پیام ویژه - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عبدالرضا فرجیراد، استاد ژئوپلیتیک در پاسخ به سوال «اعتماد» درباره چرایی اهمیت سفر وزیر امور خارجه کشورمان به بلاروس و روسیه گفت: سفر آقای عراقچی به بلاروس با سفری که به روسیه انجام میدهد، تفاوتهایی دارد. سفر به بلاروس در شرایطی انجام میشود که اخیرا همکاریهای نظامی میان ایران و بلاروس در حال شکلگیری است، ضمن آنکه ایران به دنبال آن است که بتواند تحریمها را دور بزند و از ظرفیت کشورهایی که همسو هستند یا تفکر نزدیکی دارند، استفاده کند. پیش از این نیز از ظرفیت بلاروس استفاده میشد و همکاریها در مجموع رو به جلو حرکت میکرد. اخیرا این احساس وجود دارد که شاید دو طرف به دنبال شکلدهی به همکاریهای اقتصادی گستردهتری باشند و تمرکز اصلی روابط با بلاروس نیز بیشتر بر همین حوزه قرار بگیرد. به باور فرجیراد در مورد روسیه اما در رابطه با همکاریهای دوجانبه، سفرهای متعددی میان دو کشور انجام شده است؛ چه سفرهایی از ایران به روسیه و چه از روسیه به ایران، به ویژه در سفرهای انجام شده در آسیای مرکزی، رییسجمهور اخیرا با آقای پوتین گفتوگو کرده و وزرا نیز همراه آنان بودهاند. طبیعتا در این دیدارها درباره پیشبرد همکاریهای اقتصادی و همچنین قرارداد راهبردی که دو کشور با یکدیگر امضا کردهاند، گفتوگو شده است. فرجیراد در ادامه تاکید کرد: به باور من، در مقطع کنونی و در این سفر به روسیه، تمرکز اصلی باید بیشتر بر موضوعاتی مانند مسائل هستهای، موضوعات مرتبط با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و چگونگی مذاکره و نحوه برخورد با امریکا باشد. به باور من، احتمالا در این سفر نباید تمرکز اصلی بر همکاریهای اقتصادی و توسعه روابط دوجانبه باشد، چراکه این حوزهها در حال حاضر توسط وزرا و همچنین رییسجمهور در حال پیگیری است، ضمن آنکه در یکی، دو سال گذشته و حتی در چند ماهه اخیر، دیدارهای خوبی میان آقای پزشکیان و آقای پوتین انجام شده است. فرجیراد در ادامه و در پاسخ به دیگر پرسش «اعتماد» در رابطه با ادعاهایی که در زمینه احتمال میانجیگری مسکو میان تهران و واشنگتن و همچنین نهاد پادمانی مطرح است، خاطرنشان کرد: من کلمه «میانجیگری» را واژه درستی نمیدانم، اما این احتمال وجود دارد که روسیه پیامهایی را به طرف امریکایی منتقل کند یا پیامهایی را از سوی امریکا دریافت کرده و به طرف ایرانی منتقل کند. چنین نقشی ممکن است و پیش از این نیز آقای پوتین در این رابطه ابراز علاقه کرده بود. به گفته این استاد ژئوپلیتیک در ارتباط با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز، باید گفت که حال که درنهایت مکانیسم ماشه فعال شد، از طرفی ایران در حال حاضر اجازه داده است که بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ایران فعال باشند و از سایتهای مختلف بازدید کنند، البته به جز آن چهار سایتی که بمباران شدهاند، به این دلیل که ایران معتقد است بازگشایی این سایتهای بمباران شده با خطر همراه است. از سوی دیگر، روسیه و چین اعلام کردهاند که آن بخش از قطعنامهای را که در شورای امنیت علیه ایران تصویب شده را قبول ندارند. برای آنکه این هماهنگیها به شکل بهتری انجام شود، به طور قطع در این زمینه میان آقای عراقچی و همتای روسی گفتوگو صورت خواهد گرفت؛ حال باید دید چگونه میتوان این هماهنگیها را انجام داد و همزمان چگونه باید با این وضعیت برخورد شود تا طرفی که با ایران همکاری میکند، کمتر آسیب ببیند و کمتر متحمل هزینه شود. در مجموع، مجموعهای از مسائل که بیارتباط با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و موضوع هستهای نیست، حتما در گفتوگو با روسیه مورد بحث قرار خواهد گرفت و سفر ایشان نیز بیشتر حول و حوش همین موضوعات میگذرد.
بازار ![]()
این استاد ژئوپلیتیک در ادامه گفتوگویش با «اعتماد» در رابطه با تشدید فشارهای بینالمللی بر ایران و روسیه تشریح کرد: اکنون نیز ما در شرایطی قرار داریم که فشارها در حال افزایش است. این فشارها را به وضوح میتوان در مسائل داخلی، وضعیت ارز، معیشت و تورم مشاهده کرد. علاوه بر این، توقیف کشتیها در دریاها و اقیانوسها نیز به نوعی بخشی از همین فشارهاست. بنابراین، برای کاهش این فشارها و ایجاد گشایش، به نظر من باید ابتکارهایی به خرج داده شود. اینکه امریکاییها، به ویژه دونالد ترامپ، هر چند روز یکبار در مصاحبهها اعلام کنند که میخواهند با ایران گفتوگو کنند اما اجازه نمیدهند ایران به توانمندی هستهای برسد و در مقابل، طرف ایرانی هم اعلام کند آماده مذاکره است اما به شرطی که امریکا شروط ایران را بپذیرد یا امریکا بگوید ایران شروط ما را بپذیرد، عملا ما را در یک چرخه تکراری قرار داده است. به باور فرجیراد تقریبا پنج یا شش ماه است که همین اظهارات دایما تکرار میشود و پیشرفتی حاصل نشده است. طرفی که در این میان بیشتر آسیب دیده است ایران است، چراکه واشنگتن این تصور را دارد که ایران غنیسازی انجام نمیدهد، درحالیکه فشارهای اقتصادی بر مردم و دولت ایران ادامه دارد، به همین دلیل من معتقدم باید ابتکارهایی به کار گرفته شود. این موضوع را پیشتر هم مطرح کردهام. اساسا لازم نیست هر روز از طریق رسانهها مواضع جدیدی اعلام شود. میتوان به شکلی این مسیر را مدیریت کرد که به عنوان مثال در قالب یک مذاکره محرمانه با استیو ویتکاف، نماینده ویژه رییسجمهور امریکا آغاز شود. این استاد ژئوپلیتیک در ادامه به «اعتماد» گفت: همزمان شاهد هستیم امریکا و شخص دونالد ترامپ، با شرایط فعلی و به نوعی غروری که پیدا کرده، خود را مالک دستاوردهای بزرگی میداند؛ از تحولات اوکراین و فشاری که بر زلنسکی وارد شده، گرفته تا ادعاهایی که درباره امریکای لاتین مطرح میکند و مدعی است علاوه بر ونزوئلا، سراغ کشورهای دیگر هم خواهد رفت. این فضا نوعی اعتماد به نفس و غروری به او داده است. در چنین شرایطی، به طور طبیعی برای او دشوار است که به صورت علنی از مواضع یا شروطی که درباره ایران اعلام کرده، عقبنشینی کند. اگر این واقعیت را بپذیریم، دیگر منطقی نیست همان روندی را که در پنج یا شش ماه گذشته طی کردهایم، بدون تغییر ادامه دهیم. باید ابتکارهایی انجام شود. به گفته فرجیراد این ابتکارها نیز زمانی نتیجه میدهد که بتوان یک مذاکره محرمانه را پیش برد، به ویژه باتوجه به این نکته که آقای ترامپ نمیخواهد مانند آقای اوباما با ایران معامله کند. او میخواهد در فضای تبلیغاتی دستاوردی ارایه دهد و بگوید توافقی که با ایران به دست آورده، بهتر از توافق دوره اوباما بوده است. بنابراین، باید این ملاحظات را درنظر گرفت و بدهبستانها بهگونهای تنظیم شود که ایران تا حدی به خواستههای خود برسد و در عین حال، دونالد ترامپ نیز بتواند از آن برای تبلیغات داخلی استفاده کند. تجربه نشان داده که منافع شخصی ترامپ برای او اهمیت زیادی دارد، بهگونهای که گاه حتی منافع ملی امریکا را نیز تحتالشعاع قرار میدهد تا منافع شخصی خود را برجسته کند. بر همین اساس، ایران باید از این واقعیت استفاده کرده و ابتکار عمل داشته باشد، نه اینکه صرفا در چارچوب این الگو باقی بماند که امریکا بگوید مبنی بر شروطی مذاکره میکنیم و ایران نیز انجام مذاکره را مشروط به شروطی بداند. در چنین وضعیتی، همه اعلام آمادگی میکنند اما در عمل هیچ گامی به جلو برداشته نمیشود، در حالی که اقتصاد کشور در وضعیت رکود باقی میماند.
فرجیراد در ادامه و در پاسخ به سوالی درباره ادعاهای مطرح شده درخصوص ارتباط مذاکرات صلح اوکراین و نقشآفرینی ایران تشریح کرد: مذاکرات صلح اوکراین که همچنان در جریان است به عنوان یک محور اساسی در دستور کار سفر هیات ایرانی قرار ندارد و ارتباط مستقیمی با ایران ندارد، چراکه در سطح کلان و بینالمللی مطرح است. این مساله، موضوعی میان امریکا و روسیه است و اردوگاه غرب را نیز درگیر کرده، آنهم در شرایطی که اروپا در وضعیت انفعال قرار دارد، تحت فشار است و عملا راه فراری هم برای خود متصور نیستند. ازسوی دیگر، آقای زلنسکی در تلاش است از بحرانی که اکنون با آن مواجه شده، عبور کند و به همین دلیل مدام به سمت اروپاییها پناه میبرد. اروپاییها نیز در حدی به او دلگرمی میدهند، اما در عمل اقدام موثری انجام نمیدهند. به گفته این استاد ژئوپلیتیک در مقابل، ترامپ برای زلنسکی شروطی تعیین میکند و میگوید تا زمان مشخصی باید اقدامات خاصی انجام شود. طرحهایی هم ارایه میشود که درنهایت باز هم به نفع روسیه است؛ برای مثال درباره آن ۲۰درصد از خاک اوکراین که هنوز دراختیار این کشور است، مطرح میشود که پلیس روسیه در آن مناطق مستقر شود تا مساله به نوعی حل و فصل شود، درحالیکه حضور پلیس روسیه عملا به معنای قرار گرفتن آن مناطق دراختیار روسیه است. به همین دلیل، این یک مساله بینالمللی است و ایران نقشی در آن نمیتواند ایفا کند. فرجیراد در ادامه این گفتوگو تاکید کرد: در این زمینه روسیه با امریکا وارد تعامل شده و تلاش میکند با فشار بر اروپا، این روند را به نفع خود به پایان برساند و اروپا را وادار به عقبنشینی کند. تشدید جنگ و هدف قرار گرفتن مسیرهای ارتباطی و لجستیکی اوکراین، ازجمله مسیرهایی که از رومانی تامین میشد و مورد حمله روسیه قرار گرفته، همگی در راستای اعمال فشار برای رسیدن به نتیجه مطلوب مسکو است بنابراین، این تحولات ارتباط مستقیمی با ایران ندارد. ممکن است در بخشهای نظامی، تعاملاتی میان ایران و روسیه در جریان باشد که طرفین بخواهند درباره آن تصمیمگیری یا معامله کنند، اما این موضوع الزاما به حوزه سیاست خارجی ایران مربوط نمیشود.