چاپ

پیام ویژه - اعتماد / « ایران و عربستان در مسیر عادی‌سازی روابط دوجانبه » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته محمود فاضلی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
عربستان و ایران پس از سال‌ها تنش در منطقه، احتمالا «طی چند هفته آینده» توافقنامه‌ای را برای عادی‌سازی روابط خود امضا خواهند کرد. در ماه‌های اخیر پنج دیدار بین نمایندگان عربستان و ایران برگزار شده که چهار جلسه در بغداد و جلسه پنجم در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک بوده است. گام بعدی می‌تواند بازگشایی سفارتخانه‌های مربوطه در تهران و ریاض باشد. پس از چندین ماه بحث وگفت‌وگو، عربستان و ایران، دو رقیب قدرتمند در خلیج‌فارس، به نظر می‌رسد به آرامی ‌به یک دوره و مرحله آرام در روابط بین‌الملل نزدیک می‌شود. منابع عراقی در اواخر سپتامبر تایید کرده بود که مسوولان ایرانی و عربستانی در بغداد با یکدیگر دیدار کرده و ایران از «پیشرفت‌های جدی» در موضوع امنیت در خلیج‌‌فارس در ادوار مذاکرات با عربستان خبر داده بود. شواهد نشان می‌دهد طرفین برای کاهش تنش‌ها و حل اختلافات، باید اقدامات بیشتری انجام دهند. در حالی که پیش‌بینی می‌شود ریاض و تهران هرگز در همه مسائل به توافق نخواهند رسید، اما امروز آنها با توجه به رقابت منطقه‌ای هر دو طرف می‌دانند که چاره و راه دیگری جز یافتن سازش ندارند. این رقبای منطقه‌ای توانسته‌اند درباره سازوکار حل و فصل اختلافات بر سر یمن به توافق برسند و درخصوص فشار رسانه‌ای به یکدیگر به اجماع دست یابند.
طی هفته‌های اخیر مقامات دو کشور درباره روابط دوجانبه اظهارات مثبتی را بر زبان آورده‌اند. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان در اوایل اکتبر با اشاره به آخرین مذاکرات گفت ضمن تایید این مذاکرات، امیدوار است که این مذاکرات «زمینه‌ساز» حل و فصل اختلافات شوند و پرونده‌هایی که بین این دو کشور رقیب، در وضعیت تعلیق قرار دارند، حل شوند. امیرعبداللهیان همتای ایرانی او نیز بر «نیاز به بحث و گفت‌وگوهای بیشتر» و از پیشرفت مثبت مذاکرات و مرحله جدیدی از روابط سخن به میان آورده است. او روی اهمیت ادامه گفت‌وگوها میان دو کشور مهم منطقه تاکید کرده و بر این باور است هرگونه تفاهمی میان دو کشور در راستای منافع سراسر منطقه است و گفت‌وگوی ریاض و تهران سبب تقویت امنیت منطقه خاورمیانه خواهد شد. دور جدیدی از مذاکرات در روزهای آینده انجام خواهد شد تا احتمالا به نتیجه نهایی برسند. طرفین به توافقی برای بازگشایی کنسولگری‌ها دست یافته و به احتمال قوی، توافق برای عادی‌سازی روابط در هفته‌های آینده در راه است.
در حالی که منطقه منتظر یک پیشرفت بزرگ در این گفت‌وگوهاست، شعارهای ضد ایرانی در رسانه‌های دولتی عربستان کاهش یافته است و بن‌سلمان به‌دنبال «رابطه ویژه» با تهران است. در سخنرانی ماه سپتامبر 2021 ملک سلمان، اظهار امیدواری کرده بود که مذاکرات با ایرانیان به «نتایج ملموس و محسوس» منجر شود، در حالی که از آنها می‌خواهد «هر گونه حمایت» از جنبش‌های مسلحانه در خاورمیانه را متوقف کنند. دو کشور که در بیشتر مسائل منطقه‌ای، به‌ویژه در یمن، با یکدیگر اختلاف دارند به خوبی می‌دانند که امروز شانس بیشتری برای دستیابی به توافق وجود دارد.
عربستان که در جنگ ویرانگر با همسایه خود در جنوب، گرفتار شده است، به‌دنبال پایان دادن به این جنگ است که هزینه زیادی را بر آنها تحمیل کرده است. ریاض از سال 2015 در راس یک ائتلاف نظامی از چند کشور عربی و با کمک و چراغ سبز امریکا، حملات گسترده‌ای را علیه یمن (فقیرترین کشور عربی) آغاز کرد تا به‌بهانه بازگرداندن «منصور هادی» رییس‌جمهوری مستعفی و فراری این کشور به قدرت، به اهداف و زیاده خواهی‌های سیاسی خود جامه عمل بپوشاند. این ائتلاف از سال 2015 تاکنون، عملیات نظامی خود در یمن را در حمایت از نیروهای دولتی و مقابله با حوثی‌ها که کنترل چندین استان از جمله استان صنعا (شمال) از سال 2014 را در دست دارند، انجام داده است. این جنگ 233 هزار کشته برجای گذاشته و 80درصد مردم یمن در بدترین بحران انسانی جهانی قرار دارند.
ریاض، تهران را متهم به حمایت مستقیم نظامی از حوثی‌ها کرده و این کشور همچنان توسط شورشیان حوثی هدف قرار می‌گیرد. حمله سال 2019 به یک تاسیسات بزرگ نفتی باعث کاهش تولید بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان شد. جنگ هفت‌ساله بین حوثی‌ها و دستگاه حاکمه یمنی مورد حمایت ریاض، باعث ویرانی‌های بسیار در این کشور شد. عربستان پس از شکست سیاست‌های نظامی‌اش در یمن علاقه‌مند به پایان دادن درگیری‌هاست؛ سیاستی ناکارآمد که میلیاردها دلار برای آن هزینه کرده و درنهایت ناکام مانده است. تهران پس از روی کار آمدن دولت جدید که سیاست‌هایش را مبتنی بر روابط دوستانه با همسایگان پی‌ریزی کرده، به‌دنبال فرصت‌هایی برای تعامل با ریاض در حوزه‌های مختلف است.
مذاکرات نمایندگان دو کشور که در دوره حسن‌روحانی ریاست‌جمهوری سابق آغاز شده بود برای اولین‌بار در آوریل 2021 درباره آنها اطلاع‌رسانی شد و بعد از روی کار آمدن ابراهیم رییسی نیز ادامه داشت. انتظار می‌رود با ازسرگیری تعاملات دیپلماتیک و بازگشایی سفارتخانه‌ها سایر اختلافات موجود بین ایران و عربستان نیز در یک روند منطقی و به‌صورت گام‌به‌گام حل شود. نتیجه‌بخش بودن مذاکرات میان ایران و عربستان می‌تواند منجر به تغییر معادلات در منطقه شود. پس از سال‌ها قطع ارتباط دو طرف، حل مشکلات گذشته و رسیدن به عادی‌سازی روابط بیش از هر زمانی به تهران و ریاض نزدیک شده است. توافق میان دو کشور می‌تواند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای منجر شود. تنش‌هایی که در طول سال‌های اخیر به بالاترین سطح خود رسیده است. عربستان با رسیدن به توافق با ایران می‌تواند پروژه‌های اقتصادی خود را بدون هیچ چالشی پیش ببرد. کنار رفتن عربستان از جمع مخالفان سرسخت ایران در خاورمیانه نیز می‌تواند به شکل‌گیری روابط اقتصادی بیشتر تهران با کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس منجر شود.