداد‌هایی نخواهد شد که ایران امضا کرده است.
آمریکا هیچ حقی ندارد
باید اذعان داشت که چون آمریکایی‌ها اصلاً روند ساز‌و‌کار حل اختلافات میان طرف‌های توافق هسته‌ای ایران(6گام فوق‌الذکر) را طی نکرده‌اند و اساساً با خروج یکطرفه از برجام، امکان طی این روند را ندارند، اکنون نیز نمی‌توانند مدعی فعال نمودن مکانیسم اسنپ بک یا همان بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران در هفته آینده باشند. از سوی دیگر و همانطور که در گام ششم از نظر گذراندیم، چنانچه حتی پس از 30‌روز، قطعنامه‌ای در شورای امنیت برای تمدید کاهش تحریم‌های ایران صادر نشد، نظر داوری شورای امنیت، بر فعال شدن یکطرفه تحریم‌های این شورا(ماشه) رحجان و تقدم خواهد داشت. علاوه بر همین این‌ها، بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران، به لحاظ حقوقی، نیازمند رأی مثبت رییس دوره‌ای شوراست و بدون نظر مساعد او، همه تلاش‌ها به بن‌بست خواهد خورد. برای بررسی بیشتر ابعاد تلاش آمریکا برای فعال نمودن مکانیسم ماشه علیه ایران، به سراغ حنیف غفاری، کارشناس مسائل بین‌الملل رفتیم. او معتقد است که آمریکا در عمل نمی‌تواند ماشه را فعال کند و تلاش‌های واشنگتن صرفاً معطوف به اعاده حیثیت از خود در سطح جهانی است. در ادامه این گفت‌وگو را می‌خوانید.
غفاری: در مکانیسم ماشه، دست آمریکا به لحاظ ماهوی و شکلی بسته است
حنیف غفاری، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار «صبح‌نو»، با عملیات روانی توصیف کردن اظهارات مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا مبنی بر فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران، گفت: در پروسه اسنپ‌بک یا بازگشت تحریم‌های سازمان ملل صرفاً بازیگرانی که در کمیته مشترک برجام حضور دارند، می‌توانند پرونده را به شورای امنیت ارجاع داده و درباره آن رأی گیری کنند. وی افزود: آمریکا امروز عضو برجام نیست و در کمیته مشترک برجام حضور ندارد و با خروج از این معاهده، عملاً قطعنامه‌2231 را به صورت تبعی زیر پا گذاشته است. غفاری با بیان اینکه کاملاً مسلم و مسجل است که آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌ها به لحاظ حقوقی قدرت مانور ندارد، تصریح کرد: فراتر از مباحث ماهوی و حقوقی، دست آمریکا به لحاظ شکلی هم بسته بوده و عملاً نتوانسته در این زمینه هم اقدامی صورت بدهد. غفاری افزود: شاید اگر رییس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل که وظیفه به رأی گذاشتن بازگشت تحریم‌ها را دارد یا حداقل 9‌عضو این شورا، ادعای آمریکا درباره حق اعمال مکانیسم ماشه را می‌پذیرفتند، ما می‌توانستیم بگوییم که آمریکا به رغم زیر سؤال بودن ادعاهای حقوقی‌اش، به لحاظ شکلی توانسته دعاوی خود را پیش ببرد اما شاهد بودیم که جز دومینیکن، 13‌عضو دائم و غیردائم شورای امنیت، با صلاحیت واشنگتن برای بازگرداندن تحریم‌های چندجانبه علیه تهران موافقت نکردند. این کارشناس مسائل بین‌الملل در بخش دیگری از این گفت‌وگو، درباره احتمال آنچه قرار است در واقعیت، پیرامون تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران رخ بدهد، گفت: هفته آینده یک اتفاق خواهد افتاد؛ اینکه آمریکا به صورت یکجانبه اعلام خواهد داشت که تحریم‌های چندجانبه شورای امنیت سازمان ملل بازگردانده شده است اما مسلماً آمریکا، مرجع اعلام تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل نیست. وی ادامه داد: در چنین وضعیتی، آمریکا بار دیگر به لحاظ حقوقی با بحران مواجه خواهد شد چون شورای امنیت یا اساساً ادعای آمریکا را تأیید نمی‌کند یا اینکه درباره آن، سکوت خواهد کرد که اثر وضعی و حقوقی هر دوی این حالات، یکی خواهد بود یعنی قطعاً بازگشت تحریمها، مورد پذیرش جامعه جهانی قرار نخواهد گرفت. غفاری در پاسخ به این سؤال که آیا تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل در عمل بازخواهد گشت، گفت: تحریم‌های شورای امنیت بازنخواهد گشت و همین شرایطی که الان در نظام بین‌الملل حاکم است، یعنی تحریم‌های یکجانبه آمریکا(تحریم‌های ثانویه) و عدم همکاری شرکت‌ها و کمپانی‌ها با ایران به‌دلیل وجود همین تحریم‌ها، به قوت خود باقی خواهند ماند و از طرفی، کشورهایی مثل چین و روسیه هم برای اینکه روال همکاری‌های اقتصادی خود با ایران را ادامه دهند، منتظر یک هفته بعد و اعلام بازگشت یا عدم بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از سوی مقامات کاخ سفید، نخواهند ماند.
آمریکا شکست خورده و فقط می‌خواهد تا انتهای مسیر برود
وی با بیان اینکه ادعاهای آمریکا برای فعال کردن مکانیسم اسنپ بک علیه ایران، صرفاً نبردی حیثیتی میان آمریکا و دیگر اعضای شورای امنیت و جامعه جهانی است، گفت: ثمره این نبرد تا الان برای آمریکایی‌ها، شکست بوده است. نکته مهم این است که آمریکا، کار را به جایی رسانده بود که راهی برای پذیرش شکست برای خود باقی نگذاشته بود و الان مجبور است که این پروسه را تکمیل کند. این کارشناس مسائل بین‌الملل تاکید کرد: آمریکا راهی را آغاز کرده که برای پرهیز از پذیرش شکست، می‌خواهد تا انتهای این مسیر را برود.