بزرگنمايي:

پیام ویژه - آفتاب یزد /متن پیش رو در آفتاب یزد منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
آیا تهران می‌تواند از اسلام آباد به مجامع بین‌المللی شکایت کند؟
پاکستان از واردات گاز ایران با وجود خط لوله گاز ایران که تا لب مرز پاکستان کشیده شده بود؛ انصراف داد و با قطر برای واردات 10ساله گاز قرارداد بست. این کشور2 ماه پیش هم با روسیه قرارداد امضا کرده بود. بازار گاز هند هم احتمالا از دست رفته است! به همین سادگی،؛ اما تلخ‌تر از یک فنجان قهوه تلخ..! البته این احتمال از مدت‌ها پیش به ذهن کارشناسان خطور کرده بود؛ به ویژه برای آن‌ها که 2 ماه پیش در روزنامه «آفتاب‌یزد» گزارش گروه اقتصادی روزنامه را در خصوص «توافق روسیه و پاکستان برای ساخت خط لوله 1100 کیلومتری انتقال گاز» خوانده بودند. گزارشی که تیتر «روسیه و پاکستان ایران را دور زدند!» برای 2 کشور دوست و برادر ایران در صفحه نخست این روزنامه هم نشست!
پروژه‌ای که پاکستان در اردیبهشت ماه 1398 خورشیدی به ایران اطلاع داده بود: «مادام که این کشور تحت تحریم‌های آمریکاست، امکان تکمیل خط لوله ایران- پاکستان وجود ندارد!»
به طور قطع این رویکرد پاکستان در قبال ایران ناشی از انفعال دیپلماسی ما در مقابل کشورهای همسایه است که می‌تواند در میان‌مدت و دراز مدت و به لحاظ اقتصادی و ژئوپولتیک بسیار خسارت‌زا و حتی جبران ناپذیر باشد. محمد فرحیان، کارشناس انرژی در گفتگو با روزنامه «آفتاب یزد» در خصوص چگونگی شکست ایران در رقابت گازی با روسیه و قطر وعدم تعهد برادری پاکستان نسبت به جمهوری اسلامی ایران می‌گوید: ایران از سال 1990 تلاش کرد تا خود را به عنوان یک صادرکننده گاز به همسایه شرقی خود مطرح کند، اما تا کنون تمامی تلاش‌های کشورمان ناکام مانده است و این موضوع ارتباط به ضعف و قوت یک دولت به دولت دیگر هم ندارد.
وی می‌گوید: پس از لغو پروژه احداث خط لوله صلح به دلیل اختلاف‌های سیاسی هند و پاکستان که قصد داشت روزانه 150 میلیون متر مکعب از گاز ایران را به این دو کشور برساند، ایران طرح احداث خط لوله‌ای 2100 کیلومتری را به پاکستان ارائه کرد که مسئولیت احداث 1100 کیلومتر آن از پارس جنوبی تا مرز پاکستان بر عهده ایران و احداث مابقی آن بر عهده پاکستان بود. وی تصریح می‌‎کند: در حالی که ایران این خط لوله را تا نزدیکی مرز خود با پاکستان کشیده بود، همسایه شرقی از توقف عملیات احداث خط لوله در خاک خود خبر داد! جالب آنکه حتی کشورمان متعهد شد 500 میلیون دلار از هزینه 1.5 میلیارد دلاری خط لوله یک هزار کیلومتری در خاک پاکستان را متقبل خواهد شد؛ ولی این کشور در نهایت با استناد به تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران از ادامه اجرای این پروژه انصراف داد.
فرحیان با بیان اینکه «رویکرد ضدتوسعه‌ای که اساسا توسعه را مفهومی غربی و وارداتی می‌داند موجب شده تا فرصت‌های طلایی که در تاریخ کشور به ندرت رخ می‌دهد از دست رفته باشد، اظهار می‌دارد: درآمد سرشار نفت در دهه 80 که با توجه به زیرساخت‌های به نسبت آماده می‌توانست موجب جهش کشور در مسیر توسعه اقتصادی شود، به علت وجود رویکرد ضدتوسعه‌ای به کلی از دست رفت. در حالی که یکی از آن‌ها همین ظرفیت عقد قراردادهای بلندمدت عملیاتی و اجرایی برای فرصت‌ها و ظرفیت‌هایی است که به لطف موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیک کشور می‌توانست با پیوندزدن اقتصاد کشور به اقتصاد منطقه‌ای و جهانی، تضمین‌کننده همکاری‌های اقتصادی کشورها با ایران، جذب سرمایه خارجی و توسعه‌ای پایدار برای کشور باشد.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه با وجود اصرار و نقد کارشناسان و فعالان رسانه‌ای در این سال‌ها فرصت‌های مشابه همین خط لوله گازی ایران و پاکستان و هند یکی پس از دیگری از دست رفته است؛ می‌افزاید: کما اینکه پیشتر هم خط لوله گاز با اروپا، خط لوله گاز به آسیای میانه و همسایگان شمالی، خط لوله گاز به پاکستان و هند، خط راه‌آهن از چین به اروپا و... به دلیل سیاست خارجی منطقه‌ای و بین‌المللی از دست رفت و رقبای منطقه‌ای ایران این فرصت‌ها را یکی پس از دیگری از کشور عزیزمان ربودند و هیچ شخصی هم پاسخگوی این ضعف فاحش رخ داده نشد.
وی با بیان اینکه زیان‌های متوجه از این مسیر به کشور فقط به محروم‌شدن ایران از درآمدهای ثابت سالانه این پروژه‌ها خلاصه نمی‌شود تصریح می‌کند: زیان مهم‌تر اینکه ایران درحال‌حاضر در عمل از مسابقه توسعه اقتصادی که در سطح منطقه و جهان رخ داده به کل خارج شده است.
فرحیان با بیان اینکه نوع سیاست خارجی ایران در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی در عمل همکاری با قطب‌های اقتصادی جهان در پروژه‌های اقتصادی کشور مانند همین پروژه حتی با پاکستان را منتفی کرده است می‌گوید: این سیاست خارجی نه‌فقط همکاری با اروپا بلکه همکاری موثر و معطوف به توسعه اقتصادی با کشورهایی مانند چین که آن‌ها را در برابر آمریکا متحد استراتژیک خود تصور می‌کنیم نیز ممتنع شده است!
این کارشناس انرژی با بیان اینکه آمریکا نتوانست تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران را در پروژه چابهار یا فروش گاز به ترکیه اعمال کند، علت آن را انجام پروژه چابهار با همکاری و سرمایه‌گذاری هندوستان برشمرده و می‌گوید: وقتی خط لوله گاز به ترکیه، در عمل ترکیه را نیازمند و وابسته به ایران کرده است. بنابراین تحریم در این دو مورد با مخالفت هندوستان و ترکیه روبه‌رو شد و آمریکا ناگزیر این دو مورد را از شمول تحریم‌های خود استثنا کرد. این تجربه نشان می‌دهد ارتباط‌های استراتژیک با کشورهای دیگر، تحریم ایران را عملا غیرممکن یا بی‌اثر می‌کند. با توجه به این مهم باید به هر شکل ممکن این توافق‌ها به سود کشورمان تحکیم شود و از مزیت آن در مناسبات بین‌المللی استفاده کرد.
وی با بیان اینکه ایران به عنوان دومین دارنده ذخایر گاز در جهان شناخته می‌شود اما در حال حاضر سهمی کمتر از 2 درصد از بازار گاز جهانی را داراست می‌گوید: این درحالی است که کشورهای دیگر همچون روسیه، قطر و ترکمنستان به ترتیب 20.12 و 4 درصد از صادرات گاز کل جهان را در انحصار خود دارند.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه براساس قراردادی که در سال 1387 میان ایران و پاکستان به امضا رسید باید تا دسامبر سال 2014 میلادی گاز ایران به پاکستان ارسال می‌شد، اما به علت ناتوانی اسلام آباد در تامین منابع مالی، روند احداث بخش پاکستانی این خط لوله متوقف شده بود می‌افزاید: تهران می‌تواند برای طلب خسارت تاخیر در ساخت این خط لوله به مراجع داوری بین‌المللی شکایت کند. جالب آنکه احداث بخش اصلی خط لوله گاز ایران - پاکستان (بخش مربوط به پاکستان) در جریان سفر بهار 94 رئیس جمهوری چین به اسلام آباد، با یک شرکت بزرگ چینی به ارزش حدود 3 میلیارد دلار با شرکت بزرگ چینی سی. پی. پی. بی‌که یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی نفت چین محسوب می‌شود، برای احداث خط لوله گاز از بندر گوادر تا منطقه نوابشاه امضا
شده بود.
وی با بیان اینکه اجرای این پروژه از ابتدا با درایت همراه نبوده است تصریح می‌کند: ما 1100 کیلومتر خط لوله از پارس جنوبی تا مرز پاکستان کشیده‌ایم که اگر با قیمت‌های امروزی حساب کنیم هزینه‌ای بیش از 3 میلیارد دلار در پی داشته است. این در حالی است که پاکستان طی این همه سال اقدامی برای احداث خط لوله در خاک خود نکرد!
فرحیان در خصوص سیاست گازی پاکستان می‌افزاید: پاکستان توان امنیت خط لوله در خاک خود را نداشته و هیچ اقدام اساسی هم برای احداث خط لوله نکرد و حتی در مذاکرات خواهان قیمت‌های پایین برای خرید گاز شده بود. از طرف دیگر، پاکستان تمایلات سیاسی هم در این خصوص داشته و با کشورهای عربی خلیج فارس نزدیکی بیشتری پیدا کرده بود تا در نهایت با قرارداد 10ساله با قطر تیشه به ریشه تمام مذاکرات انرژی بر ایران با پاکستان و هند زد.