پیام ویژه - روزنامه جوان / «بزرگ‌ترین عملیات مردمی ضدکودتا در تاریخ» عنوان یادداشت روز در روزنامه جوان به قلم محمدجواد اخوان است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در تقاطع خیابان‌های موسوم به تخت‌جمشید (طالقانی) و روزولت (مفتح)، محوطه‌ای وسیع به مساحت 44هزار مترمربع قرار داشت که چند ساختمان در آن جای گرفته بود. این مجموعه که با عنوان «سفارت امریکا در تهران» شناخته می‌شد، در حقیقت ستاد عملیات سیاسی و اطلاعاتی ایالات‌متحده در منطقه غرب آسیا بود. در طول 25 سال پایانی رژیم پهلوی، بخش قابل‌توجهی از قدرت‌نمایی امریکا در ایران و دیگر کشور‌های منطقه، از همین محل هدایت می‌شد. اما در 13 آبان 1358، با تسخیر این سفارت - که بعد‌ها به «لانه جاسوسی» شهرت یافت - از سوی دانشجویان پیرو خط امام، فعالیت این مقر مهم سیاسی و امنیتی برای همیشه پایان یافت.
گاه چنین وانمود می‌شود که دشمنی امریکا با ایران، از ماجرای تسخیر سفارت آغاز شده است، اما این تصور، روایتی ناقص و برخاسته از نادیده گرفتن تاریخ و واقعیت‌هاست، گویی روایت تاریخ از پله دوم آغاز شده باشد. روابط ایران و امریکا پیشینه‌ای بسیار طولانی‌تر دارد و دست‌کم در 25 سال پایانی حکومت پهلوی، ایران به‌طور کامل در سیطره و نفوذ امریکا قرار داشت. پس از سقوط رژیم پهلوی و استقرار نظام جمهوری اسلامی نیز، امریکایی‌ها هرگز حاضر به پذیرش یک ملت مستقل در برابر خود نبودند. آنان گمان می‌کردند ایران باید همچنان در مدار منافع ایالات‌متحده باقی بماند تا بتوانند همان بهره‌برداری حداکثری پیشین را ادامه دهند.
در پی تحقق این هدف، امریکا همه توان خود را از طریق سفارتش در تهران - که محل استقرار ایستگاه سازمان سیا (CIA) در ایران هم بود - به کار گرفت تا با بهره‌گیری از شبکه عوامل و منابع خود، نفوذ گذشته را احیا و حفظ کند. بنابراین، سفارت امریکا در تهران به‌مراتب فراتر از یک نمایندگی دیپلماتیک عمل می‌کرد؛ این مکان در واقع مرکز هدایت و گسترش نفوذ و سلطه غیرقانونی امریکا بر ایران بود.
پس از تسخیر سفارت، اسناد به‌دست‌آمده نشان داد که این محل، تنها یک سفارتخانه معمولی نبوده است. هرچند تمامی سفارتخانه‌ها در جهان به جمع‌آوری اطلاعات برای کشور متبوع خود می‌پردازند، اما هیچ سفارتی مجاز نیست از ابزار‌های غیرقانونی و روش‌های غیرمتعارف - که به‌صراحت «جاسوسی» نامیده می‌شود- استفاده کند. سفارت امریکا در تهران، با ایجاد شبکه‌ای گسترده، نه‌تنها به گردآوری اطلاعات مشغول بود، بلکه از طریق عوامل خود درصدد نفوذ به حوزه‌های راهبردی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور بود تا سیاست‌های امریکا را در بدنه اجرایی و حاکمیتی ایران پیش ببرد.
بازار ![]()
این سفارتخانه در 267 روزی که پس از پیروزی انقلاب فعال بود با تمام قوا تلاش داشت مسیر انقلاب اسلامی را از خط امام و مردم منحرف سازد و امیدوار بود با عملیات سیاسی پنهان و ائتلاف‌سازی میان نیرو‌های مخالف امام و همسو با غرب، دولتی ضد امام و تأمین‌کننده منافع امریکا را بر سر کار آورد. واشینگتن برای عبور از جمهوری اسلامی روی مهره‌های گوناگونی سرمایه‌گذاری کرده بود. اسناد لانه جاسوسی حتی از طرح‌ریزی سناریو‌هایی برای دوران پس از رحلت امام نیز پرده برداشت.
اسناد همچنین نشان دادند که سفارت امریکا از طریق شبکه عوامل خود از عناصر قومیت‌گرا و تجزیه‌طلبان حمایت می‌کرد و از ابزار تجزیه برای تضعیف دولت مرکزی و بازگشایی مجدد پای نفوذ امریکا در ایران بهره می‌گرفت. روشن شد که این سفارت از نارضایتی‌های داخلی برای ایجاد آشوب و شورش بهره می‌برد. حتی ردپا‌هایی از تلاش برای شکل‌دهی به «جنبش زنان» - مشابه آنچه سال‌ها بعد در فتنه 1401 دیده شد - در همان مقطع تاریخی به چشم می‌خورد.
افزون بر این، آشکار شد که این سفارتخانه به‌دنبال نفوذ اطلاعاتی و جاسوسی در ارتش بود تا اطمینان یابد ساختار وابسته ارتش به امریکا همچنان حفظ می‌شود و ایران در تأمین تجهیزات و قطعات نظامی، محتاج مستشاران امریکایی باقی می‌ماند. به‌طور مشخص، از گروه‌های برانداز همچون «شبکه اویسی» و «بختیار» حمایت می‌شد و ایالات‌متحده از همه ظرفیت‌ها برای تضعیف جمهوری اسلامی و حتی براندازی نظام، از طریق پشتیبانی از شبکه کودتاگران استفاده می‌کرد.
مشهور است که «امریکا تنها کشوری است که در آن کودتا رخ نمی‌دهد، زیرا در واشینگتن سفارتی ندارد!» محوطه سفارت امریکا در تقاطع خیابان‌های روزولت و تخت‌جمشید سابق - که یادآور عملیات آژاکس در 28مرداد 1332 بود - در ماه‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی نیز به پایگاه رفت‌وآمد و فعالیت عناصر اطلاعاتی ایستگاه سیا تبدیل شده بود؛ عناصری که رؤیای «آژاکسی دیگر» را در سر می‌پروراندند. اما این رؤیا در 13آبان 1358، برای همیشه بر باد رفت. از همین رو می‌توان گفت تسخیر سفارت امریکا در تهران، بزرگ‌ترین عملیات مردمی ضدکودتا در تاریخ جهان بود؛ عملیاتی که پروژه براندازی جمهوری اسلامی، بازگرداندن ایران به مدار منافع غرب و استعمار دوباره کشور را خنثی کرد.