آخرین وضعیت شیوع بیماری‌ها در کشور

پیام ویژه - مرکز مدیریت بیماری های واگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت در چندین گزارش، آخرین وضعیت بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان، تیفوئید، دسانتری و بیماری‌های منتقله از آب و غذا در سال 1403، نتایج ویروس های تنفسی شناسایی شده در خردادماه امسال و همچنین تب دنگی، چیکونگونیا و زیکا تا 7 تیر 1404 را منتشر کرد.
به گزارش وبدا، مرکز مدیریت بیماری های واگیر معاونت بهداشت وزارت بهداشت در چندین گزارش، آخرین وضعیت بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان، تیفوئید، دسانتری و بیماری های منتقله از آب و غذا در سال 1403، نتایج ویروس های تنفسی شناسایی شده در خردادماه امسال و همچنین تب دنگی، چیکونگونیا و زیکا تا 7 تیر 1404 را منتشر کرد.
به گزارش وبدا، بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوانات (زئونوزها) به بیماری‌های عفونی گفته می‌شود که بین جانوران (عموماً مهره‌داران) و انسان به صورت طبیعی قابل انتقال هستند.این بیماری‌ها می‌توانند توسط عوامل مختلفی از جمله ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و پریون‌ها ایجاد شوند. از مهمترین این بیماری ها که در کشور ما وجود دارد، می توان به تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک ، لپتوسپیروز و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو اشاره کرد.
از طرف دیگر به دلایل مختلف، خطر ورود بیماری های دیگر مانند جنون گاوی، تب دره ریفت، آنفلوانزای پرندگان و… را نباید نادیده گرفت. براساس گزارشهای سازمان بهداشت جهانی، از میان عوامل بیماری زای عفونی، 60 درصد از حیوانات به انسان منتقل می شوند و از میان 156 بیماری نوپدید شناخته شده در انسان، 75 درصد آن از بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان هستند. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری‌ها، رعایت بهداشت شخصی، پرهیز از تماس با حیوانات آلوده اهلی و وحشی یا واکسیناسیون حیوانات اهلی و مصرف فرآورده‌های دامی سالم توصیه می‌شود.
بازار
ثبت 409 هزار مورد حیوان گزیدگی در سال گذشته
حیوان گزیدگی از آسیب های جدی است که منجر به بیماری هاری می شود، در سال گذشته، 409221 مورد (میزان بروز 476 در صد هزار نفر) در کشور شناسایی شد که همه آن ها برای انجام اقدامات پیشگیری شامل شستشوی محل گزش و تزریق واکسن و سرم به واحد های مراقبت و پیشگیری از هاری مراجعه کرده‌اند.
بیشترین حیوان گزیدگی در استانها تهران و شمال کشور
بیشترین موارد حیوان گزیدگی در استان تهران و بعد از آن در استان های گیلان و مازندران و گلستان اتفاق افتاده است. در این سال 24 مورد ابتلا به هاری که منجر به مرگ شده است شناسایی شد. متاسفانه تعدادی از این موارد پس از حیوان گزیدگی یا به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه نکرده و یا مراحل درمان و واکسیناسیون را به طور کامل انجام نداده اند. بیشترین موارد مبتلا به هاری در استان مازندران سپس گیلان، البرز و کرمان گزارش شده است ولی امکان بروز آن در همه استان ها وجود دارد.
تشخیص 79 مورد تب خونریزی‌دهنده کریمه کنگو
تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHF) از عفونت های ویروسی در کشور می باشد که از طریق گزش کنه یا ذبح غیر بهداشتی دام و قطعه قطعه کردن گوشت یا تماس با ترشحات و خون بیمار مبتلا اتفاق می‌افتد. در سال گذشته، 79 مورد تشخیص داده شده و 5 مورد از آنها منجر به مرگ شده است. 
بیشترین موارد بیماری در استان سیستان و بلوچستان و کرمان اتفاق افتاده است. مهمترین اقدام پیشگیری ذبح دام در کشتارگاه و عدم دستکاری کنه و مراجعه فوری در موارد مبتلا به تب در موارد تماس ذکر شده هستند.
تب مالت و ثبت حدود 20 هزار مورد آن در کشور
تب مالت از بیماری‌های عفونی باکتریایی شایع در کشوراست که مهمترین راه ابتلای آن استفاده از فراورده های لبنی غیر پاستوریزه و غیر بهداشتی و تماس با دام ها است. 19972 مورد (میزان بروز 23 در صد هزار نفر) در سال 1403 در کشور شناسایی شده است که بیشترین موارد در استان های خراسان رضوی و آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل گزارش شده است. 
پیشگیری از ابتلا به این بیماری علاوه بر مصرف فراورده های لبنی پاستوریزه و استفاده از فراورده های دامی مورد تایید سازمان دامپزشکی، واکسیناسیون دام ها برعلیه بروسلوز در دام توسط دامداران است.
8267 مورد سالک در کشور/ سالک در 19 استان کشور بومی است
لیشمانیوز پوستی(سالک) از طریق گزش پشه خاکی منتقل می شود و در 19 استان کشور بومی است. 8267 مورد(میزان بروز 10 در صدهزار نفر) در سال 1403، شناسایی شده است. بیشترین موارد از استان های اصفهان، خراسان رضوی و فارس گزارش شده است. 
متاسفانه موارد بیماری در سایر استان ها هم به دلیل مسافرت به استان های آلوده شناسایی شده است. حدود 2 ماه پس از گزش پشه خاکی یک جوش کوچک ایجاد شده و ایجاد زخم می کند. در صورت ایجاد هر ضایعه پوستی، افراد باید پیش از 10 روز به مراکز خدمات جامع سلامت برای تشخیص و درمان رایگان مراجعه کنند.
سیاه زخم؛ بیماری بومی و گزارش 142 مورد ابتلا به سیاه زخم پوستی
سیاه زخم نیز در ایران بومی است عمدتا به دنبال تماس مستقیم با داشتن جراحت پوستی با دام آلوده و یا مصرف گوشت و فرآورده های آلوده و یا تنفس هوای آلوده به خصوص در اصطبل دارای دام بیمار در انسان ایجاد بیماری می کند. شایعترین شکل بیماری، سیاه زخم پوستی است و لی موارد گوارشی و تنفسی حتی با درمان میزان مرگ و میر بالا دارد. سال گذشته، 142 مورد مبتلا به سیاه زخم پوستی ثبت شده و بیشترین موارد از استان های آذربایجان غربی، اصفهان و چهار محال و بختیاری شناسایی شده است که همگی بهبود یافته اند.
شناسایی 706 مورد لپتوسپیروز در کشور به ویژه بین کشاورزان و شالیکاران
لپتوسپیروز عفونت باکتریایی است که مخزن اصلی آن موش ها و سایر حیوانات می باشند. این بیماری در کشاورزان به ویژه شالیکاران شایع و موارد مبتلا از طریق تماس پوست با آب آلوده (شستشوی دست و صورت یا قدم زدن در آب و یا شنا) یا مصرف آن یا تماس پوست با خاک آلوده است. 
موارد مبتلا در سال گذشته، 706 مورد شناسایی شده است که بیشترین موارد از استان های گیلان، مازندران و گلستان و خوزستان گزارش شده است. رعایت نکات بهداشتی در هنگام تماس با آب و مصرف آن در پیشگیری از این بیماری بسیار مهم و ضروری است.
8389 مورد مارگزیدگی و مرگ 5 نفر در کشور
مارگزیدگی از آسیب های شایع در کشور است که سالگذشته، 8389 مورد آن (میزان بروز10 در صد هزار نفر) شناسایی شد و موجب مرگ 5 مورد شده است. بیشترین موارد در استان های سیستان و بلوچستان، خوزستان و کرمان اتفاق افتاده است. در صورت مارگزیدگی بلافاصله باید به نزدیکترین مرکز خدمات جامع سلامت و یا بیمارستان مراجعه کرد.
عقرب گزیدگی در کشور با بروز بالا؛ 81 هزار مورد و 4 مورد مرگ
عقرب زدگی در ایران دارای میزان بروز بالا است؛به طوری که سال گذشته، 81406 مورد (میزان بروز 9 در صد هزار نفر) عقرب زدگی با 4 مورد مرگ شناسایی شده است. بیشترین موارد از خوزستان، سیستان و بلوچستان، کرمان و هرمزگان گزارش شده است. در صورت عقرب زدگی نیز باید بلافاصله به نزدیکترین مرکز خدمات سلامت و یا بیمارستان مراجعه کرد.
تیفوئید در ایران
تیفوئید یا حصبه، یک بیماری باکتریال سیستمیک است که شروعی تدریجی داشته و با تب ممتد، سردرد و حالت گیجی، ضعف، بی اشتهایی، کندی نبض، بزرگی طحال، لکه های قرمز روی تنه (Rose spots) سرفه بدون خلط، یبوست و یا اسهال همراه است.بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، برآورد شده سالانه حدود 9 میلیون نفر به تیفوئید مبتلا و 110 هزار نفر جان خود را بر اثر این بیماری از دست می دهند و تخمین زده می شود بیشترین بروز مربوط به مناطق جنوب شرق آسیا، مدیترانه شرقی و منطقه آفریقا است.
شناسایی 557 مورد مشکوک، محتمل و قطعی تیفوئید در ایران و کاهش 52 درصدی نسبت به 1402
سال 1403 در مجموع 557 مورد تحت عنوان موارد مشکوک، محتمل یا قطعی تیفوئید گزارش شده است که نسبت به تعداد موارد گزارش شده در سال 1402 (1171مورد) 52.5 درصد کاهش داشته است. 68 درصد از موارد گزارش شده در مناطق شهری و سایر موارد در مناطق روستایی و عشایری سکونت داشته اند.
شایع ترین علائم گزارش شده در مبتلایان
53.68 درصد از مبتلایان، مونث و 46.14 درصد نیز مذکر بوده اند. 98 درصد مبتلایان شناسایی شده، ملیت ایرانی داشته اند. شایع ترین علائم گزارش شده در مبتلایان تب بیشتر از 1 هفته (در71.1 درصد موارد)، سردرد و اختلال هوشیاری (14.54 درصد) و بثورات جلدی (13.46 درصد) بوده است. 
از مجموع موارد گزارش شده در نظام مراقبت تیفوئید120 مورد به عنوان مورد قطعی، 255 در گروه محتمل و 182 مورد به عنوان مورد مشکوک طبقه بندی شده اند. طبق بخشنامه های ابلاغی، کلیه ایزوله های شناسایی شده به عنوان salmonella spp باید جهت تایید به آزمایشگاه مرجع سلامت ارسال شوند که مورد قطعی تیفوئید نیز فقط به مواردی اطلاق خواهد شد که تشخیص به تایید آزمایشگاه مرجع کشوری رسیده باشد. 
بررسی شرایط بهداشتی در موارد گزارش شده به عنوان مورد قطعی تیفوئید حاکی از آن است که در 6.7 درصد مبتلایان منابع آب آشامیدنی غیرایمن بوده (شامل آب چاه، منبع، چشمه، رودخانه و سایر منابع) همچنین 6.7 درصد مبتلایان نیز از توالت غیربهداشتی استفاده کرده اند.
ثبت 6536 مورد دیسانتری یا اسهال خونی در کشور در سال 1403
بر اساس اطلاعات ثبت شده در نظام کشوری مراقبت بیماری های واگیر، طی سال 1403 در مجموع 6536 بیمار با تابلو بالینی دیسانتری(اسهال خونی) شناسایی و به واحدهای ارائه دهنده خدمات سلامت گزارش شده است.
در برنامه کشوری مراقبت بیماری های منتقله از آب و غذا، دیسانتری در گروه بیماری های مشمول گزارش دهی بوده و کلیه موارد با تابلو بالینی اسهال خونی باید به حوزه معاونت بهداشتی دانشگاه های علوم پزشکی کشور گزارش شود.
بیش از 52 درصد مبتلایان دیسانتری کودکان کمتر از 10 سال بوده اند
بر اساس اطلاعات موجود حدود 72 درصد موارد ابتلا در مناطق شهری و 28 درصد در نقاط روستایی سکونت داشته اند . 55 درصد از موارد ابتلا مذکر و سایر موارد مونث بوده اند. اغلب موارد دیسانتری در کودکان به وقوع پیوسته است به صورتی که حدود 52.7 درصد از مبتلایان در گروه سنی کمتر از 10 سال بوده اند.
60 درصد موارد دسانتری در 6 ماه اول سال
نرخ بستری در مجموع مراجعین با شکایت دیسانتری 58.05 درصد بوده و 41.95 درصد موارد به صورت سرپایی درمان شده اند. موارد دیسانتری در تمام ماه های سال گزارش شده است ولی فراوانی موارد در نیمه ابتدای سال بیشتر بوده است و حدود 60 درصد موارد طی 6 ماه ابتدای سال رخ داده است. 
رعایت بهداشت دست و شستشوی صحیح دست ها به ویژه بعد از اجابت مزاج، قبل از تهیه و صرف غذا، استفاده از توالت بهداشتی و دفع بهداشتی فاضلاب، استفاده از آب آشامیدنی ایمن و بهداشتی، شستشو و ضد عفونی صحیح میوه و سبزیجات از جمله اقدامات اصلی جهت پیشگیری از ابتلا به اسهال خونی است.
وضعیت طغیان بیماری های قابل انتقال از آب و غذا در کشور در سال 1403
بیماریهای منتقله از آب و غذا یک مشکل سلامت عمومی رو به رشد در دنیا بوده و با تاثیر بر سیستم مراقبت های بهداشتی، کاهش بهره وری، به خطر انداختن توریسم و تجارت اثرات اجتماعی اقتصادی قابل توجهی به همراه دارد. بر اساس نظام مراقبت بیماری های واگیر در کشور، طغیان بیماری های منتقله از آب و غذا در گروه بیماری های مشمول گزارش فوری است و چنانچه دو نفر یا بیشتر که از یک غذا یا آشامیدنی مشترک استفاده کرده اند، بیمار شده و علائم بالینی مشترکی داشته باشند به عنوان وقوع طغیان بیماری منتقله از آب و غذا بوده و باید به سیستم سلامت گزارش تلفنی فوری شود. 
همچنین در صورت افزایش تعداد بیماران با علائم گوارشی از قبیل اسهال، استفراغ، تهوع، دل درد و سایر علایم همراه مشاهده شود نیز مراتب باید به صورت فوری گزارش شود. در پاسخ به هر طغیان ارزیابی های لازم در قالب ارزیابی های اپیدمیولوژیک، ارزیابی های محیطی و ارزیابی های آزمایشگاهی توسط تیم های واکنش سریع انجام می شود.
سال گذشته 4500 طغیان بیماری های منتقله از آب و غذا در کشور
در سال 1403 در مجموع 4512 طغیان بیماری های منتقله از آب و غذا در کشور گزارش و ثبت شده است .به دنبال وقوع این تعداد طغیان تعداد موارد ابتلا، بستری و مرگ به ترتیب 22375 نفر، 1529 نفر و 27 مورد و بر این اساس نرخ بستری و نرخ کشندگی به ترتیب 6.83 درصد و 0.12 درصد بوده است.
اغلب طغیان ها خانگی بوده است
تعداد مبتلایان در هر طغیان از حداقل 2 تا حداکثر 684 نفر متغیر بوده است اما تعداد بیماران در 96 درصد طغیان‌ها کمتر یا مساوی10 نفر بوده است. اگرچه اغلب طغیان ها از نوع طغیان های خانگی بوده است (77 درصد) ولی220 مورد از طغیان های گزارش شده به دنبال برگزاری مراسم جمعی از قبیل جشن تولد، عروسی و یا مراسم های مذهبی بوده است. 
146 طغیان در مراکز تجمعی از قبیل اردوگاه، آسایشگاه، خوابگاه دانشجویی، سرباز خانه و مراکز نظامی، مهد کودک، مدرسه، خوابگاه دانش آموزی و یا مهمان شهر اتباع خارجی رخ داده است. حدود 68 درصد از طغیان ها در طول 6 ماهه ابتدای سال و حدود 56 درصد موارد در مناطق شهری یا حاشیه شهر به وقوع پیوسته است. تابلو بالینی در اغلب طغیان ها سندرم اسهال حاد آبکی (46.88 درصد) و سندرم مسمومیت غذایی (43.59 درصد) بوده است.
نتایج ویروس های تنفسی شناسایی شده (21 پاتوژن تنفسی)/ خرداد 1404
در خرداد ماه سال جاری(1404)، ویروس کووید19 با 11.7 درصد در راس ویروس های در گردش قرار داشته است.
نتایج دیده وری (21 پاتوژن تنفسی) 
به منظور رصد و پایش ویروس های در گردش بیماریهای حاد تنفسی، دیده وری مولتی پلکس(21 پاتوژن تنفسی) در دانشگاه های منتخب علوم پزشکی تهران، ایران، شهید بهشتی و هرمزگان از مرداد ماه سال 1402 شروع شده و در اردیبهشت ماه سال جاری، تعداد 111 نمونه از نظر 21 پاتوژن تنفسی، تحت آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان دهنده آن است که ویروس کووید19 با 11.7 درصد، رینوویروس با 5.4 درصد و ویروس های پارا آنفلوانزا و متاپنوموویروس(HMPV) با 4.5 درصد در راس ویروس های در گردش است.
وضعیت بیماری تب دنگی، چیکونگونیا و زیکا کشور
طبق آخرین آمار مرکز مدیریت بیماریهای واگیر، از ابتدای سال تا 7 تیر امسال، 222 مورد بیمار مبتلا به تب دنگی در کشور شناسایی شده است. از این تعداد، 219 مورد در شهرستان چابهار گزارش شده که 215 مورد آن بومی و 4 بیمار شناسایی شده مربوط به آلوده شدگان در کشور پاکستان بوده‌اند. همچنین، یک مورد در زاهدان و دو مورد در ایرانشهر گزارش شده است که هر سه بیمار سابقه سفر به چابهار داشته‌اند. 
همچنین در سال 1403 بالغ بر 1126 مورد تب دنگی در کشور تشخیص داده شده است که تعداد 922 مورد آن در داخل کشور رخ داده است و انتقال محلی محسوب می شود و مابقی بیماران در خارج از کشور به بیماری دچار شده اند.
در سال 1403، پنج مورد بیمار مبتلا به چیکونگونیا گزارش شده است که تمامی موارد سابقه سفر به خارج ازکشور داشته اند. این بیماران در شهرستان های چابهار و تهران تشخیص داده شده اند. همچنین مورد مبتلا به زیکا گزارش نشده است.
وضعیت کشور از نظر وجود پشه آئدس ناقل
در تمام مبادی مرزی زمینی، ریلی، دریایی و هوایی بین المللی مراقبت حشره شناسی انجام می شود. اولین گزارش صید پشه آئدس اجیپتی در اسفند سال 1398 در شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان گزارش شده است. 
در حال حاضر پشه آئدس اجیپتی در استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان (چابهار و کنارک)، بوشهر (عسلویه و کنگان)، فارس (شهرستان مهر) و آئدس آلبوپیکتوس در تمامی نقاط استان گیلان، در شهرستان های رامسر، تنکابن، عباس آباد، محمودآباد و نور استان مازندران و شهرستان بیله سوار استان اردبیل، شهرستان های خدافرین، هوراند و کلیبر استان آذربایجان شرقی گزارش شده است.