پیام ویژه - کیهان /متن پیش رو در کیهان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
انتظار مردم عزیز کشورمان این است که پس از گذشت یک‌سال، از زبان عالی‌ترین مقام اجرائی کشور گزارشی روشن از اقدامات دولت و برنامه‌های عملیاتی پیش‌رو بشنوند؛ انتظاری که از گفتوگوی جمعه‌شب رئیس‌جمهور برآورده نشد.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان در نشستی رسانه‌ای با سه تن از فعالان رسانه‌ای-سیاسی، آقایان محمدعلی ابطحی، عبدالله گنجی و علیرضا معزی به گفت‌وگو پرداخت. این گفت‌وگو که از صدا و سیما و به صورت از پیش ضبط شده منتشر شد، نکات مثبتی را در خود گنجانده بود که قابل تقدیر است. همچنین مسائلی مطرح شد که جای انتقادی دلسوزانه را نیز دربر دارد.
بازار ![]()
موضع صریح و شفاف رئیس‌جمهور در قبال اقدامات خصمانه غرب و تاکید بر وحدت و انسجام به عنوان کلید پیروزی
سخنان پزشکیان در بخشی از این گفت‌وگو نشان داد که نگاه رئیس‌جمهور هم متوجه اقدامات خصمانه غرب در قبال مردم عزیز کشورمان است و هم متوجه مسائل داخلی و ضرورت تقویت همبستگی ملی است. وی با صراحت پرسید: جای پرسش دارد که برخی کشورهای اروپایی که خودشان ناقض بسیاری از قوانین بین‌المللی هستند، امروز ما را متهم می‌کنند که چارچوبی را رعایت نکرده‌ایم! چگونه می‌توان از چنین کشورهایی این‌گونه ادعاها را پذیرفت؟
همچنین رئیس‌جمهور بر این باور است که دشمنان در کمین اختلافات داخلی نشسته‌اند؛ هر شکاف کوچک داخلی، فرصتی بزرگ برای سوءاستفاده بیرونی‌هاست. از نگاه او، نادیده گرفتن حقوق جامعه و پافشاری بر مسائلی که تفرقه‌آفرین است از نقاط ضعفی است که دشمن بر آن انگشت می‌گذارد.
این سخنان حامل یک پیام روشن است: کلید موفقیت و عبور از بحران‌ها، انسجام و وحدت ملی است. طبق توصیه رهبر معظم انقلاب بر حفظ وحدت و انسجام داخلی، اگر نیروهای سیاسی و اجتماعی کشور به جای تقابل، بر اشتراکات تأکید کنند و فضای گفتوگوی ملی تقویت شود، هیچ تهدید خارجی حتی اگر رنگ و لعاب حقوقی و بین‌المللی به خود بگیرد، نخواهد توانست ایران را شکست دهد.
گذشت بیش از یک‌سال از عمر دولت چهاردهم وقت گفتوگوی زنده با مردم بود نه یک برنامه از پیش ضبط‌شده
با گذشت یک‌سال از دولت چهاردهم، مردم بیش از پیش انتظار گزارش عملکرد و همچنین برنامه دولت برای سال آینده را خواستار هستند. ارتباط زنده با مردم، یعنی پذیرش پاسخ به پرسش‌های مردمی که توسط یک مجری از رئیس‌جمهور پرسیده می‌شود و آمادگی و برنامه دولت برای پاسخگویی به آنها و جلب اعتماد مردمی را فراهم می‌سازد.
پخشِ برنامه‌ای از پیش ضبط‌شده حتی برای اینکه نظر فنی بی‌نقص باشد در ذهن مخاطب این پرسش را زنده می‌کند که چرا دولت، به‌ویژه پس از گذشت یک‌سال، راه گفتوگوی مستقیم و زنده با مردم را برنگزید؟ تجربه رسانه‌ای نشان داده ضبط از پیش معمولاً از استقبال مردم در مواجهه با آن می‌کاهد؛ در حالی‌که پخش زنده با همه دشواری‌هایش، سرمایه اعتماد عمومی را تقویت می‌کند و استقبال بیشتری می‌گیرد.
شبیه روزهای انتخابات!
آنچه روی آنتن رفت، بیشتر به یک گفتوگوی انتخاباتی شباهت داشت تا یک مصاحبه کارنامه‌محور و پاسخگو. همان قالب آشنا: تأکیدهای کلی بر اصول درست، بازخوانی دغدغه‌های همیشگی و تکرار ضرورت‌ها بدون ورود به جزئیات اجرائی. بخش قابل‌توجهی از گفت‌وگو در همان فضای شعاری و کلی باقی ماند؛ فضائی که برای دوران تبلیغات انتخاباتی شهد بودیم، اما در جایگاه ریاست‌جمهوری و پس از یک‌سال حضور در این جایگاه مهم، قابل تامل و تعجب است.
بیش از نیمی از وقت گفت‌وگو به صحبت درباره وفاق گذشت!
روح کلی گفت‌وگو تفاوت ماهوی با گفت‌وگوهای انتخاباتی سال گذشته نداشت. یک‌سال از عمر دولت گذشته و انتظار طبیعی مردم این است که گزارشی از کارنامه یک‌ساله و برنامه سال آینده بشنوند. با این حال، بخش قابل‌توجهی از زمان مصاحبه بیش از آنکه به گزارش اقدامات و نقشه راه اختصاص یابد، صرف تکرار مفهوم درست و دقیق «حفظ انسجام و وفاق» شد. این مفهوم همان‌طور که در ابتدای یادداشت نیز گفته شد، بسیار مثبت و کلید پیروزی است. اما اختصاص بیش از نیمی از زمان گفت‌وگو به این مورد کمی به حاشیه رفتن است. حتی جایی که آقای ابطحی از برنامه دولت برای پس از جنگ 12 روزه و چاره مشکلات مردم می‌پرسد، باز پاسخ به محور وفاق و نه افق دید دولت برای حل مسائل و مشکلات برمی‌گردد.
اصلِ تأکید بر انسجام، عالی و لازم است؛ اما اگر به بهانه وفاق از تشریح برنامه طفره برویم یا آن را به حاشیه برانیم، این گفت‌وگو برای مردم روشنگرِ مسیر پیش‌ِرو نخواهد بود. بخشی از وفاق زمانی محقق خواهد شد که مردم عملکرد دولت در برنامه مهار تورم و ثبات ارز، نقشه مسکن و اشتغال، بسته سلامت و دارو، اصلاحات بودجه و مالیات، و راهکار مواجهه با تحریم‌ها و تأمین سرمایه‌گذاری را ببینند یا حداقل از برنامه منسجم دولت برای این حوزه‌ها مطلع شوند. لذا با تاکید مجدد بر نکته مثبت و حائز اهمیت انسجام ملی باید به این مسائل حیاتی نیز پرداخته شود.
حلقه مشاوران مسئله روز کشور را درک نکرده‌اند یا نمی‌خواهند رئیس‌جمهور به آن بپردازد؟
اگر در یک گفتوگوی مهم، مسائل مبرم و ملموس آحاد جامعه در حاشیه قرار گیرد، یا حلقه کارشناسیِ پیرامون رئیس‌جمهور مسئله را دقیق نفهمیده یا ترجیح می‌دهد سوژه‌های زاویه‌دار و یا تاکید بیش از حد بر مسائل دیگر را پررنگ کند تا گزارش عملکرد و پاسخگویی به حاشیه برود.
رئیس‌جمهور باید در چینش مشاوران و اتاق فکر خود پالایش جدی انجام دهد؛ فاصله گرفتن از زاویه‌دارها و نزدیک شدن به تیمی واقع‌بین، مسئله‌محور و میدانی. تیمی که بداند مردم امروز چه می‌خواهند بشنوند، نه بیان مکرر مشکلات، نه کلی‌گویی، بلکه طرح صورت‌مسئله دقیق، ارائه راه‌حل عملی و اقدام برای از پیش رو برداشتن مسئله. دولت برای موفقیت، بیش از هر چیز به تصمیم‌سازیِ مسئله‌محور نیاز دارد، نه مدیریتِ رسانه‌ایِ شعارمحور.
چند پیشنهاد روشن وجود دارد که می‌تواند بیش از پیش دولت و مردم را همدل و همراه برای حل مشکلات یکصدا کند. رئیس‌جمهور از اقدامات و کارنامه یک‌ساله دولت با مردم سخن بگوید.
نقشه راه و مسیر آینده دولت با محوریت قرار دادن مسائل و اولویت‌های معیشتی مردم و زیرساختی کشور را ترسیم کند.
برای هر محور، مسئول پاسخگو و سعی بر خروجیِ قابل لمس تعریف شود.
مردم وقتی ببینند این برنامه منسجم دولت برای پیگیری و حل این مسائل را ببینند و لمس کنند، خودبه‌خود پشتیبان و همراه می‌شوند؛ وفاقِ واقعی در این مرحله صورت می‌گیرد.
در ادامه نیز گزارشی از عملکرد اقتصادی و وضعیت روز معیشتی مطرح می‌شود که به شرح زیر است:
معیشت و زندگی روزمره مردم
بیشترین فشار اقتصادی یک‌سال اخیر متوجه خانوارها بوده است. تورم بالای 35 درصدی، افزایش نرخ ارز و رشد شدید قیمت کالاهای اساسی، سفره مردم را کوچک‌تر کرد. بسیاری از خانواده‌ها ناچار شدند الگوی مصرف خود را تغییر دهند و از برخی اقلام ضروری مانند گوشت و لبنیات صرف‌نظر کنند.
قدرت خرید طبقه متوسط به‌شدت کاهش یافت و فاصله این طبقه با اقشار کم‌درآمد کمتر شد. هزینه‌های درمان، آموزش و مسکن به کابوس دائمی خانوارها تبدیل شد. هرچند دولت از «پیوست معیشتی» برای سیاست‌های خود سخن گفت، اما در عمل تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر بهبود زندگی روزمره مردم مشاهده نشد.
رکوردهای تازه تورم در تابستان 1404
گزارش مرکز امار نشان می‌دهد تورم ماهانه در مرداد 1404 به دو و 9 دهم درصد رسیده که نسبت به تیرماه (سه و نیم درصد) اندکی کاهش یافته است. اما در مقابل، شاخص تورم نقطه‌به‌نقطه با رشد به 42 و چهاردهم درصد صعود کرده است؛ رقمی که از اردیبهشت 1402 به این سو سابقه نداشته و بالاترین میزان در دو سال اخیر محسوب می‌شود.
تورم سالانه نیز از 35 و سه دهم درصد در تیر به 36 و سه دهم درصد در مرداد رسید و در بیش از یک سال گذشته رکورد تازه‌ای ثبت کرد.
به طور کلی، داده‌ها نشان می‌دهد که با وجود کاهش نسبی تورم ماهانه در مرداد، فشار بر معیشت خانوارها همچنان بالاست؛ چرا که هم تورم سالانه و هم نقطه‌به‌نقطه به بالاترین سطح یک تا دو سال اخیر رسیده‌اند، به‌ویژه در بخش خوراکی‌ها که بیشترین سهم را در سبد مصرفی مردم دارد.
جهش بی‌سابقه تورم مواد غذایی
طبق داده‌های رسمی، روند افزایش قیمت مواد غذایی در سال نخست دولت چهاردهم به‌شدت شتاب گرفته است. در حالی‌که در سال پایانی دولت سیزدهم، تورم نقطه‌به‌نقطه خوراکی‌ها حدود 24 و چهار دهم درصد ثبت شده بود، این شاخص در یک سال اخیر به 51 و چهار دهم درصد رسیده است؛ یعنی بیش از دو برابر نسبت به دوره قبل.
بیشترین فشار تورمی متوجه نان و غلات بوده است. این گروه کالایی که در سبد مصرفی خانوارها نقش اساسی دارد، در سال نخست دولت چهاردهم با 93 و هفت دهم درصد تورم مواجه شد؛ در حالی که در دوره مشابه دولت سیزدهم تنها 24 و سه دهم درصد افزایش قیمت داشت. به عبارت دیگر، نرخ گرانی در این بخش تقریباً هفت برابر شده است.
افزایش قیمت در محصولات لبنی و تخم‌مرغ نیز چشمگیر بوده است. در یک سال اخیر این گروه کالایی با تورم 44 و دو دهم درصدی روبه‌رو شد؛ عددی که در دولت قبل تنها 14 و سه دهم درصد بود. همچنین، روغن خوراکی که در سال پایانی دولت سیزدهم حتی کاهش قیمت داشت، در دولت فعلی رشد تورمی شدید 47 و چهار دهم درصدی را تجربه کرد.
رکود و تورم در بازار مسکن
بازار مسکن در نیمه دوم 1403 و به‌ویژه در نیمه نخست 1404 درگیر رکود شدید بوده و بیش از پیش از دسترس طبقه متوسط و جوانان خارج شد. وضعیت بازار اجاره هم کماکان نابسامان است.
این وضعیت آنچنان آشفته است که خبر آنلاین، پایگاه خبری حامی دولت که مدیرانش از شورای اطلاع‌رسانی دولت ارتزاق می‌کنند هم نوشت: افزایش بی‌سابقه اجاره‌بها در تابستان 1404، مستأجران را به مرز بحران رسانده است.
این رسانه از قول یک کارشناس نوشت که خانه‌دار شدن تقریباً محال شده و بازار در رکود عمیق فرو رفته است و در ادامه تأکید کرد: گزارش‌های میدانی از مناطق مختلف تهران نشان می‌دهد که نرخ اجاره در مناطق متوسط نیز به 10 تا 15 میلیون تومان در ماه رسیده است؛ عددی که برای بسیاری از خانوارها، به‌ویژه اقشار کارگری و کم‌درآمد، عملاً غیرقابل تأمین است. همزمان با افزایش نرخ اجاره، قدرت خرید خانوارها کاهش یافته و نابرابری در دسترسی به مسکن شدت گرفته است.
در بخش مسکن‌سازی هم در حالی که پزشکیان خود را متعهد به اجرای مصوبات برنامه هفتم نشان داده بود، اما در عمل، دولت به هر روشی سعی دارد تکلیف قانونی ساخت سالانه یک میلیون مسکن را نادیده بگیرد. قبلا بهانه تأمین مالی لقلقه زبان مدیران وزارت راه و شهرسازی بود و حالا بهانه کم‌آبی هم از سوی وزارت نیرو مطرح شده است. این شرایط باعث شده پروژه‌های ساخت مسکن دچار رکود شود و مردمی که به این مسیر برای خانه‌دار شدن امید داشتند، دلسرد شوند.
گسترش ناترازی‌ها
مردم در تابستان امسال واقعا از فشار خاموشی‌ها اذیت شدند. برخلاف وعده وزارت نیرو، خاموشی‌های دو ساعته در بسیاری موارد دو بار در روز به برخی مناطق تحمیل شد و همین خاموشی تحمیلی هم بدون اعلام زمان دقیق اعمال شد.
این وضعیت در حالی رخ داد که بر اساس آمارهای اعلامی وزارت نیرو، نقطه اوج مصرف در تابستان امسال تا حدودی کاهش نیز یافته بود ولی باز هم تفاوتی در وضعیت بی‌برقی رخ نداد.
وزارت نیرو متعهد شده بود تا پیش از تابستان، هشت هزار مگاوات به ظرفیت شبکه اضافه کند اما عملکرد این وزارتخانه نشان داد پروژه‌های نیمه‌تمام، از جمله 8200 مگاوات نیروگاهی که در زمان شروع دولت چهاردهم با میانگین پیشرفت 42 درصد وجود داشت یا تکمیل نشده یا با تأخیر به بهره‌برداری رسید.
امسال معضل بی‌آبی هم افزوده شد و دولت عملا جز اعلام اینکه مردم باید صرفه‌جویی کنند کار مؤثری انجام نداد. انتقال آب از سد طالقان به تهران با تأخیر اجرا شد و با نزدیک شدن به پایان تابستان، هنوز افتتاح نشده است.
وزارت نیرو از انجام حداقل اقدامات اصلاح مصرف نیز عاجز بوده و حالا که به پایان تابستان نزدیک می‌شویم، وزیر نیرو در پویشی که برای توزیع اقلام کاهنده مصرف راه افتاده شرکت کرده است بدون اینکه بگویند تا حالا چرا قدمی در این زمینه برنداشته بودند؟
روند نزولی تولید
گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس با بررسی شرکت‌های بورسی نشان داده است که در چهار ماهه اول سال 1404 تولید بخش صنعت نسبت به مدت مشابه سال قبل 10 و سه دهم درصد کاهش یافته است. در زیرمجموعه‌های مهم، فعالیت‌های شیمیایی به‌جز دارو 9 و نیم درصد کاهش، فلزات پایه 21 و 9 دهم درصد کاهش، خودرو و قطعات 10 و نیم درصد کاهش و فروش بخش صنعت نیز هشت و نیم درصد کاهش داشته است.
بر اساس محاسبات هزینه نهائی، مصرف بخش خصوصی از رشد یک و چهار دهم درصدی در سال 1402 به منفی یک دهم درصد در سال 1403 کاهش یافته و مصرف نهائی دولت نیز از هفت و هشت دهم درصد به سه و هشت دهم درصد کاهش یافته است.
در حوزه تجارت خارجی، رشد صادرات کالا و خدمات به هفت و نیم درصد رسید، در حالی که واردات کاهش یافته و به هفت و دو دهم درصد رسیده است. تغییرات موجودی انبار و اصلاحات آماری نیز کاهش محسوسی داشته است.
در مجموع، رشد محصول ناخالص داخلی با محاسبه اجزای هزینه نهائی از پنج و یک دهم درصد در سال 1402 به سه و دو دهم درصد در سال 1403 کاهش یافته است. این شاخص‌ها نشان‌دهنده ورود اقتصاد ایران به شرایط رکود تورمی و تشدید مشکلات در چهار ماهه اول سال 1404 هستند.