پیام ویژه - اظهارات وزیر کشور آمریکا درباره دیدار آتی میان رئیس جمهور این کشور و ولیعهد عربستان و برنامه‌های ترتیب داده شده برای این دیدار حاکی از آن است که ریاض و واشنگتن در آستانه توافقی بزرگ هستند که می‌تواند موازنه قدرت در خاورمیانه را دگرگون کند.
اظهارات «داگ بورگوم» وزیر کشور آمریکا درباره مذاکرات هسته‌ای با عربستان سعودی بازتاب گسترده‌ای برانگیخت، به‌ویژه آن‌که هم‌زمان با آماده‌سازی‌ها برای سفر «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به واشنگتن مطرح شد.
بورگوم در ویدئویی منتشرشده از سخنرانی‌اش در نشست «گفت‌وگوی منامه 2025» در بحرین توضیح داد که گفت‌وگو با ریاض همچنان ادامه دارد و پیش‌بینی کرد تا زمان این سفر – که برای هجدهم نوامبر برنامه‌ریزی شده– «فعالیت‌های زیادی» در جریان باشد.
او همچنین ابراز خوش‌بینی کرد که «اعلان‌های بزرگ» و حتی امکان امضای توافقی در دیدار ولیعهد سعودی با «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا پس از آن دور از گفت‌وگوها انجام شود.
این موج از واکنش‌ها پس از آن برانگیخته شد که پیش‌تر اعلام شده بود عربستان سعودی و پاکستان توافقی برای دفاع مشترک امضا کرده‌اند؛ اقدامی که گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال انتقال فناوری هسته‌ای از اسلام‌آباد به ریاض را افزایش داد.
بازار ![]()
بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی عربستان (واس)، این توافق با هدف گسترش همکاری‌های دفاعی میان دو کشور و تقویت بازدارندگی مشترک در برابر هرگونه تجاوز منعقد شده است، به‌گونه‌ای که هر حمله به یک طرف به‌منزل حمله به هر دو کشور تلقی می‌شود. این توافق، به گزارش واس، بر پایه شراکت تاریخیِ هشت‌دهه‌ای و پیوندهای برادری، همبستگی اسلامی و منافع راهبردی مشترک میان دو طرف استوار است.
«محمد بن سلمان»، ولیعهد عربستان سعودی در حال آماده شدن برای اولین سفر خود به ایالات متحده در هفت سال گذشته است. به گفته کارشناسانی که نیویورک تایمز به آنها استناد کرده است، برقراری روابط بین اسرائیل و کشورش فرآیندی خواهد بود که سال‌ها، نه ماه‌ها، طول خواهد کشید.
این سفر برای اواسط ماه جاری برنامه‌ریزی شده است و از جمله موارد دستور کار آن، امضای یک توافقنامه دفاعی مشترک توسط عربستان سعودی و ایالات متحده است، مشابه تضمین امنیتی بی‌سابقه‌ای که ترامپ پس از حمله ناکام اسرائیل به دوحه به قطر ارائه داد.
به گفته یک منبع آمریکایی و منبع دیگری که در آماده‌سازی این سفر دخیل است، عربستان سعودی همچنین می‌خواهد جت‌های جنگنده رادارگریز F-35 را برای نیروی هوایی خود به دست آورد و مشتاق است به سرعت مذاکرات برای توافقی را آغاز کند که به این کشور اجازه دسترسی به فناوری ایالات متحده برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی خود را می‌دهد.
دستیابی به یک توافقنامه هسته‌ای و یک توافقنامه دفاعی - حتی اگر همانطور که بن سلمان در ابتدا به دنبال آن بود، توسط کنگره تصویب نشوند - برای او یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود.
دولت بایدن مذاکراتی با ولیعهد عربستان سعودی در مورد این توافقات داشته است، اما اصرار داشته است که سعودی‌ها در عوض روابط خود را با اسرائیل عادی‌سازی کنند. این مذاکرات با شروع حمله اسرائیل به نوار غزه بیش از دو سال پیش متوقف شد. ترامپ دو هفته پیش در مصاحبه‌ای با مجله تایم اظهار داشت که معتقد است به توافقی که بر اساس آن عربستان سعودی روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کند، «بسیار نزدیک» است و تخمین زد که این اتفاق قبل از پایان سال رخ خواهد داد.
او در مصاحبه دیگری در ماه گذشته با فاکس بیزینس گفت: آنها نمی‌توانند این کار را در جنگ انجام دهند.
او افزود که اکنون این اتفاق در طول آتش‌بس رخ خواهد داد.
اما «علی شهابی»، مفسر سعودی نزدیک به رهبری سعودیی گفت که برقراری روابط رسمی با اسرائیل تا پایان سال «عملاً غیرممکن به نظر می‌رسد، مگر اینکه تغییر معجزه‌آسایی در داخل اسرائیل رخ دهد».
او افزود که بن سلمان معتقد است که عادی‌سازی روابط در صورتی امکان‌پذیر است که اسرائیل «گامی به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی بردارد، گامی که قابل بازگشت نباشد».
او گفت که توافق عربستان و اسرائیل آخرین اهرم فشار عمده‌ای است که یک کشور عربی در قبال اسرائیل در زمینه فلسطین باقی گذاشته است.
وی افزود: «پادشاهی می‌خواهد از این اهرم فشار برای حل دائمی مشکل، با هدف دستیابی به ثبات منطقه‌ای، استفاده کند.»
چالش‌های مرتبط با توافق هسته‌ای سعودی ـ آمریکایی
با آن‌که در اعلام رسمی، توافق هسته‌ای میان عربستان سعودی و ایالات متحده پروژه‌ای با ماهیت صلح‌آمیز توصیف شده است، این طرح با مجموعه‌ای از چالش‌های سیاسی، فنی و امنیتی روبه‌روست که می‌تواند اجرای آن را با مانع یا مسیرش را در آینده دچار تغییر کند.
نخستین چالش به مسئله غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری سوخت هسته‌ای مربوط می‌شود؛ زیرا هنوز تکلیف اجازه انجام این فعالیت‌ها در خاک عربستان روشن نشده است. واشنگتن معتقد است غنی‌سازی داخلی می‌تواند راه را برای استفاده‌های غیرصلح‌آمیز از فناوری هسته‌ای بگشاید، در حالی‌که ریاض آن را حقی حاکمیتی می‌داند که با هدفش در دستیابی به خودکفایی انرژی هسته‌ای سازگار است.
چالش دوم مربوط به پادمان‌ها و نظارت‌های بین‌المللی است. همکاری هسته‌ای بین دو طرف مستلزم رعایت دقیق استانداردهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و امضای پروتکل‌های اضافی است که امکان بازرسی‌های جامع را فراهم می‌کند و شفافیت کامل را در تمام مراحل پروژه تضمین می‌کند. برخی از طرفین نگرانند که هرگونه سهل‌انگاری در اجرای این کنترل‌ها می‌تواند در آینده تردیدهایی را در مورد اهداف برنامه هسته‌ای ایجاد کند.
در سوی دیگر، نگرانی‌های منطقه‌ای و جهانی درباره آن وجود دارد که همکاری هسته‌ای میان عربستان سعودی و ایالات متحده می‌تواند به آغاز رقابت تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه دامن بزند، به‌ویژه با توجه به تداوم تنش‌ها با ایران و تلاش برخی کشورهای منطقه برای توسعه برنامه‌های مشابه. این دغدغه‌ها موجب شده است پرونده هسته‌ای عربستان به موضوعی حساس در محاسبات امنیتی ایالات متحده و متحدانش بدل شود.