بزرگنمايي:

پیام ویژه - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تایید آن نیست
طرح «صیانت از فضای مجازی» که حالا به تصویب مجلس هم رسیده، بدون ‌اغراق یکی از جنجالی‌ترین‌ و خبرسازترین مصوبه‌های دهه اخیر است. شمار واکنش‌ها به این طرح از حساب خارج شده؛ از خود نمایندگان تا وزرا تا مردم عادی. کلیاتی از طرح بر اثر بمب خبری‌ای که پس از آن ترکید، عمده جامعه را در مطلع کرد. اما عواقب اقتصادی؛ حتی به نظر این مسئله نیز برای عمده مردم که می‌شود حدس زد یا خودشان یا در نزدیکی‌شان کسی کسب‌وکار اینترنتی داشته باشد، پوشیده نیست و این مسئله‌ای است که شاید مردم قادر به توضیح آن با عدد و رقم نباشند‌ اما به‌واسطه حس عمومی کلیتی از آن را در ذهن دارند. از منظر کلی هم‌اکنون برخی برآوردها از عواقب اقتصادی طرح در دسترس است و اظهارنظرهایی درباره اثرات اقتصادی طرح از زبان مسئولان و فعالان اقتصادی نیز مطرح شده است.
‌ کسب‌وکار تعطیل
اول از همه اظهارنظر اقتصادی وزیر مربوطه، آذری‌جهرمی که در کانال شخصی‌اش منتشر شد و می‌گوید: «بسیاری از صاحبان کسب‌وکارها و حتی پیام‌رسان‌های بومی، مخالفت خود با این پیش‌نویس را اعلام کرده‌اند. پس به‌طور مشخص حمایت مؤثری از کسب‌وکارها هم در میان نیست. البته با توجه به تحریم‌های گسترده اعمال‌شده بر کاربران ایرانی از سمت شرکت‌های آمریکایی، حمایت از خدمات بومی از سوی حاکمیت هم یک ضرورت است اما مگر می‌شود حمایتی تعریف کنیم که حمایت‌شونده هم آنها را مخرب بداند؟».
دو نماینده اقتصادی خود مجلس نیز با تصویب طرح موافق نبودند؛ یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس و دیگری عضو کمیسیون کشاورزی. محمودزاده، نماینده مهاباد در مجلس گفت این طرح به کسب‌وکارهای خانگی لطمه می‌زند:‌ «به خاطر تحریم‌ها و عدم مراودات اقتصادی ایران با سایر کشورها، پیام‌رسان‌های خارجی نمی‌توانند در عرض چهار ماه دفتر مستقل در ایران ایجاد کنند. در نتیجه این شبکه‌ها مسدود خواهند شد و کسب‌وکار و مشاغل مردم تعطیل می‌شود».
به گفته نماینده مردم مهاباد: «در شرایطی که به دلیل کرونا اشتغال کشور به‌شدت کاهش یافته است و کسب‌وکارها در فضای مجازی گسترش یافته، مردم دچار ضرر اقتصادی خواهند شد. طرح صیانت از فضای مجازی لطمه جبران‌ناپذیری به مشاغل و کسب‌وکار خانگی مردم وارد خواهد کرد». رضا الفت، سخنگوی اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی نیز به‌شدت با طرح مخالف است و در مصاحبه با ایسنا گفت:‌ «تکلیف مردمی که در این شرایط اقتصادی به اینستاگرام پناه آورده‌اند، چیست؟ بسیاری از مردم در‌حال‌حاضر راه دیگری برای معاش ندارد و مسئولان باید پاسخ دهند که می‌خواهند برای این افراد چه کنند و این افراد بعد از قطع‌شدن اینستاگرام باید به کجا بروند؟».
در ادامه الفت آماری درباره کسب‌وکارهای اینستاگرامی اعلام کرد و گفت:‌ «آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد‌ اما تخمین‌ها می‌گوید قبل از شیوع ویروس کرونا 150 تا 200 هزار فروشنده در اینستاگرام فعال بودند‌ اما بعد از کرونا این رقم به بیش از 300 هزار نفر رسیده و حتی رقم یک میلیون نفر هم مطرح شده است‌ اما این رقم 300 هزار نفر به نظر منطقی‌تر می‌رسد. باید به این نکته توجه شود که این صفحات معمولا چند‌نفری فعالیت می‌کنند و خانواده هم دارند؛ بنابراین جمعیت قابل ‌توجهی هستند» که می‌شود پذیرفت جمعیت شایان ‌توجهی تحت‌ تأثیر اقتصادی این طرح قرار می‌گیرند.
‌ سیبل اصلی: کم‌درآمدها و اقشار آسیب‌پذیر
اما برای روشن‌تر‌شدن ابعاد اقتصادی می‌توان به حرف‌های فرزین فردیس، رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران نیز که به موضوع پرداخته است، رجوع کرد. 
او می‌گوید: «تعداد کسانی که از طریق فضای مجازی ارتزاق می‌کنند، در کمترین حالت چند‌صد هزار خانوار تخمین زده می‌شود. وقتی یک سرپرست خانواده نتواند محصول خود را بر بستر وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها بفروشد یا فروش آن با کندی و سختی مواجه شود اقتصاد یک خانواده آسیب خواهد دید. در نتیجه درآمد روزانه چندین میلیون نفر تحت تأثیر قرار می‌گیرد».
آماری که از خریدوفروش‌های اینترنتی دارد، شاهد دیگری بر عواقب اقتصادی سخت این طرح برای مردم است. به گفته فرزین: «طبق آمار رسمی در پایان سال 1399 روزانه نزدیک به 600 هزار خریدوفروش بر بستر شبکه‌های مجازی و بازارگاه‌ها یا پلتفرم‌های خریدوفروش صورت می‌گیرد. 
از این رقم شاید چیزی نزدیک به یک‌چهارم مربوط به شرکت دیجی‌کالا باشد که بر بستر وب صورت می‌گیرد؛ اما به‌طور متوسط از این 600 هزار تراکنش مالی چیزی نزدیک به دوسوم یعنی 400 هزار خریدوفروش روی شبکه‌هایی مثل تلگرام و اینستاگرام انجام می‌شود».
مهم‌تر اینکه قشری که تحت‌ تأثیر این طرح قرار می‌گیرند، عمدتا کسانی هستند که قاعدتا دستشان به کار تضمین‌شده با بیمه و حقوق و مزایا نمی‌رسد وگرنه قطعا آن را به تجارتی که از صفر تا صدش را باید خودشان انجام بدهند و بیمه و مزایا هم ندارد، ترجیح می‌دادند. ثانیا مردم ایران چون ایرانی هستند می‌دانند که وضعیت سیاسی کشور به چه شکل است و کسب‌وکارشان ممکن است با چند ساعت مذاکره میان تعدادی از سیاست‌مداران کشور نابود شود.
فرزین این موضوع را نیز بیان کرده:‌ «امروز در جامعه ما بخش مهمی از افراد کم‌بضاعت و کم‌توان خدمات و محصولات خودشان را روی شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و تلگرام و امثال آنها می‌فروشند؛ متأسفانه بسته‌شدن و محدودیت جدی در این فضاهای اجتماعی در وهله نخست بزرگ‌ترین آسیب را به این افراد خواهد زد» و البته در ‌نهایت به حرفه‌ای‌ترها و تجارت‌های بزرگ حتی در دنیای غیرمجازی هم آسیب‌های جدی می‌زند و حداقل از این نظر طرح جامعی به نظر می‌رسد.
اما باز این هم همه ماجرا نیست. بسیاری از مردم هم که امروز دورکاری می‌کنند کارشان به مشکل می‌خورد و معلوم نیست باید چه کنند.
یک کارشناس ارشد مدیریت کسب‌وکارهای الکترونیک، آقای طالبی، دیگر آخر ماجرا را می‌گوید. او در مصاحبه‌ای که با ایسنا کرده است، می‌گوید: «‌بر این اساس اجرای این طرح در کوتاه‌مدت موجب از‌دست‌رفتن حقوق کاربران، در میان‌مدت کسب‌وکارهای کوچک و متوسط از بین خواهند رفت و در بلندمدت اثراتی بر کل اقتصاد جامعه نمود پیدا می‌کند و در ‌نهایت کسب‌وکارهای بزرگ نیز متضرر خواهند شد؛ چرا‌که وقتی گردش مالی نباشد و اقتصاد کوچک شود، بنگاه‌های بزرگ اقتصادی نیز آسیب خواهند دید، ولی این روند «دومینو‌وار» رخ خواهد داد».
اما درباره آثار مثبت اقتصادی این طرح؛ درباره این موضوع تاکنون مطلبی منتشر نشده است اما به‌هرحال این احتمال هست که در روزهای آینده کسی این کار را بکند.