بزرگنمايي:

پیام ویژه - اعتماد /همزمان با بالا گرفتن جنجال‌ها بر سر تصویب عجیب و غریب طرح موسوم به صیانت از کاربران در فضای مجازی در کمیسیون فرهنگی مجلس، تصاویری از در دسترس بودن اینترنت ماهواره‌ای در تهران و کرج منتشر شد که برخی گمانه‌زنی‌ها پیرامون بی‌اثر بودن اجرای این طرح را تقویت کرده است. فارغ از اینکه هدف مطرح‌کنندگان این طرح چیست و در بلندمدت به دنبال چه چیزی هستند، همزمانی تصویب این طرح و در دسترس قرار گرفتن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، می‌تواند یک نکته در بر داشته باشد و آن تحمیل هزینه هنگفت به کاربران فضای مجازی و احتمالا ایجاد رانت‌های بیشتر برای واردکنندگان دستگاه‌های دریافت‌کننده اینترنت ماهواره‌ای است. 
به نظر می‌رسد چرخه مالی عظیم در حوزه رسانه‌ای، با مدلی که پیش از این در حوزه تلویزیون‌های ماهواره‌ای رخ داد، این‌بار برای اینترنت در راه است. فضای بی‌اعتمادی به مصوبه‌هایی که از مجلس اصولگرا بیرون می‌آید به گونه‌ای است که حتی با وجود اینکه مدافعان طرح صیانت از فضای مجازی بر فیلتر نشدن اپلیکیشن‌های خارجی تاکید دارند، اما از همین حالا، انتشار دستورالعمل‌ها و راهنماهای متعدد برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در فضای مجازی آغاز شده است. 
البته اینترنت ماهواره‌ای چرخه مالی عظیمی برای ذی‌نفعان آن ایجاد خواهد کرد و احتمالا شبکه‌های زیرزمینی واردات و عرضه آن از همین حالا کار خود را شروع کرده‌اند. براساس آنچه منتشر شده، هزینه خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در هر ماه 99 دلار یا دو میلیون و 547 هزار تومان با دلار 26 هزار تومان است. مالیات و پرداخت اولیه برای دریافت ماهواره و روتر قابل نصب نیز 500 دلار یا 13 میلیون خواهد بود. اگر فرض بر این باشد که فقط 10 میلیون از این دستگاه‌ها در ایران فروش برود، اینجا صحبت از نزدیک به 5 میلیارد دلار پولی است که از ایران به جیب استارلینک ریخته می‌شود. سود قاچاق و عرضه این نوع اینترنت را کنار این عدد بگذارید تا به عدد نجومی‌تری برسید. 
البته مردم ایران راه سرشکن کردن هزینه‌ها را به خوبی بلدند. برای هر واحد از یک مجتمع 10 واحدی هزینه خرید و استفاده از اینترنت ماهواره‌ای بدون قابلیت مسدودسازی سرشکن و واحدی یک میلیون و پانصد هزار تومان خواهد بود که با توجه به قیمت مودم و بسته‌های اینترنتی در ایران که با افزایش‌های ناگهانی قیمت یا کندی در اتصال مواجه است، انتخاب معقول‌تری خواهد بود. حال باید منتظر ماند که اپراتورها و متولیان اینترنتی کشور نیز به جرگه درخواست‌کنندگان از اینترنت ماهواره‌ای می‌پیوندند و در صورت پیوستن، آن را با چه قیمتی به کاربران می‌فروشند؟
هدف محدودیت نقش بر آب می‌شود؟
هفته گذشته طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی به تصویب مجلس رسید. نامشخص بودن ابعاد اجرایی این طرح، صحبت‌های موافقان مبنی بر عدم فیلترینگ و مخالفان مبنی بر فیلترینگ، دفاع مرکز پژوهش‌های مجلس از آن و تاکید بر این نکته که کاهش پهنای باند تنها یک ابزار برای اعمال سیاست در این طرح است، همگی باعث افزایش نگرانی‌ها در جامعه شد. با وجود اینکه دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس گفت که «هیچ شبکه و پیام‌رسان داخلی یا خارجی فیلتر نخواهد شد و هیچ کسب و کاری محدود یا تعطیل نمی‌شود و هنوز هیچ قانونی در این خصوص وضع نشده است» اما انتشار یک فیلم که در آن دو نماینده موافق و مخالف این طرح به مناظره پرداخته‌اند، بازار حواشی را داغ‌تر کرد، به خصوص آنکه فلاحی، نماینده مجلس بر این باور بود که با این طرح هیچ کدام از شبکه‌های اجتماعی فیلتر نخواهد شد و صحبتی از فیلترینگ و مسدوسازی نیست. اما نوری، نماینده دیگر در صحبت‌های خود به این نکته اشاره کرد که «در بند ج ماده 27 طرح نهایی، مبحث مسدودی وجود دارد؛ در تبصره دو ماده 28 اشاره شده که پلتفرم‌های خارجی اگر نتوانند تعهدات لازم را ایفا کنند، بعد از 4 ماه مسدود می‌شوند.» باوجود اعتراض شدید افراد حقیقی و حقوقی، صاحبان کسب و کارها، اما انتشار تصاویری از در دسترس بودن اینترنت ماهواره‌ای در کرج و تهران، گویا خیال برخی معترضان این طرح را راحت کرده که با وجود اعمال شدیدترین محدودیت‌ها نیز این طرح درنهایت راه به جایی نمی‌برد و مانند طرح‌های محدودیت‌زای قبلی، شکست می‌خورد. 
اینترنت؛ انحصارشکن یا انحصارزا؟
هر دستگاه برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای با مالیات حدود 500 دلار قیمت دارد که با دلار 26 هزار تومان، 13 میلیون تومان می‌شود. هر ماه نیز هزینه‌ای بالغ بر 99 دلار بر دوش استفاده‌کنندگانش می‌گذارد. اگر‌چه براساس روایت ابوالحسن فیروزآبادی، رییس مرکز ملی فضای مجازی که به ‌طور قطع گفته است: «می‌توان با خرید دستگاه از اینترنت ماهواره‌ای استفاده کرد.» اگرچه که ایشان در جواب سوال مجری درخصوص اینکه در حال حاضر می‌توان دستگاه را خریداری کرد، پاسخ داد که هنوز شروع به کسب و کار نکرده‌اند. اما به نظر می‌رسد قرار است به زودی خرید و فروش مودم‌هایی برای استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در فضا، به «کسب و کاری» در کشور تبدیل شود. شاید پربیراه نباشد که تکنولوژی را انحصار‌زدا بدانیم که هر طرحی حتی با ابعاد وسیع محدودیت نیز دور می‌زند. این طرح مجلس با وجود اهدافی همچون «صیانت از کاربران» و «مدیریت فضای مجازی» در شرایطی که برخی نقاط کشور در لیست پوشش اینترنت ماهواره‌ای قرار دارد، می‌تواند باعث بی‌اثر شدن این طرح شود به خصوص آنکه تا چند ماه دیگر اکثر نقاط جهان در پوشش این نوع اینترنت قرار خواهند گرفت.
سوابق محدودیت در ایران و نتایج آن
محدودیت در فعالیت یا استفاده از خدماتی تنها به اینترنت محدود نمی‌شود و در سال‌های اخیر مواردی از جمله محدودیت در ورود خودروهای خارجی یا کالاها و اقلامی که مشابه داخلی دارند با هدف کمک به تولید در دستور کار دولت‌ها قرار گرفت و نتیجه آن نیز تقریبا مشابه بود؛ محدودیت استفاده از هیچ کالای خارجی را محدود نکرد و با وجود افزایش قیمت شدید خودروهای خارجی و حتی لوازم خانگی برندهای معروف، باز هم خریدار دارد، چراکه کیفیت کالاهای خارجی بهتر از کیفیت کالاهای داخلی بوده و اگر اجبار به استفاده از انواع داخلی نبود، چه بسا در برخی بازارها به عنوان مثال خودرو، مصرف‌کنندگان انواع خارجی آن را ترجیح می‌دادند. اگر‌چه که برخی اصناف نیز به دنبال تکرار آنچه بر خودروسازی‌ها گذشت، هستند تا بتوانند بازار داخلی را در انحصار محصولات خود درآورند، اما تجربه نشان داده که این نوع کارها نیز نتایجی به دنبال نخواهد داشت و با برداشته شدن محدودیت‌ها، مصرف‌کنندگان به دنبال محصولات بهتر و باکیفیت‌تر خواهند بود. اگر چه به نظر می‌رسد وضعیت برای اینترنت متفاوت است و با اعمال هر گونه محدودیتی، کاربران واقعی بالاخره به اپلیکیشن‌های خارجی مسدود شده دسترسی پیدا خواهند کرد.