پیام ویژه - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دیدار اخیر مسعود پزشکیان با رجب طیب اردوغان، مناقشه برانگیز است
بازار ![]()
دیدار اخیر مسعود پزشکیان با رجب طیب اردوغان، جنجالی دیپلماتیک برانگیخته که فراتر از یک نقض ساده پروتکل و چالشی دیپلماتیک است. این حادثه که در تصویری پربازدید نشان می‌دهد اردوغان نشسته است در حالی که پزشکیان ایستاده و خم شده تا با او مصافحه کند، نمونه‌ای از الگوی نگران‌کننده در رفتار دیپلماتیک بین‌المللی ایران در دولت چهاردهم محسوب می‌شود. آن هم در شرایطی که حتی زاویه نگاه پزشکیان به اردوغان مورد توجه رسانه ها و تحلیلگران قرار گرفته است. با گذشت بیش از یکسال از دولت چهاردهم مسئولین تشریفاتی می توانستند اهمیت آداب دیپلماتیک را به خوبی برای رییس جمهور توضیح دهند.
تئاتر روابط بین‌الملل
در عرصه بی‌رحم دیپلماسی بین‌المللی، هر حرکت بار معنایی خاصی دارد. اینکه چه کسی می‌نشیند، چه کسی می‌ایستد، چه کسی تماس را آغاز می‌کند، پیام‌های فراوانی درباره جایگاه درک‌شده، احترام و قدرت ملی منتقل می‌کند. این موارد کوچک رقص قدرت ملی را نمایان و اقتدار یک ملت را تداعی می کند. وقتی پزشکیان تصمیم گرفت خم شده و به اردوغان نزدیک شود، ناخواسته پیامی فرستاد که فراتر از اتاق ملاقات طنین‌انداز شد و بحث‌های شدیدی در شبکه‌های اجتماعی و محافل دیپلماتیک برانگیخت. این حرکت و حرکات مشابه مانند برخورد با الهام علی اف و دیگران جملگی این نگرانی را منتقل کرده اند که ایران از جایگاهی سست و شکننده برخوردار است؛ مانند زانویی که ظریف در برابر مقامات عربستان سعودی زد و در تاریخ ثبت شد.
این حادثه را نمی‌توان صرفاً به عنوان ایرادگیری تشریفاتی نادیده گرفت. در فرهنگ سیاسی خاورمیانه، جایی که نمادها اغلب به اندازه محتوا وزن دارند، چنین نمایش‌هایی به عنوان نشانه‌هایی از اعتماد و قدرت ملی تفسیر می‌شوند. ظاهر امور دقیقاً به همین دلیل اهمیت دارد که ادراکات از موقعیت ایران در سلسله‌مراتب منطقه‌ای را شکل می‌دهد. آن هم در منطقه ای که رژیم اسراییل با نمادگرایی صهیونی-فراماسونی حرکات خاصی را نمایش و نمادهای دیگران را با جدیت دنبال و تحلیل می کند.
الگوی ضعف دیپلماتیک
پزشکیان از آغاز دولت داری مداوم تنفر خود را از پروتکل‌ها ابراز کرده و خود را مردی از جنس مردم معرفی کرده که تجملات قدرت را رد می‌کند. اگرچه این رویکرد ممکن است در داخل با شهروندان خسته از نمایش‌های سیاسی طنین‌انداز شود، اما الگوی نگران‌کننده‌ای در زمینه‌های بین‌المللی ایجاد کرده است. موضع ضدپروتکلی رئیس‌جمهور، صرف‌نظر از نیت خوب، به نظر می‌رسد تمایز حیاتی میان سبک حکمرانی داخلی و نمایندگی خارجی را مخدوش کند.
سوءتفاهم بنیادی در یکی دانستن فروتنی شخصی با ضعف دیپلماتیک نهفته است. در محیط‌های داخلی، رد تشریفات پیچیده توسط رییس جمهور واقعاً می‌تواند نشانه دسترس‌پذیری و ارزش‌های دموکراتیک باشد. با این حال دیپلماسی بین‌المللی بر اساس قوانین متفاوتی عمل می‌کند، جایی که پروتکل به عنوان زبان احترام متقابل و برابری ملی عمل می‌کند. گاهی یک حرکت ساده، تصمیمی مهم از سوی دولت دوست یا دشمن را تحت تاثیر قرار می دهد.
بهای تواضع حساب نشده
حامیان پزشکیان استدلال می‌کنند که رویکرد او منعکس‌کننده ارزش‌های واقعی و شخصیت اصیل است. این دیدگاه، اگرچه در اصل قابل ستایش است، اما پیامدهای گسترده‌تر برای جایگاه بین‌المللی ایران را نادیده می‌گیرد. وقتی نماینده یک کشور مداوم در موقعیت‌هایی از ضعف درک‌شده ظاهر می‌شود، می‌تواند به عنوان پذیرش نقش ضعیف در امور منطقه‌ای تفسیر شود.
این موضوع با توجه به چالش‌های ژئوپلیتیک کنونی ایران، مشکل‌ساز می‌شود. در زمانی که تهران به دنبال بیان قدرت در میان تنش‌های منطقه‌ای و تحریم‌های بین‌المللی است، نمایش‌هایی که می‌تواند به عنوان ضعف دیپلماتیک تعبیر شود، پیام‌های متناقضی به متحدان و دشمنان می‌فرستد. فضیلت شخصی رئیس‌جمهور وقتی منافع ملی جمعی را تضعیف کند، به مسئولیت تبدیل می‌شود.
سهم مردم در کرامت ریاست‌جمهوری
شاید مهم‌تر از همه اینکه، اشتباهات پروتکلی پزشکیان اصل بنیادی را نادیده می‌گیرد: رئیس‌جمهور نه تنها خود بلکه کل ملت ایران را نمایندگی می‌کند. شهروندان انتظار مشروعی دارند که رییس جمهور آنها کرامت و قدرت مناسب را در صحنه بین‌المللی نمایش دهد. آیا ملت بزرگ ایران این ادراک را دارد که باید در برابر مقامات دیگر کشورهای فروتنی داشته باشد؟ این موضوع درباره غرور یا اضافات تشریفاتی نیست—بلکه درباره اطمینان از این است که صدا و تصویر ایران وزن مناسب در مباحث منطقه‌ای حیاتی داشته باشد.
مردم ایران که مشکلات اقتصادی و تهاجم گستاخانه آمریکا و رژیم صهیونی را تحمل کرده‌اند، و در هر دو مورد دشمن را به زانو در آورده اند سزاوار این هستند که کشورشان با کرامت و قدرت نمایندگی شود. وقتی رئیس‌جمهور آنها در صحنه جهانی از دریچه ضعف تحلیل شود ، این موضوع به صورت جمعی بازتاب می‌یابد.
ضرورت تعادل استراتژیک
راه‌حل در یافتن تعادل ظریف میان اصالت شخصی و نمایندگی موثر نهفته است. پزشکیان می‌تواند همزمان مسئولی مردمی در داخل و حامی قاطع منافع ایران در خارج باشد. این دوگانه نه تنها امکان‌پذیر است بلکه ضروری محسوب می‌شود.
دیپلماسی موثر مستلزم درک این نکته است که گاهی حفظ موقعیت قدرتمندانه، خدمتی به اهداف صلح‌آمیز است. ایران که به دنبال کاهش تنش‌ها و ارتقای روابط منطقه‌ای است و از اتحاد کشورهای منطقه با هم سخن به میان می آورد، نیازمند رئیس‌جمهوری است که از موضع قدرت رفتار و مذاکره کند، کاری که دکتر پزشکیان باید انجام دهد.
انتظار این نیست که پزشکیان شخصیت خود را تغییر دهد، بلکه باید دقت کند که چگونه آن شخصیت را در خدمت بازنمایی مؤثر ایران در صحنه جهانی قرار دهد. فروتنی واقعی در درک این نکته نهفته است که گاهی حفظ کرامت ملی مهم‌تر از عادت های شخصی و قدیمی است.
تمرکز پزشکیان بر کنش های بین المللی اثر مستقیم بر ادراک جهانی دارد. از رییس جمهوری که در ایام جنگ دلاورانه وسط میدان بود توقع می رود که در آداب دیپلماتیک هم این قدرت را تجلی دهد.