چاپ

پیام ویژه - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا و اعلام جو بایدن، کاندیدای حزب دموکرات به عنوان پیروز این کارزار، بحث و گمانه‌زنی‌ درباره آینده روابط تهران- واشنگتن و اما و اگرها پیرامون احتمال بازگشت آمریکا به برجام در رسانه‌های مختلف طرح شد.
از سویی رسانه‌های جریان اصلاح‌طلب در ماه‌های اخیر تلاش زیادی کردند با برجسته‌سازی احتمالات پیرامون تغییر مشی آمریکا در صورت انتخاب جو بایدن، فضا را برای ترمیم وجهه دولت و شکست الگوی سیاست خارجی آن مهیا کنند و از سوی دیگر برخی اشخاص شناخته شده نزدیک به دولت نیز سعی داشتند با طرح مباحثی از قبیل لزوم عقب‌نشینی بیش از پیش در برابر دولت آمریکا، باب تعاملات گشوده شود.
در این میان موضع رسمی ایران در مواجهه با رئیس‌جمهور جدید آمریکا، لزوم بازگشت بدون پیش‌شرط این کشور به تمام تعهدات برجامی به عنوان آغازی برای هرگونه تعامل بوده است؛ موضعی که پیش از این در برابر درخواست‌های دولت ترامپ برای مذاکره با کشورمان مطرح شده بود. با این حال در روزهای اخیر اخبار ضدونقیضی حکایت از برخی تحرکات مقامات دولتی برای ارسال پیام به بایدن داشت که از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه تکذیب شد. روز گذشته و پس از ادعای روزنامه نیویورک‌تایمز مبنی بر اینکه «سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه ایران تلاش کرده از طریق واسطه‌هایی، به تیم بایدن درباره بازگشت بدون پیش‌شرط آمریکا به برجام پیام ارسال کند»، سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه با رد این ادعا گفت: این خبر مربوط به اول هفته و کاملا ساختگی است. وی با تاکید بر اینکه این دست رسانه‌ها از این پس اینگونه اخبار را هر روز بیشتر خواهند کرد، اظهار داشت: در نیویورک همان روز توسط دفتر نمایندگی جواب داده شده که هیچ تماسی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم برقرار نشده است. سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین تصریح کرد: خبرسازی‌های زرد، شیوه مرسوم برخی رسانه‌هاست؛ بویژه در روزهایی که دست‌شان خالی و تقاضای خبر هم بالاست. از سوی دیگر «تیموتی لیندرکینگ» معاون دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور خلیج‌فارس نیز مدعی تبادل پیام میان تهران و واشنگتن از طریق برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس شد. الشرق‌الاوسط در گزارش خود به نقل از وی نوشت: امیدواریم واشنگتن و تهران بر خلاف تماس‌های غیرمستقیمی که در راستای تبادل زندانیان و دیگر امور از طریق واسطه‌ها داشتند، به مذاکره مستقیم برسند.
ذدر میان این ادعاها و تردیدهایی که پیرامون صحت و سقم آنها مطرح است اما حمید ابوطالبی، مشاور پیشین سیاسی رئیس‌جمهور، در یادداشتی توئیتری به طرح ادعاهایی پرداخت که پیش از این نیز برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب تلاش کرده بودند از آن رونمایی کنند. ابوطالبی تلاش کرد با تکرار گزاره استفاده حداکثری از تغییر دولت آمریکا، پذیرفتن عقب‌نشینی ایران از موضوعاتی همچون مسائل منطقه‌ای را به عنوان پیش‌شرطی برای قانع کردن دولت بایدن برای تعامل با کشورمان طرح کند؛ استراتژی قابل پیش‌بینی‌ای که از ماه‌ها قبل نیز جریان غرب‌گرا با طرح ضرورت عقب‌نشینی در برابر زیاده‌خواهی‌های احتمالی بایدن به بهانه بازگشت به برجام مطرح کرده بودند. در همین زمینه ابوطالبی در مجموعه توئیت‌هایی نوشت: التهابات انتخابات آمریکا در حال کاهش است اما انتظار برای تحول در تعاملات ایران و آمریکا و بازگشت همه به برجام روزبه‌روز افزایش می‌یابد. اما آیا بازگشت بدون مذاکره یا بی‌برنامه‌ طرفین، خطایی استراتژیک نیست؟ وی در ادامه با طرح این سوال که ابتدا باید مشخص شود بازگشت آمریکا به برجام وفق کدام محمل حقوقی- برجامی خواهد بود؟ نوشت: بازگشت یکباره و غیرحقوقی، هم تأیید‌کننده‌ ضمنی خروج یک‌جانبه‌ آمریکا‌ست و هم هرگونه ادعا و انتظار ایران و ایجاد زمینه برای استحکام تعاملات و... را انفعالی و بی‌اعتبار خواهد کرد. آیا بازگشت طرفین به برجام، با توجه به اسنپ‌‌بک و ساختار انتقال تحریم‌های دوجانبه و بین‌المللی کردن آن و ناتوانی آمریکا در لغو تمام تحریم‌ها و صرفا تعلیق برخی از آنها، به نفع ایران است یا به نفع آمریکا؟ آیا فشاری است بر ایران یا بر آمریکا؟ آیا ابهام در وضعیت ایران است یا آمریکا؟
مشاور سابق سیاسی رئیس‌جمهور پس از طرح این سوالات نسخه خود برای لزوم به رسمیت شناختن زیاده‌خواهی‌های آمریکا را تجویز کرده و نوشت: بایدن به احتمال قوی نخواهد پذیرفت بدون مذاکره به برجام بازگردد و اعلام کرده است خواهان مذاکره‌ای همه‌جانبه با ایران برای بازگشت و رفع تحریم‌هاست. ایران چه استراتژی روشنی در این برهه برای بازگشت طرفین دارد؟ و چه اهدافی را برای تامین منافع ‌ملی دنبال خواهد کرد؟ ترامپ منطقه را هم به برجام گره ‌زده است، لذا معضلات ایران و آمریکا دیگر منحصر به مسائل هسته‌ای نیست و تمام مشکلات فی‌مابین را دربر می‌گیرد. از این ‌رو، رفع تمام تحریم‌ها و بازگشت مطمئن طرفین نیازمند اجماعی ملی ‌برای حضور در میز مذاکره خواهد بود. صحنه‌ سیاست در آمریکا تغییر کرده و در داخل و خارج ایران نیز این صحنه در حال تغییر است؛ این امر نیز نیازمند رویکردی ملی برای مواجهه‌ا‌ی قدرتمند با مشکلات و استفاده‌ درست از زمان است. از دست دادن زمان، خسرانی جبران‌ناپذیر است.
ابوطالبی در پایان یادداشت خود با بیان اینکه «مبنای هر مذاکره در سیاست ‌خارجی، نه قابل ‌اطمینان بودن طرفین است و نه قابل ‌اعتماد بودن و نه دست برداشتن از خلق‌وخو» نتیجه‌گیری خود را همان‌گونه که قابل پیش‌بینی بود بر لزوم پذیرش مذاکره با بایدن در هر شرایطی یافته و نوشت: هرگونه رد یا تعلیق مذاکرات، حل ناقص و بدون راهبرد، شروط مبهم پیش از مذاکرات و بازگشت آمریکا ‌و ایران بدون مذاکره واقعی به برجام، خطاهایی اساسی ‌و استراتژیک‌ است که نتیجه‌ای را جز خدشه‌دار کردن منافع ملی ایران رقم نمی‌زند.
* اسم رمز برجام2؟
در پیش گرفتن مواضع اینچنینی و تفسیر تحمیل‌های زورگویانه طرف آمریکایی به نگرانی و پس از آن تجویز نسخه رفع نگرانی آمریکا به عنوان پیش‌شرطی الزامی برای رسیدن به یک تعامل و توافق سیاسی از مهم‌ترین خط‌هایی است که جریان غرب‌گرا در ماه‌های آتی پیگیری خواهد کرد. بر این مبنا تلاش خواهد شد موضع منطقی ایران مبنی بر لزوم «بازگشت بدون پیش‌شرط به برجام» کمرنگ شده و سناریوی مطلوب بایدن یعنی آغاز مذاکرات جدید برای تقدیم امتیازات جدید به طرف آمریکایی برای مجاب کردن آنها به بازگشت به برجام مشروعیت یابد. ابوطالبی در کنار خط رسانه‌ای جریان غرب‌گرا در ماه‌های اخیر تلاش زیادی کرده با تفسیر پیروزی بایدن به موقعیت مطلوب، پذیرش عقب‌نشینی‌های جدید با نیت کسب رضایت آمریکا (یا آنچنان که از آن به عنوان رفع نگرانی یاد می‌شود) را امری ضروری تلقی کند.
تجربه شکست خورده برجام که این امکان را به طرف آمریکایی داد بدون پرداخت هیچ‌گونه هزینه‌ای از آن خارج شود، با تکرار رویکردهایی که پیش از این در اوایل دهه90 نیز مطرح شده بود، آمریکا را برای قرار گرفتن در شرایطی که امکان زیاده‌خواهی بیشتری داشته باشد، آماده می‌کند. به عبارت صریح‌تر عبور از مطالبه «بازگشت بدون پیش شرط به برجام» به عنوان نقطه آغازین هرگونه مذاکره و تعاملی، تنها به تضعیف موقعیت ایران برای هرگونه چانه‌زنی با دولت جدید آمریکا خواهد انجامید.