پیام ویژه - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
60 نماینده به وزیر امور خارجه درباره لزوم خروج از NPT و عدم شرکت در مذاکرات تذکر دادند
بازار ![]()
جلسه علنی روز گذشته مجلس شورای اسلامی بار دیگر صحنه انتقاد تند برخی نمایندگان از نحوه اداره کشور و سیاست خارجی بود. در حالی که دولت تلاش دارد با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک، فشارهای اقتصادی و بین‌المللی را مدیریت کند، برخی نمایندگان با بی‌اعتمادی مطلق به تجربه‌های گذشته و پافشاری بر تکیه صرف بر ظرفیت‌های داخلی، مسیر تعامل سازنده با جهان را زیر سؤال می‌برند و خواستار بازنگری در سیاست خارجی کشور هستند، رویکردی که بیش از آنکه راهگشا باشد، می‌تواند کشور را در انزوا و تردید بین‌المللی گرفتار کند.
مجتبی ذوالنوری، نماینده قم، با حمله به جلسات سران قوا گفت: «امروز مجلس و دولت باید بر ابرمشکلاتی چون تثبیت نرخ ارز و جلوگیری از سقوط ارزش پول ملی متمرکز شوند. ما بر حل مشکلات زیربنایی تمرکز نکردیم. آیا وقت آن نیست که از لجنه‌های محدود مثل جلسه سران قوا خارج شویم و نهادهای رسمی را در حل مشکلات کشور به بازی بگیریم؟» او با یادآوری توصیه‌های رهبری در محدود کردن کارکرد این جلسات افزود: «فرمایش رهبری این بود که این جلسات فقط در مواقع اضطرار تشکیل شود. امروز اما بدون در نظر گرفتن نمایندگان مردم، پشت درهای بسته تصمیم گرفته می‌شود و همه ما داریم هرز می‌چرخیم».
تردید نسبت به مذاکرات
ذوالنوری همچنین با اشاره به مذاکرات هسته‌ای تأکید کرد: «تجربه‌های قبلی نشان داد برخی به نام مذاکره رفتند اما مکانیسم ماشه را بر کشور تحمیل کردند. این مکانیسم امروز مانند یک مین عمل می‌کند. وقتی مسئولان از مذاکره سخن می‌گویند باید مشخص شود از موضع قدرت است یا ضعف. دشمن میان نیروهای مسلح، دستگاه سیاست خارجی و مردم تفاوتی قائل نمی‌شود. غش کردن به سمت مذاکره کمکی به کشور نخواهد کرد».
این موضع در سخنان روح‌الله نجابت، نماینده شیراز و زرقان نیز بازتاب یافت. او با اشاره به عملکرد دولت گذشته گفت: «در دوره‌ای دولتی بر سر کار آمد و وزیر خارجه‌اش قراردادی امضا کرد که مکانیسم ماشه را بر کشور تحمیل کرد. امروز هم سه کشور اروپایی به سازمان ملل نامه داده‌اند تا آن را فعال کنند. مردم انتظار دارند، دستگاه قضا این مسائل را پیگیری کند و کوتاه نیاید». نجابت افزود: «رهبر انقلاب در جریان مذاکرات برجامی شروط 9 گانه‌ای را مطرح کردند اما مورد توجه قرار نگرفت و همین بی‌اعتنایی به هشدارها، پیامدهای سنگینی برای کشور داشته است. ایران می‌توانست با ابتکار عمل و همکاری با شرکایی مانند چین و روسیه، دستاوردهای بیشتری داشته باشد اما تنها محدود به غرب شد».
مسیر متفاوت مجلس و دولت
در همین راستا روز گذشته 60 نماینده مجلس نیز در تذکری کتبی به عباس عراقچی، وزیر امور خارجه خواستار خروج ایران از معاهده NPT شوند و بر لزوم عدم شرکت در مذاکرات با درخواست آمریکا و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کردند. این اقدام نشان می‌دهد، بخشی از مجلس نه تنها مذاکرات را بی‌فایده می‌داند بلکه ادامه حضور ایران در چارچوب‌های بین‌المللی موجود را نیز زیر سؤال می‌برد. انتشار چنین تذکری نشان می‌دهد که مسیر دیپلماسی کنونی با مخالفت جدی بخشی از مجلس روبه‌رو است. موضعی که گرچه ممکن است از منظر سیاسی تا حدودی قابل توجیه باشد اما می‌تواند، ظرفیت‌های دیپلماتیک کشور را محدود کند و فضای سیاسی داخلی را به سمت تقابل و فشار بیشتر ببرد.
مذاکره؛ نه معجزه، نه بی‌اثر
تحولات اخیر، حملات تندروها به عملکرد دولت و رئیس‌جمهور را شدت بخشیده است. اما این جریان، اغلب این مهم را نادیده می‌گیرند که تصمیم‌گیری درباره مذاکره با آمریکا فقط در حیطه اختیارات دولت نیست و تمام ارکان نظام با هم در مورد آن تصمیم می‌گیرند. آنچه مسلم است، مذاکره قرار نیست تمامی مشکلات کشور را حل کند اما می‌تواند بخشی از تحریم‌ها و فشارها را کاهش دهد و ایران را از حالت انزوای سیاسی خارج کند. اما جایگزین مذاکره چیست؟ این پرسش به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های سیاست‌گذاری داخلی و خارجی کشور، پیش روی تصمیم‌گیران قرار دارد و همزمان بر لزوم مدیریت هوشمندانه و حفظ هماهنگی درون نظام تأکید می‌کند، در حالی که بسیاری از این منتقدان هنوز پاسخ روشن و قانع‌کننده‌ای برای آن ندارند.
اقتدار ملی در کنار انعطاف دیپلماتیک
با وجود این انتقادات اما نگاه تصمیم‌گیران ارشد کشور بر تعطیلی دیپلماسی تأکید ندارد. دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اخیرا با بیان اینکه نباید کار دیپلماتیک را تعطیل کرد و باید با کشورها و سازمان‌های بین‌المللی گفت‌وگو کرد و ارتباطات قوی داشت، تاکید کرده که «اصل مذاکره حتی به صورت غیرمستقیم با آمریکا پس از جنگ مورد تأیید رهبری بوده است». او در عین حال پرسیده که «در مواجهه با این دنیای پیچیده و متخاصم، چه ابزاری در دست داریم و چه کاری باید انجام دهیم؟» این سخنان نشان می‌دهد که اگرچه بخشی از مجلس نسبت به مذاکرات و تصمیم‌گیری‌های پشت درهای بسته نگاه انتقادی دارد اما در سطح کلان کشور بر لزوم دیپلماسی فعال در کنار آمادگی داخلی تأکید می‌شود، رویکردی که تلاش می‌کند میان صیانت از ظرفیت‌های داخلی و بهره‌گیری از فرصت‌های دیپلماتیک توازن ایجاد کند.
راه مذاکره بسته نیست
علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز روز گذشته در تازه‌ترین موضع‌گیری خود، در پیامی به زبان انگلیسی در شبکه ایکس تأکید کرد که «راه مذاکره با ایالات متحده بسته نیست» اما همزمان هشدار داده که واشنگتن با طرح «موضوعات غیرواقع‌بینانه» مانند محدود کردن توان موشکی ایران عملا مسیر هرگونه گفت‌وگو را می‌بندد.
این سخنان نشان می‌دهد که در کنار انتقادات تند برخی از نمایندگان مجلس، دولت و نهادهای اصلی کشور در تلاشند مسیر دیپلماسی را با حفظ اقتدار داخلی ادامه دهند. در واقع آنچه امروز در صحنه سیاست ایران مشاهده می‌شود، نوعی تلاش برای برقراری تعادل میان رویکرد تقابلی و تعاملی است به این معنا که دولت نمی‌خواهد در برابر فشارهای خارجی و اختلافات داخلی به سمت تصمیمات شتاب‌زده حرکت کند اما همزمان ناچار است، پاسخگوی مطالبات سیاسی جریان‌های تندرو در مجلس نیز باشد.
از سوی دیگر، نهادهای امنیتی و سیاست‌گذاران کلان به‌خوبی می‌دانند که هرگونه بی‌ثباتی در فضای داخلی می‌تواند پیامدهای جدی در حوزه دیپلماسی به‌همراه داشته باشد. به همین دلیل، اتخاذ سیاستی که همزمان بر اقتدار ملی و انعطاف دیپلماتیک تکیه داشته باشد به‌عنوان یک استراتژی ضروری مطرح است. با این حال اختلاف برداشت‌ها میان نهادهای تصمیم‌گیر می‌تواند، روند رسیدن به اجماع را کندتر کند. در این شرایط، مهم‌ترین چالش کشور، حفظ انسجام داخلی و مدیریت هوشمندانه فشارهای بیرونی است، مسیری که نیازمند هماهنگی بیشتر میان نهادها و پرهیز از تصمیمات احساسی و مقطعی خواهد بود.