بزرگنمايي:

پیام ویژه -

نیروگاه وست‌برتون A که با دودکش‌های 200 متری در مرکز صنعتی انگلستان قرار دارد، یادگار دوران سوخت فسیلی است. در زمان اوج فعالیت، روزانه هزاران تن زغال‌سنگ می‌سوزاند و دی‌اکسیدکربنی را که سبب گرم شدن کره زمین می‌شود، منتشر می‌کند.
این نیروگاه پس از بیش از 50 سال کارکرد (در سال 1966 ساخته شد)، برای اجرای بخشی از سیاست انتقال جهانی به منابع انرژی سبز مانند باد و خورشید سال آینده بسته می‌شود، در سال‌های اخیر این نیروگاه به‌ندرت استفاده شده است، اما در چند روز در ماه سپتامبر، این تأسیسات قدیمی و آلوده‌کننده بود که برق مورد نیاز بخش صنعت را تأمین کرد و چراغ‌ها را در انگلستان روشن نگه داشت.
مورد نیروگاه وست‌برتون چندان عجیب نیست. در سراسر جهان، سوخت‌های فسیلی به‌طور قابل توجهی در حال بازگشت مجدد به فرآیند تولید برق هستند، زیرا با بازیابی اقتصادها از همه‌گیری کووید-19 تقاضای انرژی به‌شدت در حال افزایش است.
با وجود همه وعده‌ها و برنامه‌های انرژی سبز، فرآیند گذار انرژی در ابتدای راه است و جهان هنوز تا حد زیادی به سوخت‌های فسیلی وابسته است، این وابستگی عمیقی است که طی دو قرن و نیم گذشته ایجاد شده است.
حتی در منطقه اروپا که خودروهای برقی رواج بیشتری یافته، فروش بنزین در حال رشد است و در بعضی از کشورهای این منطقه، به بالاترین حد 10 سال اخیر رسیده است.
در کشورهای درحال توسعه، از برزیل تا چین، اکنون مصرف گاز طبیعی بیشتر از همیشه است. تقاضای فزاینده جهانی برای انرژی که خود از عوامل پرشماری ناشی می‌شود، با محدودیت عرضه روبه‌رو شده و این شرایط، افزایش قیمت برق را در بسیاری از کشورها به‌دنبال داشته است.
در مجموع، در شرایط کنونی تقاضای سوخت فسیلی در حال برابری با سطح قبل از همه‌گیری کووید 19 است و این شرایط به معنای این است که انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز در حال افزایش است.
بر اساس روندهای کنونی، مصرف ترکیبی زغال‌ سنگ، گاز طبیعی و نفت به احتمال زیاد تا اواسط سال 2022 میلادی به بالاترین حد خود می‌رسد. تیئری بروس (Thierry Bros) کارشناس انرژی و استاد دانشگاه Science Po در پاریس گفت: «این انتقام سوخت‌های فسیلی است.»
این وضع، مرحله جدید دلهره‌آوری برای «گذار انرژی» است که شامل تنش‌های فزاینده در میان اهداف سیاست‌های متفاوت برای کاهش هم‌زمان انتشار کربن و پایین نگه داشتن قیمت‌ها و تضمین امنیت عرضه انرژی است. اگر قیمت‌های سرسام‌آور انرژی حمایت عمومی از سیاست‌های اقلیمی را تحت تأثیر قرار دهد، می‌تواند روند تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییر اقلیم را با مخاطره روبه‌رو کند.
شرایط کنونی بازار انرژی، آن ‌هم تنها چند روز پیش از آغاز نشست‌های سازمان ملل متحد در گلاسکو، کاپ 26، پس‌زمینه‌ای تاریک برای موفقیت این نشست‌هاست که بسیاری معتقدند آخرین فرصت برای جلوگیری از تغییرات فاجعه‌بار اقلیمی است.
دولت‌ها نمی‌توانند فشار قیمت را نادیده گیرند و بسیاری از آنها با پرداخت یارانه و کاهش مالیات سعی در مهار قیمت انرژی در کشورهای خود کرده‌اند. در عین حال باید گفت با توجه به هشدارهای مداوم درباره آسیب‌های جبران‌ناپذیر به کره زمین، انتظار می‌رود که تعداد کمی از مقام‌های کشورها از تعهدات خود در مورد کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای عقب‌نشینی کنند.
طبق گزارش مرکز تحقیقات پیو (Pew)، بیش از 70 درصد مردم در سراسر جهان نگران هستند که تغییرات اقلیمی در بعضی از موارد به شخص آنها آسیب برساند. این رقم در ایالات متحده آمریکا کمتر و حدود 60 درصد است. در آلمان، حزب سبزها بهترین نتیجه خود را در انتخابات کسب کرد و به احتمال زیاد بخشی از دولت بعدی را تشکیل می‌دهد.
چند سالی است که جهان به‌دنبال کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی است. کلمه «اوج تقاضا» از نفت گرفته تا زغال‌ سنگ، کلمه کلیدی در این حوزه بوده و همیشه اعلام شده که در شرف وقوع است، اما در عمل هرگز محقق نشده است.
بسیاری تصور می‌کردند که بخشی از کاهش مصرف انرژی در دوران همه‌گیری کووید 19، ساختاری بوده و ناشی از تغییرات اجتماعی مانند دورکاری و امید به بهبودی سبزتر اقتصاد است.
اما صرف‌نظر از سوخت جت که هنوز زیر فشار محدودیت‌های سفر قرار دارد، تقاضای کنونی نفت بیشتر از سال 2019 است. خودروهای شخصی به‌دلیل اجتناب مردم به استفاده از حمل‌ونقل عمومی به شهرها بازگشته است.
بسیاری از کشورها به‌دنبال گاز طبیعی هستند زیرا این سوخت تبدیل به سوختی شده است که فراز و نشیب انرژی خورشید و باد را در تولید برق جبران می‌کند. مصرف جهانی زغال‌سنگ نیز با وجود مبهم بودن چشم‌انداز میان‌مدت آن، در حال افزایش است.
افزون بر عوامل چرخ‌های کوتاه‌مدت نظیر محدودیت سریع بازگشت و محدودیت عرضه، روندهای طولانی‌تر نیز انتظارهای بازار انرژی را شکل می‌دهد. هم‌زمان با تلاش دولت‌ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سرمایه‌گذاران از کسب‌وکارهای آلوده‌کننده محیط‌زیست خارج می‌شوند و شرکت‌های انرژی نیز هزینه‌های سرمایه‌ای خود را در سوخت‌های فسیلی کاهش می‌دهند و تأسیسات خود در این حوزه را تعطیل می‌کنند.
از آنجا که انرژی‌های پاک آمادگی کامل برای جبران کاهش تولید انرژی‌های فسیلی را ندارند، این شرایط سبب ایجاد عدم تعادل در بازار و قیمت‌های ناپایدار انرژی می‌شود.
راسل هاردی (Russell Hardy)، رئیس گروه ویتول (Vitol)، بزرگ‌ترین شرکت معامله‌گر نفت مستقل جهان، می‌گوید: «ما در یک لحظه بحرانی نسبتاً حساس هستیم.»
وی افزود: «صنعت هیدروکربن از سرمایه‌گذاری کم خود رنج خواهد برد، زیرا ما سرمایه‌گذاری خود را روی پروژه‌های سبزتر متمرکز می‌کنیم.
بازار انرژی اکنون در وضع قرمز قرار دارد. قیمت زغال‌سنگ به بیش از 200 دلار به ازای هر تن رسیده و از اوج قیمت این حامل انرژی در سال 2008 فراتر رفته است.
قیمت گاز طبیعی در اروپا و آسیا در بالاترین حد خود قرار دارد. شاخص قیمت برق انگلیس در ماه گذشته در مقطعی به بیش از 400 پوند در هر مگاوات ساعت رسید که حدود 10 برابر حالت عادی بود و سبب شد نیروگاه زغال‌ سنگی «وست برتون A» فعال و برق تولیدی آن وارد شبکه برق این کشور شود.
افزایش تقاضای انرژی بسیاری از مفروض‌های مربوط به کربن‌زدایی سریع‌تر جهان را به چالش کشیده است. در رویارویی با بحران کنونی انرژی، بسیاری از کشورهای مصرف‌کننده از سوخت‌های قدیمی استفاده کردند.
کاخ سفید از اوپک خواست تولید نفت خود را سریع افزایش دهد و آژانس بین‌المللی انرژی از روسیه خواست گاز بیشتری را عرضه کند. چین به بانک‌ها دستور داد تا وام‌های خود را برای استخراج معادن زغال‌سنگ برای افزایش عرضه در اولویت قرار دهند.
این نگرانی وجود دارد که تقاضای هیدروکربن‌ها به اندازهای سریع کاهش نیابد که بتواند با روند کنونی سرمایه‌گذاری در سوخت‌های فسیلی مطابقت داشته باشد. زغال‌سنگ نمونه‌ای از این موضوع است که تقریباً به مدت یک دهه، با اجتناب سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در توسعه معادن و تعطیلی نیروگاه‌های زغال‌سنگ در کشورهای اروپایی روبه‌رو بوده است.
با وجود این، کثیف‌ترین سوخت فسیلی جهان از بین نمی‌رود. مصرف جهانی زغال‌سنگ در سال 2014 به اوج خود رسید، اما به جای کاهش سریع در سال‌های اخیر که خیلی‌ها انتظار آن را داشتند، در یک روند مسطح و کاهش ملایم تثبیت شد. هم‌اکنون، هم‌زمان با تشدید مبارزه با تغییرات اقلیمی، دوباره مصرف زغال‌سنگ به‌دلیل احیای آن به‌طور عمده در چین، در حال رشد است.
نفت یکی دیگر از مواردی است که امیدها برای رسیدن تقاضای آن به اوج، به سرعت در حال محو شدن است. در سال 2020، برنارد لونی (Bernard Looney)، مدیرعامل شرکت بی‌پی گفت: احتمال دارد ویروس کووید-19 زمان اوج تقاضای نفت را مشخص کرده باشد. این دیدگاه از آن زمان تغییر و شرکت بی‌پی در اوت 2021 پیش‌بینی کرده است که تقاضا در نیمه دوم سال 2022 به سطح پیش از کووید-19 برسد.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، در سال 2021 حدود 750 میلیارد دلار صرف انرژی پاک و بهره‌وری در سراسر جهان می‌شود این رقم بسیار کمتر از آن مقداری است که برای تحقق اهداف کربن‌زدایی جهان نیاز است. مجموع سرمایه‌گذاری در بخش انرژی شامل منابع سبز و سوخت‌های فسیلی، به 1.9 تریلیون دلار می‌رسد.
در حالی که رهبران سیاسی جهان برای حضور در اجلاس کاپ 26 آماده می‌شوند، افزایش قیمت انرژی دیدگاه‌های دوگانه‌ای در مورد «گذار به انرژی سبز» ایجاد کرده و هم‌اکنون چالش بزرگی است که احیای کل اقتصاد جهانی را دچار مشکل می‌کند.
منکران تغییرات اقلیمی و لابی‌های صنعت سوخت‌های فسیلی از آن برای مبارزه علیه انرژی سبز استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، برخی از فعالان اقلیمی می‌گویند این شرایط نشان می‌دهد که باید سریع‌تر در حوزه انرژی سبز حرکت کرد. در هر حال، گذار انرژی بدون تنش نخواهد بود.
منبع: مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت