بزرگنمايي:

پیام ویژه-هادی املشی/تندرستی و بهداشت عمومی را دانش و هنر پیشگیری از بیماری، حفظ و ارتقای تندرستی و توانمندی انسان برشمرده‌اند؛ گسترش تندرستی و بهداشت عمومی به توسعه اجتماعی انجامیده و سلامت فرد و جامعه را ضمانت می‌كند. به همین دلیل هدفی که برای بهداشت عمومی تعریف شده؛ استقرار تندرستی جامع، فراگیر و باكیفیت برای همه شهروندان است. گسترش بهداشت همگانی محتاج آن گونه امکانات و روش‌های نوین مدیریتی است كه معمولاً دولت‌ها و مقامات ارشد بهداشتی در هر کشوری در آن سهم بسیاری دارند؛ پس اگر بهداشت عمومی را اساساً خدماتی دولتی و در راستای حکمرانی بدانیم ره به خطا نرفته‌ایم. به همین دلیل یکی از شاخص‌های رشد و توسعه جوامع و حکمرانی خوب در کشورها میزان موفقیت حکومت‌ها در نیل به این اهداف است.
اگر بگوییم انقلاب اسلامی در حوزه سلامت و بهداشت کشور انقلابی بزرگ پدیدآورده است؛ اغراق نکرده‌ایم. نوشتار حاضر فقط به بخشی کوتاه از سرفصل‌ها و عناوین این جهش انقلابی که نقش تفکر جهادی در آن بارز است؛ می‌پردازد.

1. پیشگامی در مهندسی ژنتیک:
موفقیت بی‌نظیر دانشمندان ایرانی در تهیه و انجماد و نگهداری سلول‌های بنیادی جنینی که پیش از آن در انحصار 9 کشور دنیا بود و تلاش برای ترمیم لوزالمعده برای تولید انسولین به منظور درمان بیماری قند یا همان دیابت برای اوّلین بار در جهان.

2. کاهش چهار برابری مرگ و میر نوزادان:
طی سال‌های اخیر سازمان بهداشت جهانی دوباره ایران را به عنوان موفق‌ترین کشور جهان در کاهش نرخ مرگ و میر کودکان مورد تقدیر قرار داده است به گونه‌ای که مرگ و میر کودکان زیر یک سال از 111 مورد در هر هزار تولد زنده در سال 1356 به 10 مورد در سال 1396 رسیده است به عبارت دیگر بیش از چهار برابر کاهش مرگ و میر داشته‌ایم.

3. صادرات دارو:
در تولید دارو قبل از انقلاب، ایران عمدتاً با کمک شرکت‌های خارجی حدود 25 درصد از داروی مورد نیاز خود را تولید می‌کرد از طرفی بسیاری از بیماران برای معالجه به خارج از کشور اعزام می‌شدند اما اکنون با تکیه بر توان داخلی بیش‌تر از 96 درصد داروهای مورد نیاز در داخل کشور تولید می‌شود و جمهوری اسلامی ایران نیز به یکی از صادرکنندگان دارو تبدیل شده است. کسب رتبه نخست تولید دارو در سطح منطقه، تولید 97% از داروهای مورد نیاز و صادرات دارو از جمله داروهای بیوتكنولوژی، خودكفایی در ساخت انواع واكسن، ریشه‌كنی فلج اطفال و سایر بیماری‌های فراگیر، پوشش واکسیناسیون از 30% به 100%، افرایش تعداد بیمارستان‌ها و مراكز درمانی، توسعه بهداشتی كشور و موفقیت در اولویت به پیشگیری بر درمان و در نهایت افزایش امید به زندگی و كاهش مرگ و میر كودكان زیر یک سال و کاهش مرگ و میر مادران از دیگر دستاوردهای علمی در شاخه پزشكی محسوب می‌شود که می‌توان از آن به‌عنوان انقلاب پزشکی نام برد. همچنین اکنون ایران مقام چهارم تولید داروهای نوترکیب را درسطح آسیا داراست و تاکنون 14 دارو از این نوع در کشور تولید شده است. داروی نوترکیب به طور عمده در درمان بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان‌ها، برخی بیماری‌های ویروسی، ام اس و هموفیلی به کار گرفته می‌شود.
سل، دیفتیری، سرخک، حصبه، وبا، سیاه‌سرفه، جذام و هپاتیت B از بیماری‌های شایع و گریبانگیر مردم در دوره پیش از انقلاب بود. پس از پیروزی انقلاب، پوشش گسترده واکسیناسیون کودکان زیر پنج سال علیه بیماری‌های واگیردار از 20 درصد به 95 درصد در سال 1380 رسید. اکنون همه کودکان کشور از بدو تولد علیه برخی از این بیماری‌ها حتی در دورافتاده‌ترین منطقه‌ها نیز واکسینه می‌شوند.

4. خدمات‌رسانی در روستا:
در بخش خدمات‌رسانی روستایی نیز پیشرفت قابل ملاحظه‌ای بوده به عنوان مثال تعداد خانه‌های بهداشت از 2500 واحد در سال 1357 به 22000 واحد در سال 1395 افزایش یافته است، در روستاها علاوه بر فعالیت شبکه بهداشت و درمان، بهورزان حضور دارند و به مردم خدمات ارائه می‌دهند و علاوه بر این، پزشکان نیز حضور دارند و به ازای هر 3 هزار نفر در روستاها، یک پزشک فعالیت دارد و شب را در روستاها می‌مانند.

5. افزایش شبکه بهداشتی آب شهری:
در زمینه آب سالم و بهداشتی نیز تعداد مشترکان آب شهری آب سالم و بهداشتی در سال 1357، 2700000 رشته بود در حالی که در سال 1382 به 8500000 رشته افزایش یافت که گویای افزایش سه برابری می‌باشد تعداد شهرهای تحت پوشش آب شهری نیز از 45 شهر به 760 شهر افزایش یافت.

6. رشد چشمگیر پزشکان در کشور:
کشوری که در سال 56 با 33 میلیون جمعیت نیازمند به‌کارگیری پزشکان هندی و پاکستانی بود اکنون با 80 میلیون جمعیت در نتیجه نیاز بیش‌تری به پزشک با افزایش پزشک روبروست. تعداد پزشکان اعم از عمومی و متخصص طبق آمار رسمی سازمان نظام پزشکی کشور در سال 56 حدود 14 هزار و 700 نفر و در سال 1396 حدود 200 هزار نفر است. در زمینه پزشک متخصص نیز از جمعیت 7000 نفر در سال 57 به جمعیت 72.792 پزشک متخصص در حال حاضر رسیده‌ایم و همچنین باید گفت که مردم بسیاری از کشورها به منظور درمان به کشورمان سفر می‌کنند تا تحت نظر پزشکان ایرانی به درمان خود بپردازند. براساس گزارش بانک جهانی، شاخص پزشک به جمعیت در دوره پس از پیروزی انقلاب 6 برابر بهبود یافته است.

7. امید به زندگی:
امید به زندگی در دوران قبل از انقلاب و در دهه 30، حدود 35 سال و در سال‌های انقلاب اسلامی حدود 55 سال بود، اما در حال حاضر امید به زندگی ایرانیان حدود 25 سال افزایش پیدا کرده است. در حال حاضر امید به زندگی برای مردان حدود 74 سال و برای زنان حدود 78 سال است که دلیل عمده آن، ارتقای سواد، دانش، توسعه وسایل ارتباط جمعی، تامین آب آشامیدنی سالم و ارتقای بهداشت عمومی در کنار خدمات دولت‌های بعد از انقلاب بوده است.

8. پوشش صد درصدی واکسیناسیون:
قبل از انقلاب اسلامی، 70 درصد از مرگ مردم به دلیل بیماری‌های واگیردار بود و دلیل عمده آن پوشش 30 درصدی واکسیناسیون بود؛ در حالی که امروز پوشش واکسیناسیون در کشور 100 درصد است. 15 سال است که فلج اطفال ریشه‌کن شده و بیماری‌هایی مانند دیفتری، آبله و سرخک به حداقل و حدود صفر رسیده و بیماری‌های واگیردار علت کم‌تر از 10 درصد از مرگ مردم ایران است.

9- کاهش چشمگیر مرگ مادران باردار:
در دوران قبل از انقلاب، مرگ مادران باردار 130 در هر صد هزار نفر بود؛ در حالی که در حال حاضر به کم‌تر از 18 مورد در صد هزار رسیده و این یعنی 112 مادر بیش‌تر زنده می‌مانند. مرگ نوزادان در دوران قبل از انقلاب نیز 136 در هر صد هزار تولد زنده بود، اما امروز این شاخص به 6.9 در هر صد هزار تولد زنده رسیده است. شاخص مرگ ‌و میر خام در ایران بر اساس آمارها از 13 نفر به ازای هر 1000 تولد زنده در سال‌های 1354-1349 به رقم پنج نفر در سال‌های 89-1384 کاهش یافته است. براساس مطالعات انجام شده، کاهش عمومی در مرگ ‌و میر کودکان در جمهوری اسلامی ایران طی چهار دهه اخیر وجود داشته است.

10- رشد کمّی دانشجویان:
تعداد دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی از 25 هزار نفر در اوایل انقلاب اسلامی به 250 هزار نفر افزایش یافته و سطح علم، دانش و مهارت آن‌ها بسیار بالاست. قبل از پیروزی انقلاب حدود هفت دانشکده پزشکی در دانشگاه‌ها ایجاد شده بود، اما در حال حاضر حدود 50 دانشگاه علوم پزشکی در سراسر کشور به فعالیت می‌پردازند. تعداد ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی از حدود ٦٠٠ نفر قبل از پیروزی انقلاب به حدود ٦ هزار نفر در سال افزایش یافت. سال 57، تعداد کل پزشکان دارای کارت نظام پزشکی حدود ١٧ هزار نفر بود، در حالی که طی سال‌های گذشته، حدود 140 هزار پزشک در دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور تربیت شده‌اند. تأسیس بیش از 50 دانشگاه علوم پزشكی، 350 مركز بهداشت شهرستان و 170 دانشكده رشته‌های مختلف علوم پزشكی در كشور تا سال 1392 به وقوع پیوسته است.

11- پوشش بیمه‌ای:
پوشش بیمه‌ای در کشور حدود 90 درصد است و 35 میلیون نفر از مردم به صورت رایگان بیمه شدند.

12- عمل پیوند اعضاء:
در زمینه پیوند قلب، پانکراس، ریه، کلیه و کبد سالانه 2500 پیوند کلیه صورت می‌گیرد و فقط در یک بیمارستان در یک سال بالغ بر 600 پیوند کبد انجام می‌شود.

13- تجهیزات بیمارستانی:
وجود بالغ بر 150 هزار تخت بیمارستانی، افزایش و نوسازی فضاهای بیمارستانی، تخت‌های مراقبت ویژه و توسعه فعالیت‌های اورژانسی کشور با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌ها از معجزات انقلاب اسلامی است. در دوران رژیم پهلوی حدود 50 شرکت تولیدی در زمینه تجهیزات پزشکی در سطح كشور وجود داشت که همگی مواد اوّلیه را از خارج وارد و در داخل ایران مونتاژ می‌کردند، این شرکت‌ها تنها توانایی تامین سه درصد از نیاز کشور را داشتند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی بیش از 500 شرکت تجهیزات پزشکی مشغول به فعالیت هستند. بر اساس آمار امروزه بیش از 80 درصد از نیاز 910 بیمارستان سراسر کشور را شرکت‌های داخلی و دانش‌بنیان تهیه می‌کنند. در حال حاضر واحدهای تولیدکننده تجهیزات پزشکی در کشور بیش از 8 هزار نوع وسیله پزشکی در کلاس‌های مختلف، تولید و به بازارهای داخلی و خارجی عرضه می‌کنند.

نکاتی که بیان شد فقط بخش کوچکی از جهش جهادگونه در حوزه بهداشت کشور است که به مدد انقلاب اسلامی و با مدیریت جهادی علیرغم مشکلات و محدودیت‌های ناشی از تحریم صورت گرفته است.